ज्येष्ठ

{ jyēṣṭha, jyeṣṭha }

Puranic Encyclopaedia

JYEṢṬHA   A hermit who was well-versed in the Sāma- Veda. This ancient hermit once received valuable advice from the Sātvatas called Barhiṣads. [M.B. Śānti Parva, Chapter 348, Stanza 46] .

हिन्दी (hindi) WN

 adjective  जो उम्र में बड़ा हो   Ex. राम दशरथ के ज्येष्ठ पुत्र थे ।

MODIFIES NOUN:

जंतु

ONTOLOGY:

अवस्थासूचक (Stative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

जेठ जेठा बड़ा

Wordnet:

asm জ্যেষ্ঠ

ben জ্যেষ্ঠ

guj મોટા

kan ಜ್ಯೇಷ್ಠ

mal മൂത്ത

mar ज्येष्ठ

mni ꯈꯋ꯭ꯥꯏꯗꯒꯤ꯭ꯑꯍꯜ

nep जेठा

pan ਵੱਡਾ

san ज्येष्ठ

urd بڑا , کلاں , بزرگ , مقدم , پہلا , اعلی

   See : जेठ, जेठ, बड़ा

प्राचीन चरित्रकोश

ज्येष्ठ n.  एक ब्रह्मर्षि तथा ज्येष्ठ साम का कर्ता । बर्हिषद से वेदपारग ज्येष्ठ ऋषि को सात्वतधर्म प्राप्त हुआ । इसके साम श्रीहरी को अत्यंत प्रिय थे । अविकंपन राजा को सात्वतधर्म इसी ब्रह्मर्षि से प्राप्त हुआ । [म.शां.३३६.४२] ।

A dictionary, Marathi and English

   The third month of the Hindú year, May-June,
   Elder. 2 S Best, most excellent, preeminent.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 वि.  अनुभवी , थोर , नोकरीत ज्येष्ठ , वडील वयाने मोठा ;
 वि.  उत्कृष्ट , उत्तम , श्रेष्ठ ;
 वि.  आदरणीय , महान , माननीय , मान्यवर , सन्मान्य .

मराठी (Marathi) WN

 noun  हिदूंच्या कालगणनेतील बारा महिन्यांपैकी तिसरा महिना   Ex. येष्ठ महिन्यात पावसाला सुरवात होते

ONTOLOGY:

अवधि (Period) ➜ समय (Time) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

asm জেঠ

bd जेथो

ben জৈষ্ঠ্য

guj જેઠ

hin जेठ

kan ಜೇಷ್ಠ

kas جیشٹھ

kok ज्येश्ठ

mal ജ്യേഷ്ഠ

mni ꯀꯥꯂꯦꯟ

nep जेठ

ori ଜ୍ୟେଷ୍ଠ

pan ਜੇਠ

tam ஆனிமாதம்

tel జ్యేష్ఠమాసం

urd جیٹھ , جیشٹھ مہینہ

 adjective  सर्व भावंडांमध्ये वयाने थोर   Ex. राम दशरथाचा ज्येष्ठ पुत्र होता

MODIFIES NOUN:

प्राणी

ONTOLOGY:

अवस्थासूचक (Stative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

वडील मोठा थोरला

Wordnet:

asm জ্যেষ্ঠ

ben জ্যেষ্ঠ

guj મોટા

hin ज्येष्ठ

kan ಜ್ಯೇಷ್ಠ

mal മൂത്ത

mni ꯈꯋ꯭ꯥꯏꯗꯒꯤ꯭ꯑꯍꯜ

nep जेठा

pan ਵੱਡਾ

san ज्येष्ठ

urd بڑا , کلاں , بزرگ , مقدم , پہلا , اعلی

   See : मोठा

महाराष्ट्र शब्दकोश

  पु. हिंदू वर्षांतील तिसरा महिना . - वि . १ सर्वांत वयानें मोठा ; वडील ; ( भावंडांमध्यें ) वयानें थोर . २ उत्तम ; उत्कृष्ट ; श्रेष्ठ . [ सं . ] ज्येष्ठलय - पु . ( ताल . ) विलंबित लय पहा .
०वारसाचा   ज्येष्ठांश पहा . ( इं . ) प्रायमॉजेनीचर लॉ .
कायदा   ज्येष्ठांश पहा . ( इं . ) प्रायमॉजेनीचर लॉ .
०मंगल  न. विवाह किंवा उपनयन संस्कार . [ सं . ]
०मध   ज्येष्ठीमध - पुस्त्री . एक औषधी वनस्पतीचें मूळ ; हा गोड असतो . याचा अर्क खोकल्यावर देतात .
०वड  स्त्री. ज्येष्ठाचा काल ; सबंध ज्येष्ठ महिना ( आठवडा पंधरवडा यासारखा बनलेला शब्द ).

नेपाली (Nepali) WN

   See : जेठा

A Sanskrit English Dictionary

ज्येष्ठ  m.  a mfn. ( [Pāṇ. 5-3, 61]) most excellent, pre-eminent, first, chief. best, greatest, ( m.) the chief, [RV.] &c. ( ifc. [ e.g. वचन-, ‘best in speech’ [Kāś.]] [Pāṇ. 6-2, 25])
   more excellent than ( abl.), [MBh. xiii, 7205]
पद   (in math. with or मूल) greatest (root [square root] extracted from the quantity operated upon)
°ष्ठ  m. ( [Pāṇ. 5-3, 62]; ) eldest, ( m.) the eldest brother, [RV. iv, 33, 5; x, 11, 2]; [AV.] &c.
ज्येष्ठ  m.  m. ( scil. घट) the ascending bucket (in a machine for raising water), [Kuval. 46]
ज्यैष्ठ   for , [VarBṛS.]; [Rājat.]
    N. of a man, [MBh. xii, 13593]
ज्येष्ठ  n.  n. what is most excellent, [RV. x, 120, 1]; [AV.] (also oxyt.)
   tin, [L.]
    N. of a लिङ्ग, [LiṅgaP. i, 1, 3]
पुष्कर   with See °ष्ठ-प्°
ज्येष्ठ  f.  b f( आ, [L.], ई). a small house-lizard (also ज्यैष्ठी, [W.]), [Tithyād.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

ज्येष्ठ [jyēṣṭha] a.  a. (Superl. of प्रशस्य or वृद्ध)
   Eldest, most senior.
   Most excellent, best.
   Pre-eminent, first, chief, highest.
   ष्ठः An elder brother; [R.12.19,35.]
   An epithet of the Supreme Being.
   Life.
  N. N. a lunar month (= ज्यैष्ठ q. v.).
   ष्ठा An eldest sister.
  N. N. of the eighteenth lunar mansion (consisting of the three stars).
   The middle finger.
   A small house-lizard.
   An epithet of the Ganges.
   The goddess of misfortune, elder sister of Lakṣmī; ज्येष्ठा च माया कलहश्च दम्भः [Bhāg.1.17.32.]
-ष्ठी   A small houselizard.
   ष्ठम् The most excellent, the first or head.
   Tin.
   Comp. अंशः eldest brother's share.
   the right of the eldest brother to a larger share of the patrimonial property.
   the best share.
-अम्बु  n. n.
   water in which grain has been washed.
   the scum of boiled rice.
   आश्रमः the highest or most excellent order in the religious life of a Brāhmaṇa; i. e. that of a householder; तस्माज्ज्येष्ठाश्रमो गृही [Ms.3.78.]
   a householder.
-कलशः  N. N. of Bilhaṇa's father.
-तातः   a father's eldest brother.
-तातिः  f. f. Ved. superiority.
-राज्  m. m. a Sovereign; ज्येष्ठराजं ब्रह्मणां ब्रह्मणस्पते [Rv.2.23.1.]
-ललिता   A particular vow to be observed in the month of Jye&stodṭha.
   वर्णः the highest caste (that of Brāhmaṇas).
   a Brāhmaṇa.
-वृत्तिः  f. f. the duties of seniority. -श्वश्रूःf.
   a wife's eldest sister.
   the eldest mother-in-law.-सामन् n. N. of a particular Sāman; ब्रह्मदेयात्मसंतानो ज्येष्ठसामग एव च [Ms.3.185.]

Shabda-Sagara

ज्येष्ठ  mfn.  ( -ष्ठः-ष्ठा-ष्ठी-ष्ठं)
   1. Best, most excellent, pre-eminent.
   2. Very old, oldest.
   3. most senior Elder, elder born.
  f.  ( -ष्ठा)
   1. One of the aste risms, considered as lunar mansions; the eighteenth, comprising three stars, of which one is a Scorpionis, figured by a ring or ear- ring.
   2. The middle finger.
   3. Misfortune, personified as a goddess. 4. The Ganges, ( -ष्ठा or ष्ठी) A small house lizard.
  m.  ( -ष्ठः) The month Jyeshtha or Jeyte, (May-June.)
  n.  ( -ष्ठं) Age, oldness.
    E. ज्या to decay, to grow infirm or old, affix इष्ठन्, fem. affixes टाप् and ङीष्.

ROOTS:

ज्या इष्ठन् टाप् ङीष्

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

 adjective  वयसा अधिकः।   Ex. रामः दशरथस्य ज्येष्ठः पुत्रः आसीत्।

MODIFIES NOUN:

प्राणी

ONTOLOGY:

अवस्थासूचक (Stative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

Wordnet:

asm জ্যেষ্ঠ

ben জ্যেষ্ঠ

guj મોટા

hin ज्येष्ठ

kan ಜ್ಯೇಷ್ಠ

mal മൂത്ത

mar ज्येष्ठ

mni ꯈꯋ꯭ꯥꯏꯗꯒꯤ꯭ꯑꯍꯜ

nep जेठा

pan ਵੱਡਾ

urd بڑا , کلاں , بزرگ , مقدم , پہلا , اعلی