Dictionaries | References

यम

   { yama }
Script: Devanagari
See also:  यमल

यम     

Puranic Encyclopaedia  | English  English
YAMA   Kāla. (For more details see under Kāla).

यम     

हिन्दी (hindi) WN | Hindi  Hindi
noun  चित्त को धर्म में स्थिर करने वाले कर्मों का साधन   Ex. बिना यम किए ध्यान लगाना संभव नहीं है ।
HOLO MEMBER COLLECTION:
सप्त-सद्गुण
HYPONYMY:
अपरिग्रह अहिंसा
ONTOLOGY:
शारीरिक कार्य (Physical)कार्य (Action)अमूर्त (Abstract)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
निग्रह दमन दम
Wordnet:
benসংযম
kanನಿಗ್ರಹ
malമനോ നിയന്ത്രണം
oriଯମ
panਯਮ
tamகட்டுப்படுத்துதல்
telనిగ్రహం
urdنفس پے قابو , جذبات پرقابو
noun  एक दिक्पाल   Ex. यम दक्षिण दिशा के दिक्पाल हैं ।
ONTOLOGY:
पौराणिक जीव (Mythological Character)जन्तु (Fauna)सजीव (Animate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
kasیم
malയമന്‍
urdیم
See : प्लूटो, यमराज

यम     

यम n.  एक पार्षद, जो वरुण के द्वारा स्कंद को प्रदान किया गया था । दूसरे पार्षद का नाम ‘अतियम’ था [म.श.४.४.४१] । पाठभेद (भांडारकर संहिता) ‘घस’, ‘एवं ‘अतिघस’।

यम     

कोंकणी (Konkani) WN | Konkani  Konkani
noun  हिंदू धर्मा प्रमाणें मरणाचो मुखेल देव   Ex. सती सावित्रीन यमराजा कडल्यान सौभाग्यवती जावपाचो आशिर्वाद घेवन आपल्या मेल्ल्या घोवाक जितो केलो
HYPONYMY:
चित्रगुप्त
ONTOLOGY:
पौराणिक जीव (Mythological Character)जन्तु (Fauna)सजीव (Animate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
यम देव
Wordnet:
asmযমৰাজ
bdजमराजा
benযমরাজ
gujયમરાજ
hinयमराज
kanಯಮ
kasیمراج , یَم , یَم دیو , کال دیوتا ,
malയമരാജന്‍
marयमधर्म
mniꯌꯝꯔꯥꯖ
oriଯମ ଦେବତା
panਯਮਰਾਜ
sanयमः
tamஎமதர்மன்
telయమరాజు
urdیم راج , عزرائیل , موت کافرشتہ
noun  एक दिशापाळ   Ex. यम दक्षीण दिशेचो दिशापाळ
ONTOLOGY:
पौराणिक जीव (Mythological Character)जन्तु (Fauna)सजीव (Animate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
kasیم
malയമന്‍
urdیم
noun  चित्ताक धर्मांत स्थिर करपी कर्मांचें साधन   Ex. यम करिनासतना ध्यान करप शक्य ना
HOLO MEMBER COLLECTION:
सप्त-सद्गुण
HYPONYMY:
अहिंसा
ONTOLOGY:
शारीरिक कार्य (Physical)कार्य (Action)अमूर्त (Abstract)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
benসংযম
hinयम
kanನಿಗ್ರಹ
malമനോ നിയന്ത്രണം
oriଯମ
panਯਮ
tamகட்டுப்படுத்துதல்
telనిగ్రహం
urdنفس پے قابو , جذبات پرقابو

यम     

A dictionary, Marathi and English | Marathi  English
Yama, the deity that judges the dead, and sends them, according to their deeds, to Swarg or Narak, Elysium or Tartarus. He corresponds with Pluto or Minos. In common use Yama is understood simply as the Punisher of the wicked. 2 Hence applied to a fierce, savage, pitiless man. यमाचें बुलाविणें The summons of Yama; the call of Death. 2 fig. A summons from a very rigorous or severe person; any irresistible, imperative, and strongly disagreeable call or occasion.
are यम, नियम, आसन, प्राणायाम, प्रत्याहार, ध्यान, धारणा, समाधि. 3 A common term for five great acts or excellencies; viz. Refraining from violence, patience, sincerity, obedience to a Guru, observance of all purificatory ceremonies.
yama a S Twin, fellow, one of a pair or brace.

यम     

Aryabhushan School Dictionary | Marathi  English
 m  The god of hell. A pitiless man. Confining, restraining.
यमाचें बोलावणें   The call of death.
यमाच्या दाढेंत पडणें-असणें   Be under or fall under some great tormentor or trouble.
  Twin, fellow.

यम     

ना.  कर्दनकाळ , काळ , कृतांत , मृत्यू ;
ना.  निर्घृण मनुष्य , भयंकर दिसणारा , मनुष्य .

यम     

मराठी (Marathi) WN | Marathi  Marathi
noun  इंद्रियांना ताब्यात ठेवण्याची क्रिया   Ex. यम हे अष्टांगयोगातील पहिले अंग आहे
HOLO MEMBER COLLECTION:
सप्तगुण
HYPONYMY:
अपरिग्रह अहिंसा
ONTOLOGY:
शारीरिक कार्य (Physical)कार्य (Action)अमूर्त (Abstract)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
इंद्रियदमन
Wordnet:
benসংযম
hinयम
kanನಿಗ್ರಹ
malമനോ നിയന്ത്രണം
oriଯମ
panਯਮ
tamகட்டுப்படுத்துதல்
telనిగ్రహం
urdنفس پے قابو , جذبات پرقابو
noun  एक दिक्पाल   Ex. यम हा दक्षिणेचा दिक्पाल आहे.
ONTOLOGY:
पौराणिक जीव (Mythological Character)जन्तु (Fauna)सजीव (Animate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
kasیم
malയമന്‍
urdیم
See : यमधर्म

यम     

 पु. 
 पु. 
 न. जुळेभाऊ ; जोड . करुनि करिति रजांहीं लिंपोनि स्वस्वरुपहानि यम । - मोसभा ३ . - वि . जुळा ; जावळा ; जोडीपैकीं एक . [ सं . ]
नियमन ; ताब्यांत ठेवणें ; इंद्रियगमन ; राग , विकार , इंद्रियें यांचें दमन ; आत्मसंयमन .
प्राण्याला त्याच्या मरणानंतर पापपुण्याचा निवाडा करुन त्याप्रमाणें नरकाला किंवा स्वर्गाला पाटविणारी देवता ( ही सामान्यतः पाप्यांनां शिक्षा करणारी देवता असेंच मानण्यांत येतें ); कृतांत ; काळ ; यमधर्म .
( ल . ) कर्दनकाळ ; निर्घृण मनुष्य ; भयंकर दिसणारा मनुष्य . [ सं . ] ( वाप्र . ) यमाच्या दाढेंत असणें , पडणें , सांपडणें , जाणें -
अष्टांग योगांतील पहिलें अंग . तीं आठ अंगें येणेंप्रमाणें :- यम , नियम , आसन , प्राणायाम , प्रत्याहार , ध्यान , धारणा , समाधि . यम या अंगांतील पांच प्रकार , भाग यांबद्दल सामान्यतः योजतात . ते पांच प्रकार याप्रमाणें - अहिंसा , सत्य , अस्तेय , ब्रह्मचर्य व अपरिग्रह . [ सं . दे . प्रा . जम ; सं . यम = ताब्यांत ठेवणें ]
०नियम   पुअव .
मृत्युमुखांत असणें - पडणें - सांपडणें .
( ल . ) मोठ्या संकटांत असणें , पडणें , सांपडणें ; अतिशय हाल करणाराच्या तावडींत सांपडणें . यमाच्या दाढेंत घालणें , टाकणें - मृत्युमुखांत टाकणें ; मोठ्या संकटांत घालणें ; अति क्रूर मनुष्याच्या आहारीं टाकला जाणें . सामाशब्द -
आत्मसंयमनासाठीं करावयाचीं कृत्यें ; नियोजित व ऐच्छिक व्रतें ; अष्टांग योगांतील पहिलीं दोन अंगें . नियमाचे पांच अवयव याप्रमाणें :- शौच , संतोष , तप , स्वाध्याय , ईश्वरप्रणिधान . यम नियय दोघे द्वारपाळ । अखंडित सावध अविकळ । अंतर्बाह्य वृत्ति करुनि निश्चळ । दोघे दोहीं बाहीं । उभे । - स्वादि १० . २ . २८ .
आत्मसंयमनाचे नियम ; यमाचे नियम . नियमसाधनी - वि . इंद्रियें , राग , विकार इ० ताब्यांत ठेवणारा ; आत्मसंयमी व व्रतवैकल्यें यथायोग्य करणारा ; योगी . यमणें - सक्रि . ( काव्य ) नियमन करणें . यमु म्हणे काय यमावें । दमु म्हणे कवणातें दमावें । - ज्ञा ९ . १९९ . यमन - न . दमन ; ताब्यांत ठेवणें ; निग्रह ; संयमन . [ सं . ] यमी - वि .
०कुंड   कोंड - पु . ( गो . )
नरककुंड ; पाप्यांना शासन करण्याकरितां त्यांना कोंडून ठेवण्याचें यमाचे कुंड .
यमनियम किंवा यम साधणारा ; संयमी ; इंद्रियनिग्रही ; योगी .
( ल . ) तुरुंग ; कैदखाना . [ सं . यमकुंड ]
ताब्यांत ठेवणारा ; नियमन करणारा ; आंवरुन धरणारा .
०गंड  पु. मृत्युकाळ ; मरणकाळ ; गंडांतर ; मृत्युयोग . त्याच दिनीं यमगंड समजुनी । निमग्न झाला पार्थिव पूजनीं । - कीर्तन १ . ६० .
०जाच   जाचणी - पुस्त्री . यमानें दिलेली शिक्षा ; यमानें भोगावयास लावलेलें दुःख .
०झाडी  स्त्री. संकट . सांपडलासी यमझाडी । - नामना १९ .
०तर्पण  न. यमाच्या नांवानें करावयाचें तर्पण . हें यमद्वितीयेला करितात .
०तुल्य वि.  
यमासारखा ; क्रूर ; भयानक ; अतिशय भयंकर .
विरुप ; तिरस्कृत ; किळसवाणा .
०दंड  पु. पाप्यांना यमाकडून करण्यांत येणारी शिक्षा .
०दंष्ट्रा   दाढ - स्त्री .
यमाचें मुख ; काळमुख ; मृत्युमुख .
आश्विन महिन्याचे शेवटचे आठ व कार्तिक महिन्याचे सर्व दिवस . या अर्थीं अनेकवचनीं उपयोग . या काळांत रोगराई आजार बराच असतो . यावरुन रुढ . [ सं . यमदंष्ट्रा ]
०दिशा  स्त्री. दक्षिण दिशा ; यमाचें वसतिस्थान ज्या दिशेकडे आहे ती दिशा .
०दूत  पु. 
माणसाचे प्राण हरण करुन नेणारा यमाचा नोकर .
( ल . ) निष्ठुर अंतःकरणाचा नोकर , क्रूर शिपाई .
०द्वितीया  स्त्री. कार्तिक शुद्ध द्वितीया ; भाऊबीज .
०धर्म  पु. यम
०नंदन   पु यमाचा मुलगा ; धर्मराजा ; युधिष्ठिर . [ सं . नंदन = पुत्र ; मुलगा ]
०पाश  पु. मनुष्याचे प्राण काढून नेण्यासाठीं यम टाकतो तो पाश ; मृत्यूचा फांस . मृत्यूची छाया . यमपाश गळ्यांशीं ज्यास लागला त्यास . - शारदा .
०पुरी  स्त्री. 
यमाची राजधानी ; पापी लोकांना शासन करण्याची जागा ; यातनांचें आगर .
तुरुंग .
यमपुरींतील यातना दाखविणारा कळसूत्री बाहुल्यांचा खेळ . [ सं . यम + पुरी ] यमपुरीं , रा जाणें - क्रि . मरणें . धर्मात्मजार्थ सेनाबिंदु कुरुश्रेष्ठ यमपुरा गेला । - मोकर्ण ४ . २१ . यमपुरीस पाठविणें -
अतिशय मारणें ; बेदम चोप देणें .
ठार मारणें . यमपुरीची यातना , यमपुरीचा दंड , यमपुरीचें दूःख - मोठ्या आजाराचें दुःख ; घोर शिक्षा ; बेदम मार इ
००बाधा  स्त्री. यमानें दिलेली शिक्षा ; यमदंड ; यमयातना . न भुले वाट न पडे छंदी । त्यास नव्हे कधीं यमबाधा ।
०भट  पु. ( विनोदानें ) यमाचे दूत .
०यातना  स्त्री. 
यमाकडून पापीजनास करण्यांत येणारे क्लेश . विषयाचें सुख येथें बहु लागे गोड । पुढें आहे अवघड यमयातना । - नागा .
विपरीत परिस्थितींतील भयंकर हाल ; अतिदुःख ; क्लेश . [ सं . यम + यातना ]
०रुप   रुपी स्वरुप पी - वि . काळरुपी ; यमासारखा भयंकर , उग्र ; मृत्युसारखा .
०लोक  पु. यमाचें वसतीस्थान . ज्या ठिकाणीं मरणोत्तर प्राण्यांना शिक्षा केली जाते तें स्थान .
०लोकची   धरणें -
वाट   धरणें -
मरणोन्मुख होणें .
मरणें .
०शिक्षा  स्त्री. यमदंड ; यमजाचणी .
०सदन  न. यमाचें घर ; यमलोक ; मरणोत्तर शिक्षा भोगण्याचें ठिकाण . [ सं . यम + सदन ] यमसदनाला पाठविणें ठार मारणें . यमाचा पाहुणा पु . ( मरणानंतर खात्रीनें यमाच्या घरीं पाहुणा म्हणून जाणारा इसम , नरकांत जाणारा ) महापापी मनुष्य . यमाजीपंत , यमाजीभास्कर , यमाजीबाबाजी पु . यम ; मृत्यु . यमाजीपंताचें , यमाचें बोलावणें , यमाचें बुलावणें न .
मृत्यु ; मरण
( ल . ) अतिदुष्ट मनुष्याचें बोलावणें , अतिकडक मनुष्याकडून किंवा कर्दनकाळाकडून आलेलें बोलावणें ; अति नावडणारें परंतु विरोध करतां न येणारें न चुकवता येणारें बोलावणें , काम .

यम     

नेपाली (Nepali) WN | Nepali  Nepali
noun  एउटा खगोलीय पिण्ड जो वरुणको तुलनामा सूर्यदेखि धेरै टाढा छ   Ex. वैज्ञानिकले यमलाई ग्रह नमानेर यसलाई सौरमण्डलबाट बाहिर राखेका छन्
ONTOLOGY:
प्राकृतिक वस्तु (Natural Object)वस्तु (Object)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
प्लुटो
Wordnet:
asmপ্লুটো
bdप्लुटु
benপ্লুটো
gujપ્લૂટો
hinप्लूटो
kanಪ್ಲೂಟೋ
kasپِلَٹو , یَم
kokप्लुटो
malപ്ലൂട്ടോ
marप्लूटो
mniꯄꯂ꯭ꯨꯇꯣ
oriଯମ
panਯਮ
sanयमः
tamபுளூட்டோ
telప్లూటో
urdیم , پلیٹو

यम     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
यम  m. m. a rein, curb, bridle, [RV. v, 61, 2]
a driver, charioteer, ib. viii, 103, 10
वाचाम्   the act of checking or curbing, suppression, restraint (with , restraint of words, silence), [BhP.]
नियम   self-control forbearance, any great moral rule or duty (as opp. to , a minor observance; in [Yājñ. iii, 313] ten यमs are mentioned, sometimes only five), [Mn.] ; [MBh.] &c.
(in योग) self-restraint (as the first of the eight अङ्गs or means of attaining mental concentration), [IW. 93]
any rule or observance, [PārGṛ.]
यम  mfn. mf(आ॑ or ई॑)n. twin-born, twin, forming a pair, [RV.] &c. &c.
यम  m. m. a twin, one of a pair or couple, a fellow (du. ‘the twins’ N. of the अश्विन्s and of their twin children by माद्री, called नकुल and सह-देव; यमौ मिथुनौ, twins of different sex), ib.
a symbolical N. for the number ‘two’ [Hcat.]
संगमनो जनानाम्   N. of the god who presides over the पितृs (q.v.) and rules the spirits of the dead, [RV.] &c. &c., [IW. 18;  197, 198 &c.] ; [RTL. 10;  16;  289 &c.] (he is regarded as the first of men and born from विवस्वत्, ‘the Sun’, and his wife सरण्यू; while his brother, the seventh मनु, another form of the first man, is the son of विवस्वत् and संज्ञा, the image of सरण्यू; his twin-sister is यमी, with whom he resists sexual alliance, but by whom he is mourned after his death, so that the gods, to make her forget her sorrow, create night; in the वेद he is called a king or , ‘the gatherer of men’, and rules over the departed fathers in heaven, the road to which is guarded by two broad-nosed, four-eyed, spotted dogs, the children of शरमाq.v.; in Post-vedic mythology he is the appointed Judge and ‘Restrainer’ or ‘Punisher’ of the dead, in which capacity he is also called धर्मराज or धर्म and corresponds to the Greek Pluto and to Minos; his abode is in some region of the lower world called यम-पुर; thither a soul when it leaves the body, is said to repair, and there, after the recorder, चित्र-गुप्त, has read an account of its actions kept in a book called अग्र-संधाना, it receives a just sentence; in [MBh.] यम is described as dressed in blood-red garments, with a glittering form, a crown on his head, glowing eyes and like वरुण, holding a noose, with which he binds the spirit after drawing it from the body, in size about the measure of a man's thumb; he is otherwise represented as grim in aspect, green in colour, clothed in red, riding on a buffalo, and holding a club in one hand and noose in the other; in the later mythology he is always represented as a terrible deity inflicting tortures, called यातना, on departed spirits ; he is also one of the 8 guardians of the world as regent of the South quarter; he is the regent of the नक्षत्रअप-भरणी or भरणी, the supposed author of [RV. x, 10;  14] , of a hymn to विष्णु and of a law-book; यमस्या-र्कःN. of a सामन्, [ĀrṣBr.] )
N. of the planet Saturn (regarded as the son of विवस्वत् and छाया), [Hariv.] ; [BhP.]
of one of स्कन्द's attendants (mentioned together with अति-यम), [MBh.]
-दूतक   a crow, [L.] (cf.)
ROOTS:
दूतक
a bad horse (whose limbs are either too small or too large), [L.]
यम  n. n. a pair, brace, couple, [L.]
(in gram.) a twin-letter (the consonant interposed and generally understood, but not written in practice, between a nasal immediately preceded by one of the four other consonants in each class), [Prāt.] ; [Pat.] on [Pāṇ. 1-1, 8]
pitch of the voice, tone of utterance, key, [Prāt.]

यम     

यम [yama] a.  a. [यम्-घञ्]
Twin, twinborn.
Coupled.
मः Restraining, controlling, curbing; यमो राजा धार्मिकाणां मान्धातः परमेश्वरः [Mb.12.91.42.]
Control, restraint.
Self control.
Any great moral or religious duty or observance (opp. नियम); तप्तं यमेन नियमेन तपोऽमुनैव [N.13.16;] यमनियमकृशीकृतस्थिराङ्गः [Ki.1.] 1. (यम and नियम are thus distinguished: शरीरसाधनापेक्षं नित्यं यत् कर्म तद् यमः । नियमस्तु स यत् कर्म नित्यमागन्तुसाधनम् ॥ [Ak.2.49;] See Malli. on [Śi.13.23] and [Ki.1.] 1 also. The yamas are usually said to be ten, but, their names are given differently by different writers; e. g. ब्रह्मचर्यं दया क्षान्तिर्दानं सत्यमकल्कता । अहिंसाऽस्तेयमाधुर्ये दमश्चेति यमाः स्मृताः ॥ [Y.3.312;] or आनृशंस्यं दया सत्यमहिंसा क्षान्तिरार्जवम् । प्रीतिः प्रसादो माधुर्यं मार्दवं च यमा दश ॥ sometimes only fiveyamas are mentioned: अहिंसा सत्यवचनं ब्रह्मचर्यमकल्कता । अस्तेयमिति पञ्चैते यमाख्यानि व्रतानि च ॥).
The first of the eight aṅgas. or means of attaining Yoga; the eightaṅgas are: यमनियमासनप्राणायामप्रत्याहारधारणाध्यानसमाधयोऽ- ष्टाङ्गानि; [Śāndilya Up.1.1.2.]
The god of death, death personified, regarded as a son of the sun; he presides over the पितृs and rules the spirits of the dead; दत्ताभये त्वयि यमादपि दण्डधारे [U.2.11.]
A twin; धर्मात्मजं प्रति यमौ च (i. e. नकुलसहदेवौ) कथैव नास्ति [Ve.2.25;] यमयो- श्चैव गर्भेषु जन्मतो ज्येष्ठता मता [Ms.9.126.]
One of a pair or couple, a fellow.
 N. N. of Saturn.
A crow.
A symbolical expression for the number 'two'.
Ved. A rein, bridle; पृष्ठे सदो नसोर्यमः [Ṛv.5.] 61.2.
Ved. A driver, charioteer; अग्निं रथानां यमम् [Ṛv.8.13.1.]
 N. N. of a deity who chastises beings for their misdeeds; यमं कालं च मृत्युं च स्वर्गं संपूज्य चार्हतः [Mb.12.2.3.]
मम् A pair or couple.
(In gram.) The twin letter of any consonant.
Pitch of the voice.
-मी  N. N. of the river Yamunā.-मौ (m. du.)
Twins; कथं त्वमेतौ धृतिसंयमौ यमौ [Ki.1.] 36.
 N. N. of the Aśvins; यमौ यमोपमौ चैव ददौ दानान्यनेकशः [Mb.14.61.38.]
Nakula and Sahadeva; भीमार्जुनयमा- श्चापि तद्युक्तं प्रतिपेदिरे [Mb.3.6.14.] ˚मैथुनौ twins of different sex. -Comp.
-अनुगः, -अनुचरः   a servant or attendant of Yama.
-अनुजा  N. N. of the river Yamunā मघोनि वर्षत्य- सकृद् यमानुजा [Bhāg.1.3.51.]
-अन्तकः   an epithet of
Śiva.
of Yama.
-अरिः, -घ्नः, -रिपुः   &c. N. of Viṣṇu.-ईशम् the Nakṣatra Bharaṇī.
-किङ्करः   a messenger of death.
कीटः a wood-louse.
an earth-worm.-कीलः N. of Viṣṇu.
-कोटिः, -टी  N. N. of a mythical town to the east of Laṅkā लङ्का कुमध्ये यमकोटिरस्याः Siddhāntaśiromaṇi.
-घण्टः  N. N. of an astrological Yoga (this is inauspicious).
-जः a.  a. twin-born, twin; यमजौ चापि भद्रं ते नैतदन्यत्र विद्यते [Mb.3.14.19;] भ्रातरौ आवां यमजौ [U.6;4;] also यमजात-जातक.
-दंष्ट्रा   'Yama's tooth', the jaws of death. (-ष्ट्राः pl.) the last eight days of the month Aśvina and the whole of Kārtika (regarded as a period of general sickness).-दिश् f. the south.
दूतः, दूतकः a messenger of death.
a crow.
-दूतिका   tamarind.
-देवता   the asterism Bharaṇī.
-द्रुमः   Bombax Heptaphyllum (Mar. सांवरी).
-द्वितीया   the second day in the bright half of Kārtika when sisters entertain their brothers (Mar. भाऊबीज); cf. भ्रातृद्वितीया.
-धानी   the abode of Yama; नरः संसारान्ते विशति यमधानीजवनिकाम् [Bh.3.112.]
-धारः   a kind of double-edged weapon.
-पटः, -पट्टिका   a piece of cloth on which Yama with his attendants and the punishments of hell are represented (Mar. यमपुरी); याव- देतद् गृहं प्रविश्य यमपटं दर्शयन्न् गीतानि गायामि [Mu.1.18] /19.-पदम् a repeated word.
-पाशः   the noose of Yama.-पुरुषः Yama's servant or minister.
-प्रियः   the fig tree.-भगिनी N. of the river Yamunā.
-यातना   the tortures inflicted by Yama upon sinners after death, (the word is sometimes used to denote horrible tortures', 'extreme pain').
-रथः   a buffalo.
-राज्  m. m. Yama, the god of death.
-वाहनः = यमरथः   q. v.
व्रतम् an observance or vow made to Yama.
an impartial punishment (as given by Yama); यथा यमः प्रियद्वेष्यौ प्राप्ते काले नियच्छति । तथा राज्ञा नियन्तव्याः प्रजास्तद् हि यमव्रतम् ॥ [Ms.9.] 37.
-शासनः   the lord Śiva; यशो यदीयं यमशासनालय-क्षमाधर- स्पर्धनमाचचार सः [Rām. Ch.2.12;] (यमशासनालयः = हिमा- लयः).
-श्रायम्   the abode of Yama; यात यूयं यमश्रायं दिशं नायेन दक्षिणाम् [Bk.7.36.]
-सभा   the tribunal of Yama.-सूर्यम् a building with two halls, one facing the west and the other facing the north.
-स्वसृ  f. f.
 N. N. of the river Yamunā; क्षणमिव पुलिने यमस्वसुस्ताम् [Bhāg.3.4.27.]
 N. N. of Durgā.

यम     

Shabda-Sagara | Sanskrit  English
यम  mfn.  (-मः-मा-मं) Twin, fellow, one of the pair or brace.
 m.  (-मः)
1. Restraining, controlling.
2. Forbearance, refraining.
3. Cessa- tion, stop, conclusion, finish.
4. Religious restraint or obli- gation, considered the first of the eight steps of Yoga.
5. Penance, purification, the performance of those acts which re- move impurity of any kind.
6. Any of the five acts or virtues, which constitute pure characters, as refraining from violence or injury, patience, sincerity, obedience to a spiritual teacher, and the observance of all purificatory ceremonies.
7. A festival.
8. A crow.
9. A name of the planet SATURN.
10. YAMA, the deity of Naraka or hell, where his capital is placed, in which he sits in judgment on the dead, and distributes rewards and punishments, sending the good to Swarga, and the wicked to the division of Naraka or Tartarus appropriated to their crimes: he corresponds with the Grecian god PLUTO, and the judge of hell MINOS, and in Hindu mythology often identified with Death and Time: he is the son of SŪRYA, or the sun, and brother of the personified YA- MUNĀ or Jamunā river.
 n.  (-म) A brace, a couple, a pair.
 f.  (-मी) The Yamunā river.
E. यम् to restrain, &c., aff. अच्, घञ् or अप् .
ROOTS:
यम् अच् घञ् अप् .
यम(व)निका  f.  (-का) A screen of cloth surrounding a tent.
यम(व)निका   E. यम् to stop or check, aff. ल्युट्, कन् added, fem. form; also जवनिका .
ROOTS:
यम् ल्युट् कन् जवनिका .

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP