श्रीगणेशाय नमः । श्रीसरस्वत्यैनमः । श्रीसिद्धराजाय नमः । श्रीनक्षत्रस्वामी महाराजाय नमः । मातृपितृभ्योनमः । कुलदेवताभ्योनमः । ग्रामदेवताभ्योनमः । वास्तूदेवताभ्योनमः । सर्वेभ्योदेवेभ्योनमः । सर्वेभ्योब्राम्हणेभ्योनमः ।
कमलेशा ! तू ठेवावा वरदहस्त मस्तकी माझ्या ।
मी लघुकवि आहे साह्यार्थ धाव बा माझ्या ॥१॥
जो हात जोडतो त्यासी अभय देतसे सिद्ध ।
गाइन मी गुण भक्ताचे , जो राही प्रभूपदी सिद्ध ॥२॥
भाऊ पणजे माझे आणि पितामह रामचंद्र जे धीट ।
अण्णाजी पुत्र तयांचे , त्यांना काव्यसुधेचा कधी नसे वीट ॥३॥
अग्रज माझे जे रामचंद्र गेले , त्यांचा प्रभूपदी वास ।
त्या सर्वांचे आशिश प्रार्थन , वांछी सरस काव्य करण्यास ॥४॥
निजमातेचे सखुताईचे धरूनी मस्तकी चरण ।
नक्षत्रस्वामीचे काव्यगायनी चढो मला स्फुरण ॥५॥
देवघर्‍यांचे गृहांत झाला ज्या साधुचा खरा वास ।
त्याची सेवा नित्य करोनि वसंत तोषवी त्यास ॥६॥
मागे झाले , असति आता , कुळी होतील जे पुढे लोक ।
त्या सर्वांनी स्मरले , स्मरण करावे नित्य स्वामीचे एक ॥७॥
नक्षत्रकथासुधामृती भक्त रस घे , बहु तोषवीन काव्याने ।
नक्षत्रकथासुधामृतीप्रिय भक्त बहु तोषवीन काव्याने ॥८॥
गाईन मी गुण योग्याचे , व्हावे प्रसन्न जन सारे ।
द्या आशिश मजला तुम्ही वडील जन सारे ॥९॥
व्हा सावध श्रोते हो अद्‌भूत ऐका कथा ही प्रेमाने ।
प्रेमाने लिहिली ही काव्यकथा स्फुरवी बिडेश प्रेमाने ॥१०॥
ही आर्त कथा आहे एका दीन विप्र अबलेची ।
जाज्वल्य विलक्षण आणि अनन्य भक्तीची ॥११॥
कपित्थपुरीचा देव पुरातन हरीनारायण अवतारी ।
जो जे वांछी ते तो देई भवसागरही पार करी ॥१२॥
त्या विश्वासे आली वनिता कमलेशाची करी सेवा ।
अभागिनी मी विप्रकुलीची पुत्र मला तू दे देवा ॥१३॥
वंदुनि श्री सिद्धराज । माता पिता अग्रज । मायभवानी आणि स्कंधराज । श्रोते सावध ॥१४॥
आर्या
होती साध्वी मानात धरुनि इच्छा मुलाची बरी ।
नव्हता लौकीक मार्ग काही उरला वैधव्य होते शिरी ॥१॥
कैसा होईल प्राप्त पुत्र मजला ? का श्रीहरि कोपला ।
काही मार्ग नसे , मनात झुरते , सन्मार्ग ना सोडला ॥२॥
पूर्वी मकरध्वज जन्मला , प्रसवली कर्णास कुंति जशी ।
तैसी मंत्रबळे कुशी उजवू दे , कमलेश प्रार्थि सति ॥३॥
होता केवळ एक ध्यास अवघा की पुत्र व्हावा मला ।
जावो प्राण सुखे प्रभुवरा मी पाहता त्या मुला ॥४॥
देई पुत्र असा मला मुनिवरा स्द्धर्मि जो होईल ।
ज्ञानी , पावन मातृभक्त म्हणूनि जो भूषवी हे कुल ॥५॥
शुचिमूर्ति , पावन साध्वी ब्राम्हमुहुर्ति उठून बहुसाल ।
आळवी प्रेमे कमलेशाला पाळी नेम हा बहु साल ॥६॥
घाली प्रदक्षिणा प्रभुला , पुत्रार्थ नित्य साकडे घाली ।
घाली फुले सदोदित ताजी त्या चंद्रमौलीच्या भाली ॥७॥
त्वा सागर करुणेचा , देवा दीनेस तूच तारावे ।
ऐसे पदोपदी विनवे ‘सिद्धा विघ्नास तूच वारावे ’ ॥८॥
माध्यान्ही घेऊनि तीर्थप्रसादा , अपूर्न धूपदीपाते ।
भिक्षा आणूनि घाली गाईस धान्य ते पुरते ॥९॥
उरले कण जर पडले काही गोमयातुनि द्वारी ।
तेव्ह्डेच ते अन्न भक्षुनि क्षुधा आपुली वारी ॥१०॥
बारा साल असे अपार करुनि कष्टास ती माऊली ।
झाली पात्र कृपेस प्रभूच्य इच्छित ते पावली ॥११॥
करता ऊग्र तपे प्रसन्न प्रभुला दाही दिशा दाटल्या ।
आले जागृत सिद्धराज प्रभू ते स्वप्नी , प्रभा फाकल्या ॥१२॥
घेई लोळण सिद्धराज चरणी आनंदली पाहून ।
आदिमाधव बाळकृष्ण वदले ‘घेई वरा मागून ’ ॥१३॥
‘ व्हावा पुत्र मला , दुजे मज नको आहे सुखी मी हरि ’ ।
‘ जा तू होशील माय पावन , तुला होईल गे संतती ’ ॥१४॥
आहे वृक्ष विशाल शमीचा जो देवालयी शोभत ।
त्याचे सनिद्ध जाऊनि स्थिर राहा , नक्षत्र जे पावत ॥१५॥
भक्षि तऊ तव ओंजळी झडकरी येताच ते तेवत ।
नव्हते केवळ सान शब्द प्रभुचे झेपावले अमृत ॥१६॥
करता तसेच स्मरुनि मनांत प्रभुला , शब्दाप्रमाणे तिने ।
आले उजळित व्योममार्ग अवघा नक्षत्र ते सानुले ॥१७॥
केले भक्षण ते त्वरीत स्मरुनि श्रीसिद्धराजा मनी ।
राही गर्भ तियेस , अंश प्रभुचा येईल हो या जनी ॥१८॥
जेथे कोमल शांत पुष्प फुलते देते सुगंधा स्वर ।
तेथे कंटक सान थोर छळती , पर्णांतरी जे स्थिर ॥१९॥
होता गर्भवती सतीस छळती ग्रामस्थ नाना परी ।
म्हणती भ्रष्टविले कुलास आपुल्या , मेली तरी ही बरी ॥२०॥
‘ कृत्ते , कुलटे , दृष्टे का लोटिले कुळास नरकात ? ।
जा तू काळे कर गे , राहू नकोस ग्रामात ॥२१॥
भूदेव आम्ही , द्विजश्रेष्ठ , पुण्य पौरजन सर्व ।
वर्तन धर्मप्रयाण ठेवूनि , सार्थ वाहतो गर्व ’ ॥२२॥
व्रणात पशुला जसे टोचती पुन्हा पुन्हा काक ।
तसेच ताडुनि , देती दुषण सर्व ग्रामीचे लोक ॥२३॥
भरले दुराभिमानाने , वृथाच छळति दीन आर्त अबलेला ।
जैसे व्याघ्रे मारावे हरिणशावका , पडे घाला ॥२४॥
कुणि पावे संतोषा पीडून दीन आर्त दुबळ्यांना ।
कुणि पावे संतोषा भजुनि त्या संतवृंद देवांना ॥२५॥
खळ , मधांध , लोभी , नीच , पापी असेच जन सारे ।
ऐसे कधी न घडते , असती बहुधा तिथेच साधू रे ॥२६॥
त्या साधूंच्या सहवासे कंठी दिवस दृष्ट भीषण ते ।
परिपाळी उदरी निजतनया , स्मरूनि सिद्धराजाते ॥२७॥
दुष्कृते जंव वाढति , मुनिजना , साधूस होती अरी ।
स्थापाया प्रभुधर्म हा महितळी , अवतार घे श्रीहरि ॥२८॥
भरता मास नऊ , बहु घडले शकून महिवरती ।
पक्षी सुस्वर होउन गाती , प्रमोदिली धरती ॥२९॥
मंगल काळी , मंगल समयी , मंगल मातेच्या उदरी ।
झाला जन्म प्रभूचा , देवदत्त हा मनुज जरी ॥३०॥
कमलेशा ! त्वा बालक विप्राचे रक्षावे , नसे दुजा वाली ।
तू मायबाप , बंधू , प्रिय मित्र , सोयरा अशा काली ॥३१॥
आदिमाधवा बाळ तुझे हे , दुरितांचे तुम्ही करा हरण ।
सिद्धेशा , जगदीशा , परपदयाळा तुझे धरीन चरण ॥३२॥
दीनानाथा , देवा , दाखव दयितेला दयाच दे दान ।
सांकल्ये सांभाळावे सर्वसमर्था , सुता स्वये सान ॥३३॥
सांभाळ राया नाही मी समर्थ रक्षाया ।
रक्षा , या बालकास , देवा करुणा करोनि तारा या ॥३४॥
ऐसे पदोपदी स्मरुनि , जाई पुन्हा पुन्हा शरण ।
प्रेमे बालमुखाला धरुनि वदे , हा करील दैन्यहरण ॥३५॥
सरके पुढे , रांगे , चोखी बोटे , जणू खातसे खवा मिष्ठ ।
उल्हासे मनी पाहून लीला , चुंबी पुनःपुन्हा ओष्ठ ॥३६॥
धावे , दौडे दुडदुड , काढी नवे नवे उद्गार ।
मातृहृदय ते जाणील यांतील मर्म काय ते थोर ॥३७॥
दारिद्र्याचे पाश घोरतर कधी अनावर क्रोध करी ।
मारी चापट्या , पाहून खोड्या , फिरुनि पुत्रा हृदयी धरी ॥३८॥
सरली सातही वर्षे अशीच , हो दीक्षेस योग्यसा काळ ।
चिंते व्रतबंध करुनि धांडावा गुरुग्रहास हा बाळ ॥३९॥
ऐसा विचार करुनि माता जायी , जोडी हात विप्रास ।
‘ द्विज हो मुंज करावी , न्यावा बालक गृहांत पढ्ण्यास ॥४०॥
ते ऐकताच वचन मातेचे , द्विजश्रेष्ठ सर्व गडबडले ।
बडबडले कटुशब्दे बहु , परी मनात हडबडले ॥४१॥
निर्णय काय करावा ? शोधावा काय शास्त्री आधार ? ।
पतिहीना , विधवेच्या तनयाला , होईल काय संस्कार ? ॥४२॥
चाळून पोथ्या , धुंडून शास्त्रे , ग्रंथ पढुनिया थोर ।
केला निश्चय त्यांनी ‘नाही ’ असाच मग घोर ॥४३॥
निःशब्द झाली माता मनात बहु हळहळली ।
शास्त्रे विन्मुख होता मग ती प्रभुकडे वळली ॥४४॥
‘ देवा , दयाधना , सिद्धेशा बा तूच दाखवी मार्ग ।
विप्राचे बालक आहे , त्याचा रूढी आडवी मार्ग ॥४५॥
काय करावे ? देवा का संकटे पुन्हापुन्हा येती ? ।
येती कौरवकटके जेवी पार्थसुताला रणात जी वधती ॥४६॥
ब्रीद तुझे सिद्धेशा राखावे निजभक्त संकटी चूर ।
मग का न पळविसी देवा ही संकटे तरी दूर ? ॥४७॥
श्रीनक्षत्रस्वामींचे चरित्र अद्‌भूत । मने सज्जनांची होती शांत ।
भक्त आनंदाने परिसोत । प्रथमोध्याय हा ॥४८॥