उदय

{ udayḥ }

हिन्दी (hindi) WN

 noun  किसी नई चीज़, बात, शक्ति, आदि के उत्पन्न होकर सामने आने की क्रिया   Ex. बांगलादेश का उदय १९७२ में एक स्वतंत्र राष्ट्र के रूप में हुआ ।

HYPONYMY:

चंद्रोदय सूर्योदय

ONTOLOGY:

घटना (Event) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

अभ्युदय

Wordnet:

asm উদয়

ben উদয়

guj ઉદય

kan ಉದಯ

kas آغاز

kok उदय

mal ഉദയം

mar उदय

mni ꯊꯣꯛꯂꯛꯄ

nep उदय

ori ଉଦୟ

pan ਉਭੱਰਿਆ

san उदयः

tam உதயம்

tel ఆవిర్భవం

urd طلوع , جنم , پیدا , منظر عام

 noun  (ग्रहों आदि की) उगने या निकलने की क्रिया   Ex. शाम होते ही शुक्र का पश्चिम में उदय हुआ ।

ONTOLOGY:

कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

   See : उत्पत्ति

कोंकणी (Konkani) WN

 noun  खंयचीय नवी वस्तू, गजाल, शक्त, बी ह्यो उत्पन्न जावन मुखार येवपाची क्रिया   Ex. 1972 त एका स्वतंत्र राष्ट्राच्या रुपांत बांगला देशाचो उदय जालो

HYPONYMY:

सुर्योदय चंद्रोदय

ONTOLOGY:

घटना (Event) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

जल्म उत्पत्ती

Wordnet:

asm উদয়

ben উদয়

guj ઉદય

hin उदय

kan ಉದಯ

kas آغاز

mal ഉദയം

mar उदय

mni ꯊꯣꯛꯂꯛꯄ

nep उदय

ori ଉଦୟ

pan ਉਭੱਰਿਆ

san उदयः

tam உதயம்

tel ఆవిర్భవం

urd طلوع , جنم , پیدا , منظر عام

 noun  (ग्रहांचें बी) उदेवपाची क्रिया   Ex. सांज जातांच शुक्र अस्तंतेक उदय जालो

ONTOLOGY:

कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

   See : उत्पत्ती

A dictionary, Marathi and English

    An exclamation used by the worshipers of  देवी  when begging; corresponding to Arise! Awake! An interjection of displeasure or reproach.  उ॰ करणें  or  लावणें  To do mighty things; to perform feats and wonders. (In a bad sense.)
   udī or ya f P A white ant, Termes.
   . Ex. of comp. पुष्पोदय, धर्मोदय, कामोदय, क्रोधोदय, लोभोदय. 4 fig. Rising into eminence; emerging from poverty or obscurity.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना.  उगवणे , डोके वर काढणे , दिसणे , प्रादुर्भाव होणे , महत्त्व प्राप्त होणे , वर येणे , क्षितिजावर दिसणे ;
 ना.  भरभराट , उत्कर्ष , उद्नम , उद्धव .

मराठी (Marathi) WN

 noun  एखादी नवी गोष्ट उत्पन्न होऊन प्रत्ययास येणे   Ex. महाराष्ट्रात शिवछत्रपतींच्या प्रेरणेने स्वराज्याचा उदय झाला

HYPONYMY:

सूर्योदय चंद्रोदय

ONTOLOGY:

घटना (Event) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

asm উদয়

ben উদয়

guj ઉદય

hin उदय

kan ಉದಯ

kas آغاز

kok उदय

mal ഉദയം

mni ꯊꯣꯛꯂꯛꯄ

nep उदय

ori ଉଦୟ

pan ਉਭੱਰਿਆ

san उदयः

tam உதயம்

tel ఆవిర్భవం

urd طلوع , جنم , پیدا , منظر عام

 noun  क्षितिजावर येण्याची किंवा दिसण्याची क्रिया   Ex. सायंकाळी सूर्य मावळताच पश्चिम क्षितिजावर शुक्राचा उदय होतो.

ONTOLOGY:

कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

महाराष्ट्र शब्दकोश

  स्त्री. वाळवी . उधई पहा .
  पु. 
   उगवणें ; क्षितिजावर येणें ; दिसणें ( सूर्य , तारे , इ० ) अस्तास जाई उदयास येई ॥ पूर्व दिशे उदयाला भानू आला उदयाचळा । - पला २२ .
   दृश्य होणें ; दिसूं लागणें ( शुक्र , बुध , इत्यादि ग्रह सूर्यापासून दूर झाल्यामुळें ).
   उत्पन्न होणें ; प्रादुर्भाव ; उद्गम ; उध्दव ; वर येणें ; फुटणें ( फुलें , अंकूर , विकार वगैरे जसें - पुष्पोदय ; कामोदय ; क्रोधोदय इ० ).
   उठणें ; बाहेर येणें ; फुटणें ( केंस , घाम , इत्यादि शरीरावर जसें - घर्मोदय ).
   उत्कर्ष ; भरभराट ; महत्पद प्राप्त होणें ; वर डोकें काढणें . सांदीपनीनें आपल्या शिष्याचें भावी गुण व उदय जाणून त्यास ठेवून घेतलें . [ सं . उद + इ = जाणें ] उदयास येणें - प्रसिध्दीला येणें ; अभ्युदय होणें .

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

   उदयास येणें
   १. प्रसिद्धीस येणें
   उत्कर्षास चढणें. २. वर येणें
   दिसू लागणें. ३. उत्पन्न होणें.

नेपाली (Nepali) WN

 noun  कुनै नयाँ चिज,कुरा,शक्ति,आदि उत्पन्न भएर सामुन्ने आउने क्रिया   Ex. १९७२ मा एउटा स्वतन्त्र राष्ट्रका रूपमा बङ्लादेशको उदय भयो

HYPONYMY:

सूर्योदय चन्द्रोदय

ONTOLOGY:

घटना (Event) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

अभ्युदय

Wordnet:

asm উদয়

ben উদয়

guj ઉદય

hin उदय

kan ಉದಯ

kas آغاز

kok उदय

mal ഉദയം

mar उदय

mni ꯊꯣꯛꯂꯛꯄ

ori ଉଦୟ

pan ਉਭੱਰਿਆ

san उदयः

tam உதயம்

tel ఆవిర్భవం

urd طلوع , جنم , پیدا , منظر عام

   See : उत्पत्ति

A Sanskrit English Dictionary

उद्-अय    a &c. See p. 186, col. 1.

ROOTS:

उद् अय

उद्-अय  m.  b m. going up, rising

ROOTS:

उद् अय

   swelling up, [R.]
   rising, rise (of the sun &c.), coming up (of a cloud), [ŚBr.]; KātyŚr.; [Mn.]; [Śak.] &c.
   the eastern mountain (behind which the sun is supposed to rise), [MBh.]; [Hariv.]; [Kathās.] &c.
   going out, [R.]
   coming forth, becoming visible, appearance, development
   production, creation, [RV. viii, 41, 2]; [R.]; [Ragh.]; [Yājñ.]; [Śak.]; [Kum.] &c.
   conclusion, result, consequence, [MBh.]; [Ragh.]; [Mn.]
   that which follows
   a following word, subsequent sound, [Pāṇ. 8-4, 67]; [RPrāt.]; [APrāt.] &c.
   rising, reaching one's aim, elevation
   success, prosperity, good fortune, [Kathās.]; [Ragh.] &c.
   profit, advantage, income
   revenue, interest, [R.]; [Yājñ.]; [Mn.] &c.
   the first lunar mansion
   the orient sine ( i.e. the sine of the point of the ecliptic on the eastern horizon), [Sūryas.]
    N. of several men.
    N. of a mountain near राज-गृह, [MWB 403 n. 1]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

उदयः [udayḥ] उदयनम् [udayanam]   उदयनम् See under उदि.
उदय [udaya] a.  a. (In gram.) Following, coming after or upon (as a letter, accent &c.); उदयशब्दः परशब्दसमानार्थः प्रातिशाख्येषु प्रसिद्धः.
   यः Rise (fig. also); चन्द्रोदय इवोदधेः [R.12.36,2.73;] going upwards, ascending (as of the sun, stars &c.).
   (a) Rising up, coming forth; द्रविण˚ acquisition of wealth; [Pt.2;] so भाग्य˚ dawn of fortune; [Amaru.25;] स्वगुणोदयेन [Pt.1.94.] (b) Appearance, becoming visible, production; घनोदयः प्राक् [Ś.7.3;] मेघ˚ [Ku.6.54;] हसितमन्यनिमित्तकृतोदयम् [Ś.2.12] raised from some other cause; [Amaru.88;] [Ś.7.8;] फलोदय [R.1.5;] rising or accomplishment of the fruit; [Ms.3.169;] [K.3.18.]
   Creation (opp. प्रलय); यः सिन्धूनामुपोदये [Rv.8.41.2.] यौ तौ स्वप्नावबोधौ तौ भूतानां प्रलयो- दयौ [Ku.2.8.]
   The eastern mountain (behind which the sun is supposed to rise); ददर्श पिङ्गाधिपतेरमात्यं वाता- त्मजं सूर्यमिवोदयस्थम् [Rām.5.31.18.] यौर्यत्र दृश्यते भास्वान्स तेषामुदयः स्मृतः; उदयगूढशशाङ्कमरीचिभिः [V.3.6.]
   Advancement, prosperity, rise; (opp. व्यसन), तेजोद्वयस्य युगपद्- व्यसनोदयाभ्याम् [Ś.4.2;] उदये मदावाच्यमुञ्झता [R.8.84;] [K.5;] importance, celebrity; ˚उन्मुखे त्वयि [R.11.73.]
   Elevation, exaltation, rise; growth; उदयमस्तमयं च रघू- द्वहात् [R.9.9;] तमुदयाय नवा नवयौवना 7; आत्मोदयः परग्लानिः [Śi 2.3,11.6.]
   Result, consequence; असुखोदयं कर्म [Ms.4.7;] [Amaru.47;] following; नोदात्तस्वरितोदयम् [P.VIII.4.67.]
   Accomplishment, fulfilment; उपस्थितो- दयम् [R.3.1;] प्रारम्भसदृशोदयः 1.15.
   Profit, advantage.
   Income, revenue; [Ms.7.55;] [Y.2.43.]
   Interest, consideration paid for the use of money; [Y.2.67,146.]
   Light, splendour.
   Outlet, exit.
   Beginning; अभिगम्योदयं तस्य कार्यस्य प्रत्यवेदयत् [Mb.3.282.22.]
   Efficacy, influence; पर्याप्तः परवीरघ्न यशस्यस्ते बलोदयः [Rām. 5.56.11.]
   Birthday celebration; हस्ते गृहीत्वा सहराम- मच्युतं नीत्वा स्ववाटं कृतवत्यथोदयम् [Bhāg.1.11.2.]
   The first lunar mansion; the orient sine. -Comp.
-अचलः, -अद्रिः, -गिरिः, -पर्वतः, -शैलः   the eastern mountain behind which the sun, moon &c. are supposed to rise; उदयगिरिवनालीबालमन्दारपुष्पम् Udb.; श्रितोदयाद्रेरभिसा- यमुच्चकैः [Śi.1.16;] तत उदयगिरेरिवैक एव [Māl.2.1.]
-इन्दुः   The town इन्द्रप्रस्थ; पुरे कुरूणामुदयेन्दुनाम्नि [Mb.7.23.29.] -उन्मुख a. About to rise, expecting prosperity.
-क्रमः   Gradual rise; नाडीनाम् [Māl.5.2.] by gradually inflating or filling with wind the Nādīs, (as in the act of restraining the wind).
-ज्या  f. f. See उदय (17).
-पुरम्  N. N. of the capital of Mārwār.
-प्रस्थः   the plateau of the mountain behind which the sun is supposed to rise.
-प्राणः   (pl.) A particular measure of time.-राशिः The constellation in which the planet is seen when on the horizon.

Shabda-Sagara

उदय  m.  ( -यः)
   1. The rising of the sun and planets in general.
   2. The eastern mountain, behind which the sun is supposed to rise.
   3. Rising, ascending.
   4. Light, splendor.
   5. Prosperity, good fortune. 6. Creation, the rising of the world.
   7. (In law) Income.
    E. उद् up, इण् to go, and अच् aff.

ROOTS:

उद् इण् अच्