कल्प [kalpa] a. a. [क्लृप्-घञ्]
Practicable, feasible, possible,
Proper, fit, right.
Strong, vigorous; चरन्तं ब्राह्मणं कञ्चित्कल्पचित्तमनामयम्
[Mb.12.179.3.] Able, competent (with a gen., loc.; inf. or at the end of comp.); धर्मस्य, यशसः, कल्पः Bhāg. able to do his duty &c.; स्वक्रियायामकल्पः ibid. not competent to do one's duty; अकल्प एषामधिरोढुमञ्जसा पद्म्द्म् ibid., so स्वभरणाकल्प &c.
ल्पः A sacred precept or rule, law, ordinance.
A prescribed rule, a prescribed alternative, optional rule; प्रभुः प्रथमकल्पस्य योऽनुकल्पेन वर्तते
[Ms.11.3] 'able to follow the prescribed rule to be observed in preference to all others'; प्रथमः कल्पः
[M.1;] cf. also
[Pratimā 4,] and Abhiṣekanāṭakam 6 and
[Ś.4.] a very good (or best) alternative; एष वै प्रथमः कल्पः प्रदाने हव्यकव्ययोः
[Ms. 3.147.] (Hence) A proposal, suggestion, resolve, determination; एष मे प्रथमः कल्पः
[Rām.2.52.63;] उदारः कल्पः
[Ś.7.] Manner of acting, procedure, form, way, method (in religious rites); श्रूयते हि पुराकल्पे
[Mb. 6.43.23;] क्षात्रेण कल्पेनोपनीय
[U.2;] कल्पवित्कल्पयामास वन्यामे- वास्य संविधाम्
[R.1.94;] [Ms.7.185.] End of the world, universal destruction.
A day of Brahmā or 1, Yugas, being a period of 432 million years of mortals and measuring the duration of the world; cf.
[Bhāg.3.11;] श्रीश्वेतवाराहकल्पे [the one in which we now live]; कल्पं स्थितं तनुभृतां तनु- भिस्ततः किम्
[Śānti.4.2.] Hence कल्पिक means 'born in the primeval age'
[Bu. Ch.2.48.] Medical treatment of the sick.
One of the six Vedāṅgas, i. e. that which lays down the ritual and prescribes rules for ceremonial and sacrificial acts; शिक्षा कल्पो व्याकरणम् Muṇdtod; 1.1.5 see under वेदाङ्ग.
A termination added to nouns and adjectives in the sense of 'a little less than', 'almost like', 'nearly equal to',
[P.V.3.67] [denoting similarity with a degree of inferiority]; कुमारकल्पं सुषुवे कुमारम्
[R.5.36;] उपपन्नमेतदस्मिन्नृषि- कल्पे राजनि
[Ś.2;] प्रभातकल्पा शशिनेव शर्वरी
[R.3.2;] so मृतकल्पः, प्रतिपन्नकल्पः &c.
The doctrine of poisons and antidotes.
One of the trees of paradise; cf. कल्पद्रुम.
Vigour, strength; लौकिके समयाचारे कृतकल्पो विशारदः
[Rām.2.1.22.] -ल्पा, -ल्पम् A kind of intoxicating liquor. -Comp.
-अन्तः end of the world, universal destruction; कल्पान्तेष्वपि न प्रयाति निधनं विद्याख्यमन्तर्धनम्
[Bh.2.16.] कल्पान्तक्रूरकेलिः क्रतुक्रदनकरः कुन्दकर्पूरकान्तिः Udb. ˚स्थायिन् a. lasting to the end of a कल्प; शरीरं क्षणविध्वंसि कल्पान्तस्थायिनो गुणाः
[H.1.46.] -आदिः renovation of all things in the creation; कल्पक्षये पुनस्तानि कल्पादौ विसृजाम्यहम्
[Bg.9.7;] -उपनिषद् pharmacology;
[Charak 1.4.] कारः author of Kalpasūtra, q. v.
a barber.
-क्षयः end of the world, universal destruction; e. g. कल्पक्षये पुनस्तानि
[Bg.9.7.] पुरा कल्पक्षये वृत्ते जातं जलमयं जगत्
[Ks.2.1.] तरुः, द्रुमः, पादपः, वृक्षः one of the trees of heaven or Indra's praradise, fabled to fulfill all desires; आसीत्कल्पतरुच्छायामाश्रिता सुरभिः पथि
[R.1.75;] 17.26;
[Ku.2.39;6.41.] a tree supposed to grant all desires; 'wish-yielding tree'; नाबुद्ध कल्पद्रुमतां विहाय जातं तमात्मन्यसिपत्रवृक्षम्
[R.14.48;] मृषा न चक्रेऽ- ल्पितकल्पपादपः
[N.1.15.] any productive or bountiful source; निगमकल्पतरोर्गलितं फलम्
[Bhāg.1.1.3.] (fig.) a very generous person; सकलार्थिसार्थकल्पद्रुमः
[Pt.1.] -नृत्यम् a particular kind of dance.
पालः a protector of order.
a seller of spirituous liquors.
लता, लतिका a creeper of Indra's paradise;
[Bh. 1.9.] a creeper supposed to grant all desires; नानाफलैः फलति कल्पलतेव भूमिः
[Bh.2.46;] cf. कल्पतरु above.-वल्ली see कल्पलता;
[Ks.1.66;] कल्पवल्लीगृहेषु 52.21.-विद् a. conversant with sacred precepts; कल्पवित्कल्पया- मास वन्यामेवास्य संविधाम्
[R.1.94.] स्थानम् the art of preparing drugs;
[Charak 7.] the science of poisons and antidotes;
[Suśr.] -सूत्रम् a manual of ritual in the form of Sūtras.
[Mb.14.54.9.] N. of a sacred Jaina book written by भद्रबाहु sketching the life of महावीर.