-
पदम् [padam] [पद्-अच्]
-
A foot (said to be m. also in this sense); पदेन on foot; शिखरिषु पदं न्यस्य [Me.13;] अपथे पदमर्पयन्ति हि [R.9.74] 'set foot on (follow) a wrong road'; 3.5;12.52; पदं हि सर्वत्र गुणैर्निधीयते 3.62 'good qualities set foot everywhere' i. e. command notice or make themselves felt; जनपदे न गदः पदमादधौ 9.4. 'no disease stepped into the country'; यदवधि न पदं दधाति चित्ते [Bv.2.14;] पदं कृ (a) to set foot in, on or over (lit.); शान्ते करिष्यसि पदं पुनराश्रमेऽस्मिन् [Ś.4.2.] (b) to enter upon or into, take possession of, occupy (fig.); कृतं वपुषि नवयौवनेन पदम् [K.137;] कृतं हि मे कुतूहलेन प्रश्नाशया हृदि पदम् 133; so [Ku.5.21;] [Pt.1.24;] कृत्वा पदं नो गले [Mu.3.26] 'in defiance of us'; (lit. planting his foot on our neck); मूर्ध्नि पदं कृ 'to mount on the head of', 'to humble'; पदं मूर्ध्नि समाधत्ते केसरी मत्तदन्तिनः [Pt.1.327;] आकृतिविशेषेष्वादरः पदं करोति M.1 'good forms attract attention (command respect); जने सखी पदं कारिता [Ś.4;] 'made to have dealings with (to confide in)'; धर्मेण शर्वे पार्वतीं प्रति पदं कारिते [Ku.6.14.]
-
A step, pace, stride; तन्वी स्थिता कतिचिदेव पदानि गत्वा [Ś.2.13;] पदे पदे 'at every step'; अक्षमालामदत्त्वा पदात् पदमपि न गन्तव्यम् or चलितव्यम् 'do not move even a step' &c.; पितुः पदं मध्यममुत्पतन्ती [V.1.19] 'the middle pace or stride of Viṣṇu.'; i. e. the sky (for mythologically speaking, the earth, sky, and lower world are considered as the three paces of Viṣṇu in his fifth or dwarf incarnation वामनावतार); so अथात्मनः शब्दगुणं गुणज्ञः पदं विमानेन विगाहमानः [R.13.1.]
-
A foot-step, footprint, foot-mark; पदपङ्क्तिः [Ś.3.7;] or पदावली foot-prints; पदमनुविधेयं च महताम् [Bh.2.28] 'the foot-steps of the great must be followed'; पदैगृर्ह्यते चौरः [Y.2.286.]
Site Search
Input language: