अतिथि

{ atithiḥ, atithi (guest) }

Puranic Encyclopaedia

ATITHI (guest)   In ancient Bhārata Atithi-satkāra (hospitality to a guest) was considered as a yajña. In [Manusmṛti, Chapter 100, Verse 3] , it is said that even if one lives on the scattered grains in the fields after harvest, and even if penance is offered in the midst of Pañcāgni (five fires) unless the Brahmin who comes as a guest is fed, all virtuous deeds would be useless. Besides, Manu has made the following remarks about the Atithi (guest). “A new visitor at night must be treated as an Atithi. An Atithi is one who comes occasionally, not daily. But one who lives in your village and goes about as a vagabond for a living, does not deserve to be treated as an Atithi. The guest who comes either before or after mealtime should not be sent away without being fed. Even a Vaiśya or Śūdra who comes as a guest to a Brahmin's house has to be given food when the servants are given food.”

हिन्दी (hindi) WN

noun  बिना पहले से तिथि, समय आदि की सूचना दिए हुए घर में अचानक या बताकर आ पहुँचने वाला कोई प्रिय अथवा सत्कार योग्य व्यक्ति   Ex. अतिथियों का सम्मान करना हमारा कर्तव्य है क्योंकि अतिथि देवतुल्य होते हैं ।

HYPONYMY:

भोजातिथि आमंत्रित

ONTOLOGY:

व्यक्ति (Person) ➜ स्तनपायी (Mammal) ➜ जन्तु (Fauna) ➜ सजीव (Animate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

मेहमान पाहुन पाहुना आगंतुक आगन्तुक अभ्यागत आगत समागत संचारी सञ्चारी प्राघूर्ण प्राघूर्णिक प्राघूणिक

Wordnet:

asm আলহী

bd आलासि

ben অতিথি

guj અતિથિ

kan ಅತಿಥಿ

kok सोयरो

mal വിരുന്നുകാരന്‍

mar अतिथी

mni ꯑꯇꯤꯊꯤ

nep पाहुना

ori ଅତିଥି

san अतिथिः

tam விருந்தாளி

tel అతిథి

urd مہمان , نووارد , وارد

noun  किसी होटल, सराय आदि का ग्राहक   Ex. हमारे होटल में अतिथियों का विशेष ख्याल रखा जाता है ।

ONTOLOGY:

व्यक्ति (Person) ➜ स्तनपायी (Mammal) ➜ जन्तु (Fauna) ➜ सजीव (Animate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

आगंतुक आगन्तुक

Wordnet:

kok सोयरे

pan ਮਹਿਮਾਨ

प्राचीन चरित्रकोश

अतिथि n.  (सू.इ.) कुश का पुत्र । इसका पुत्र निषध । भविष्य के मतानुसार इसने दस हजार वर्षों तक राज्य किया ।
अतिथि II. n.  आद्य देवगणों में से एक ।

A dictionary, Marathi and English

A person coming uninvited at the meal-hour, and entitled to the rites of hospitality.

Aryabhushan School Dictionary

 m  An uninvited guest. One coming just at the time of meals and thus entitled to hospitality.

महाराष्ट्र शब्दकोश

 पु. 
पाहुणा ; पांथस्थ .
ऐन जेवणाच्या वेळीं आलेला , अनाहूत मनुष्य़ ; अगांतुक पाहुणा . असा अतिथि धार्मिक स्तुतपदा ! कदा सांपडे । - केका १२१ . [ सं . ].
०काळ  पु. पाहुणा येण्याची वेळ ; ( ल . ) दोन प्रहर ; जेवणाची वेळ . अन्न द्यावें निर्धारीं । अतिथिकाळीं परियेसा । - गुच ३२ . २९ .
०द्वेष  पु. आलेल्या अतिथीबद्दलचा द्वेष किंवा अनादर .
०पुजन  न. अतिथीचा आदरसत्कार , स्वागत ; ( गृहस्थाश्रमांतील एक मुख्य कर्तव्य ).
०भोजन  न. अतिथीला आपल्या पंक्तीला घेऊन करावयाचें भोजन ; पाहुण्याला घातलेलें जेवण .
०यज्ञ  पु. पंचमहायज्ञांपैकीं दुसरा - मनुष्य यज्ञ .
०वेळा  स्त्री. अतिथिकाळ पहा .
०संतर्पण  न. ब्राह्मण भोजन ; अतिथियज्ञ पहा ; पंचमहायज्ञांपैकीं एक . अतिथि संतर्पण हा मनुष्य यज्ञ । - गीर २८८ .
०सत्कार  पु. अतिथीचें आदरातिथ्य , मानमरातब .

नेपाली (Nepali) WN

See : पाहुना

A Sanskrit English Dictionary

अतिथि  m.  m. (√ अत्, or said to be from अ-तिथि, ‘one who has no fixed day for coming’), a guest, a person entitled to hospitality
N. of अग्नि
of an attendant on सोम
N. of सुहोत्र (king of अयोध्या, and grandson of राम).

The Practical Sanskrit-English Dictionary

अतिथिः [atithiḥ]   [अतति गच्छति न तिष्ठति; अत्-इथिन् [Uṇ.4.2;] lit. a 'traveller'; according to Manu एकरात्रं तु निवसन् अतिथिर्ब्राह्मणः स्मृतः । अनित्यं हि स्थितो यस्मात्तस्मादतिथिरुच्यते ॥ 3.12 cf. also यस्य न ज्ञायते नाम न च गोत्रं न च स्थितिः । अकस्माद् गृहमायातः सोऽतिथिः प्रोच्यते वुधैः ॥]
A guest (fig. also); अतिथिनेव निवेदितम् [Ś.4;] कुसुमलताप्रियातिथे Ś.6 dear or welcome guest; पुरन्दरपुरातिथिषु पितृषु Dk.2 the guests of Indra's capital i. e. dead; so समरे यमनगरातिथिरकारि 12; धन्यानां श्रवणपथातिथित्वमेति (उक्तम्) [Ratn.2.7.] becomes a guest of, i. e. goes to or falls on the ears of the fortunate only; करोति ते मुखं तन्वि चपेटापातनातिथिम् K.P.
Wrath.
 N. N. of a son of Kuśa and Kumudvatī and grandson of Rāma. -Comp.
-क्रिया -पूजा, -सत्कारः -सत्क्रिया, -सेवा   hospitable reception of guests, rite of hospitality, hospitality, attention to the guests
-देव a.  a. [अतिथिर्देव इव पूज्यो यस्य] treating the guest as God.
-धर्मः   title or claim to hospitality; hospitality due to guests; गृह्यतां ˚र्मः [Pt.1;] यदि त्वतिथि- धर्मेण क्षत्रियो गृहमाव्रजेत् [Ms.3.111] should come as guests-धर्मिन् a. entitled to hospitality as a guest वैश्यशूद्रावपि प्राप्तौ कुटुम्बेऽतिथिधर्मिणौ । भोजयेत्सह भृत्यैस्तानानृशंस्यं प्रयोजयन् ॥ [Ms.3.112.]
-पतिः   the host or entertainer.

Shabda-Sagara

अतिथि  mfn.  ( -थिः-था) A guest, a person entitled to the rites of hospitality. m. ( -थिः)
1. A proper name, the son of KUSĀ. and grandson of RĀMĀ.
2. Wrath.
E. अत to go, and इथिन् Unadi aff.

ROOTS:

अत इथिन्