Dictionaries | References

परि

   { pari }
Script: Devanagari

परि     

A dictionary, Marathi and English | Marathi  English
pari A particle and prefix to words from the Sanskrit. Its various powers will appear from the examples below.

परि     

Aryabhushan School Dictionary | Marathi  English
A particle and prefix to words from the Sanskrit. Its various uses will appear from the examples below.

परि     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
परि  n. ind. round, around, about, round about
परी   fully, abundantly, richly (esp.ibc. [where also ] to express fulness or high degree), [RV.] &c. &c.
as a prep. (with acc.) about (in space and time), [RV.] ; [AV.]
पर्य्-अध्ययन  mfn. against, opposite to, in the direction of, towards, to, ib. (cf.[Pāṇ. 1-4, 90] ; also at the beginning of a comp.mfn.; cf.ib. ii, 2, 18, Vārtt. 4, [Pat.] and )
ROOTS:
पर्य् अध्ययन
beyond, more than, [AV.]
अस्   to the share of (with √ , or भू, to fall to a person's lot), [Pāṇ. 1-4, 90]
वृक्षम् परि सिञ्चति   successively, severally (e.g., he waters tree after tree), ib.
(with abl.) from, away from, out of [RV.] ; [AV.] ; [ŚBr.] (cf.[Pāṇ. 1-4, 93] )
 n. outside of, except, [Pāṇ. 1-4, 88] ; [Kāś.] (often repeated, ib. viii, 1, 5; also at the beginning or the end of an ind.comp.ib. ii, 1, 12)
परिसंवत्सरात्   after the lapse of [Mn. iii, 119] ; [MBh. xiii, 4672] (some read )
in consequence or on account or for the sake of [RV.] ; [AV.]
धर्मणस् परि   according to (esp., according to ordinance or in conformity with law or right), [RV.]
परि   [cf.Zd.pairi; Gk.περί.]

परि     

परि [pari]   ind. (Sometimes changed to परी, as परिवाह or परीवाह, परिहास or परीहास)
As a prefix to verbs and nouns derived from them, it means (a) round, round about, about; (b) in addition to, further; (c) opposite to, against; (d) much, excessively.
As a separable preposition it means (a) towards, in the direction of, to, opposite to (with an acc.); वृक्षं परि विद्योतते विद्युत्; (b) successively, severally (with an acc.); वृक्षं वृक्षं परि सिञ्चति 'he waters tree after tree'; (c) to the share or lot of (showing भाग or participation) (with acc.); यदत्र मां परि स्यात् 'what may fall to my lot'; or लक्ष्मीर्हरिं परि Sk.; (d) from, out of; (e) expect, outside of, with the exception of (with abl.); परि त्रिगर्तेभ्यो वृष्टो देवः or पर्यनन्तात् त्रयस्तापाः Vop.; (f) after the lapse of; परि संवत्सरात् (g) in consequence of; (h) beyond, more than; भृत्याः परि चतुर्दश [Mb.3.1.11] (com. अधिकचतुर्दशाः पञ्चदशेत्यर्थः; (i) according to, in accordance with; (j) above, over.
As an adverbial prefix to nouns not directly connected with verbs, it means 'very', 'very much, 'excessively'; as in पर्यश्रु 'bursting into tears'; so परिचतुर्दशन्, परिदौर्बल्य.
At the beginning of adverbial compounds परि means (a) without, except, outside, with the exception of; as in परित्रिगर्तं वृष्टो दिवः [P.II.1.12;] VI.2.33. (According to [P.II. 1.1.] परि may be used at the end of adverbial comp. after अक्ष, शलाका, and a numeral to denote loss or defeat in a game by an unlucky or adverse cast of dice' (द्यूतव्यवहारे पराजये एवायं समासः) e. g. अक्षपरि, शलाका- परि, एकपरि; cf. अक्षपरि; (b) round about, all round, surrounded by; as in पर्यग्नि 'in the midst of flames'.
At the end of an adjectival comp. परि has the sense of 'exhausted by', or 'feeling repugnance for'; as in पर्यध्ययनः = परिग्लानोऽध्ययनाय.
परि [pari] री [rī] णामः [ṇāmḥ]   (री) णामः 1 Alteration, change, transformation.
Digestion; अन्नं न सम्यक् परिणाममेति Suśr.; भुक्तस्य परिणामहेतुरौदर्यम् T.S.; [Pt.4.22.]
Result, consequence, issue, effect; अप्रियस्यापि पथ्यस्य परिणामः सुखावहः [H.2.124;] [Mk.3.1;] परिणामसुखे गरीयसि (वचसि औषधे च) [Ki.2.4;] [Bg.18.37,38.]
Ripening, maturity, full development; उपैति शस्यं परिणामरम्यताम् [Ki.4.22;] फलभर- परिणामश्यामजम्बू &c. [U.2.2;] [Māl.9.24.]
End, termination, conclusion, close, decline; दिवसाः परिणामरमणीयाः [Ś.1.3;] वयःपरिणामपाण्डुरशिरसम् [K.1;] परिणाममुपैति दिवसः [K.254] 'the day is drawing to a close'.
Old age; परिणामे हि दिलीपवंशजाः [R.8.11.]
Lapse (of time).
(In Rhet.) A figure of speech allied to रूपक, by which the properties of any object are transferred to that with which it is compared. (The Chandrāloka thus defines and illustrates it: परिणामः क्रियार्थश्चेद्विषयी विषयात्मना । प्रसन्नेन दृगब्जेन वीक्षते मदिरेक्षणा ॥ 5.18; see R. G. also under परिणाम). -Comp.
-जम्   Violent or painful indigestion (see शूलम् below).
-दर्शिन् a.  a. prudent, fore-sighted.-दृष्टि a. prudent. (-ष्टिः f.) prudence, providence.-पथ्य a. salutary in the end.
-मुख a.  a. about to terminate.
-वादः   the S&amacrṅkhya doctrine of evolution.
-शूलम्   violent or painful indigestion, colic, flatulence with pain.
परि [pari] री [rī] वादः [vādḥ]   (री) वादः 1 Blame, censure, detraction, abuse; अयमेव्र मयि प्रथमं परिवादरतः [M.1;] [Y.1.133.]
Scandal, stain, stigma; ill-repute; मा भूत् परीवादनवावतारः [R.5.24;] 14.86; [Mv.5.28.]
Charge, accusation; परिवादबहल- दोषान्न यस्य रक्षां परिहरामि [Mk.3.3.]
An instrument with which the lute is played; तं प्रागसावविनयं परिवादमेत्य लोकेऽधुनापि विदिता परिवादिनीति [N.11.127.] -Comp.
-कथा   abusive language, reproof.
-करः   a slanderer.
परि [pari] री [rī] वाहः [vāhḥ]   (री) वाहः 1 Overflowing (of a tank &c.), inundation, overflow, natural or artificial; प्रथमं (कौतूहलं) सपरिवाहमासीत् [Ś.2.]
A water-course; drain or channel to carry off excess of water; पूरोत्पीडे तटागस्य परीवाहः प्रतिक्रिया [U.3.29;] [Pt.2.15;] [Śi.16.51;] [R.8.74.]
परि [pari] री [rī] वापः [vāpḥ]   (री) वापः 1 Shaving, shearing
Sowing
A reservoir, pool, pond, a piece of water.
Furniture.
Train, retinue; सुप्रतिविहितयानवाहनपुरुषपरिवापः [Kau. A 1.6.]
Fried grains of rice.
Coagulated milk.
Stand-point, place; [Mb.5.]
परि [pari] री [rī] वारः [vārḥ]   (री) वारः 1 Train, retinue, attendants or followers collectively; (यानम्) अध्यास्य कन्या परिवारशोभि [R.6.1;12.16;] ग्रहगणपरिवारो राजमार्गप्रदीपः [Mk.1.57.]
A cover, covering; व्याघ्रचर्मपरिवाराः [Mb.5.155.8;]
A hedge round a village.
A sheath, scabbard; परिवारः परिजने खड्गकोशे परिच्छदे Medinī; परिवारात् पृथक्चक्रे खड्गश्चात्मा च केनचित् [Śi.19.49.]
परि [pari] री [rī] वर्तः [vartḥ]   (री) वर्तः 1 Revolving, revolution (as of a planet); न यत्र भूयः परिवर्त उग्रः [Bhāg.1.3.39.]
A period, lapse or expiration of time; युगशतपरिवर्तान् [Ś.7.34.]
The expiration of a Yuga; जनैस्तदा युगपरि- वर्तवायुभिर्विवर्तिता [Śi.17.12.]
Repetition; recurrence.
Change, alteration; तदीदृशो जीवलोकस्य परिवर्तः [U.3.] 'changed condition of life', 'change in circumstances'; so जीवलोकपरिवर्तमनुभवामि [Māl.7;] स्वरपरिवर्तः [Mk.1.]
Retreat, flight, desertion
A year.
Repeated birth, transmigration.
Barter, exchange; अन्योन्य- वस्त्रपरिवर्तमिव व्यधत्ताम् [Śi.5.39.]
Requital, return.
An abode.
A chapter or section of a work.
 N. N. of the Kūrma or second incarnation of Viṣṇu.
A turning round or derangement; अधन्यस्य मम कोकिलानामक्षिपरिवर्त इव कुक्षिपरिवर्तः संवृत्तः [Svapna.4.]
Moving to and fro, stirring; चरितमहामृताब्धिपरिवर्तपरि- श्रमणाः [Bhāg.1.87.21.]
परि [pari] री [rī] शेषः [śēṣḥ]   (री) शेषः 1 Remainder, remnant, elimination; परिशेषादत्रैवर्णिको रथकारः ŚB. on [MS.6.1.44.]
Supplement.
Termination, conclusion, completion.
End, destruction (शेषः सङ्कर्षणे वधे Medinī.); कुलप्रसूनं परिशेषभागि [Bu. Ch.1.72.] परिशेषेण ind.
With the residue.
Completely, in full. परिशेषात् ind. Consequently.
परि [pari] री [rī] हासः [hāsḥ]   (री) हासः 1 Joking, jesting, mirth; merriment; त्वराप्रस्तावोऽयं न खलु परिहासस्य विषयः [Māl.9.44;] परिहासपूर्वम् 'jokingly' or 'in jest' [R.6.82;] परिहासविजल्पितम् [Ś.2.18] 'uttered in jest'; परीहासाश्चित्राः सततमभवन् येन भवतः [Ve.3.14;] [Ku.7.19;] [R.9.8;] [Śi.1.12.]
Ridiculing, deriding. -Comp.
-कथा   an amusing story.-वस्तु an object of jest.
-वेदिन्  m. m. a buffoon, jester, a witty person.
परि [pari] री [rī] हारः [hārḥ]   (री) हारः 1 Leaving, quitting, giving up, abandoning.
Removing, taking away; as in विरोध- परिहार; तेषां गुप्तिपरीहारैः कच्चित्ते भरणं कृतम् [Rām.2.1.48.]
Shunning, avoiding.
Refuting, repelling.
Omitting to mention, omission, leaving out.
Resrve, concealment.
A tract of common land round a village or town; धनुःशतं परीहारो ग्रामस्य स्यात् समन्ततः [Ms.8.] 237.
A special grant, immunity, privilege, exemption from taxes; प्रदद्यात् परिहारांश्च [Ms.7.21;] अनुग्रहपरि- हारौ चैभ्यः कोशवृद्धिकरौ दद्यात् [Kau.A.2.1.19.] Hence ˚लेखः a writ of remission as a favour; तथा परीहारनिसृष्टिलेखौ [Kau.A.2.1.28;] cf. जाते विशेषेषु परेषु चैव, ग्रामेषु देशेषु च तेषु तेषु । अनुग्रहो यो नृपतेर्निदेशात्, तज्ज्ञः परीहार इति व्यवस्येत् ॥ [Kau.A.2.1.28.]
Contempt, disrespect
An objection.
Seizing, keeping back.
Bounty.
(In gram.) The repetition of a word before and after इति; cf. परिग्रह.
(In dram.) Atoning for any improper action. -Comp.
-विशुद्धिः   (with Jainas) purification by mortification and penance.
-सू   (a cow) bearing a calf only after a long time.
परि [pari] री [rī] णाहः [ṇāhḥ]   (री) णाहः 1 Circumference, compass, expanse, extent, breadth, width; स्तनयुगपरिणाहाच्छादिना वल्कलेन [Ś.1.19;] स्तनपरिणाहविलासवैजयन्ती [Māl.3.15] 'large or expansive breasts'; ककुदे वृषस्य कृतबाहुमकृशपरिणाहशालिनि [Ki.12.2;] [Mk.3.9;] [Ratn.2.13;] [Mv.7.24;] नल्वमात्र- परीणाहो घनच्छायो वनस्पतिः [Mb.12.154.7.]
Periphery or circumference of a circle.
परि [pari] री [rī] णायः [ṇāyḥ]   (री) णायः 1 Moving a piece at chess, draughts &c.
A move (at chess).
परि [pari] री [rī] दाहः [dāhḥ]   (री) दाहः 1 Burning.
Anguish, pain, sorrow.
परि [pari] री [rī] धानम् [dhānam]   (री) धानम् 1 Putting on a garment, dressing.
A garment, especially an under-garment, clothes in general; आत्तचित्रपरिधानविभूषाः [Ki.9.1;] [Śi.1.61;] 4.68; [Pt.5.23] (fig.). A sword-sheath; समुल्लसत्तनुपरि- धानसंपदः (सदसिलताः) [Śi.17.25.]
Closing or concluding;
Ved. Putting round.
परि [pari] री [rī] पाकः [pākḥ]   (री) पाकः 1 Being completsly cooked or dressed.
Digestion, as in अन्नपरिपाक.
Ripening, maturing, development, perfection; परिपाकपिशङ्गलतारजसा रोधश्चकास्ति कपिशं गलता [Śi.4.48;] [Ku.6.1.]
Fruit, result, consequence; प्रपन्नानां मूर्तः सुकृतपरिपाको जनिमताम् [Mv.4.] 31; [Bh.2.132;3.135.]
Cleverness, shrewdness, skilfulness; वीक्ष्य तस्य विनये परिपाकं पाकशासनपदं स्पृशतोऽपि [N.5.2.]
परि [pari] री [rī] भवः [bhavḥ]   (री) भवः 1 Insult, injury, humiliation, disrespect, degradation, disgrace; पराक्रमः परिभवे वैयात्यं सुरते- ष्विव (भूषणम्) [Śi.2.44;] [R.12.37;] [Ve.1.25;] [U.4.23;] [Mu.3.4;] [Mv.1.4;3.17.]
Defeat, discomfiture.
Comp. आस्पदम्, पदम् an object of contempt; अदुर्गो विषयः कस्य नारेः परिभवास्पदम् [H.3.51.]
a disgrace or disgraceful situation.
-विधिः   humiliation; प्रायो मूर्खः परिभवविधौ नाभिमानं तनोति [Śi. Til.16.]
परि [pari] री [rī] माणम् [māṇam]   (री) माणम् 1 Measuring, measure (of strength, power &c.); सद्यः परात्मपरिमाणविवेकमूढः [Mu.1.1;] [Ku. 2.8;] [Ms.3.133;] सदा पान्थः पूषा गगनपरिमाणं कलयति [Bh.]
Weight, number, value; प्रतिग्रहपरीमाणं...... शासनं कारयेत् स्थिरम् [Y.1.32.]
Size, dimension.
परि [pari] री [rī] रम्भः [rambhḥ] णम् [ṇam]   (री) रम्भः णम् Embracing, an embrace; द्रुतपरिरम्भनिपीडनक्षमत्वम् [Śi.1.74;1.52;] [U.1.24,27;] किं पुरेव ससंभ्रमं परिरम्भणं न ददासि [Gīt.3.]

परि     

Shabda-Sagara | Sanskrit  English
परि   A particle and prefix to words implying,
1. Ubiquity, (all round, on every side.)
2. Part, portion.
3. Abandonment, (away.)
4. End, term.
5. Sickness. infirmity.
6. Enforcement, stress, (even, very great.)
7. Separateness, several distributions, (each by each, &c.) 8. Embracing, encircling, (round, round about.)
9. Depreciation, exposure of faults.
10. Homage, respect.
11. Rejection, turning off or away.
12. Ornament.
13. Diffusion, extension.
14. Mark or sign.
15. Sorrow.
16. Cessation, stop, impediment.
17. Truth. 18. An exclamation of Pleasure or satisfaction. As परिकर्त्तुं, to adorn; परिक्षिप्नुं, to abandon; परिछेत्तुं, to divide; परिदेवितुं, to lament; परिरब्धुं, to embrace; परिव्रजितुं, to go about, to wander, &c.: see the following compound nouns.
E. पॄ to complete, to satisfy, aff. इन्; in combination with roots forming nouns by घञ्, the of परि is sometimes optionally lengthened, as परी.
ROOTS:
पॄ इन्; घञ् परि परी
परि(र)णाम  m.  (-मः)
परि(र)णाम   1. Change of form or state.
परि(र)णाम   2. Maturity, fulness, ripeness.
परि(र)णाम   3. End, last stage or state.
परि(र)णाम   4. Digestion.
परि(र)णाम   5. Result. 6. A figure of speech closely resembling Rupaka and minutely distinguished by it; it consists in transferring the properties of any object to that with which it is compared.
परि(र)णाम   E. परि before, नम् to bend, aff. घञ्.
ROOTS:
परि नम् घञ्
परि(री)णाय  m.  (-यः)
परि(री)णाय   1. Leading or taking round.
परि(री)णाय   2. Moving a piece at chess, draughts, &c.
परि(री)णाय   E. परि about, णी to take, aff. घञ्.
ROOTS:
परि णी घञ्
परि(री)ताप  m.  (-पः)
परि(री)ताप   1. Pain, anguish.
परि(री)ताप   2. Sorrow.
परि(री)ताप   3. A division of hell. 4. Heat, warmth.
परि(री)ताप   5. Fear.
परि(री)ताप   6. Trembling.
परि(री)ताप   E. परि exceeding, ताप burning.
ROOTS:
परि ताप
परि(री)दाह  m.  (-हः)
परि(री)दाह   1. Burning.
परि(री)दाह   2. Pain, sorrow.
परि(री)पाक  m.  (-कः)
परि(री)पाक   1. Being cooked or dressed.
परि(री)पाक   2. Maturity, perfec- tion.
परि(री)पाक   3. Cleverness, shrewdness.
परि(री)पाक   4. Digestion.
परि(री)पाक   5. The fruit or consequence of actions.
परि(री)पाक   E. परि before, पच् to cook or ripen, घञ् aff.
ROOTS:
परि पच् घञ्
परि(-री)भव  m.  (-वः)
ROOTS:
परि( री)भव
परि(-री)भव   1. Disrespect, contempt, disgrace.
ROOTS:
परि( री)भव
परि(-री)भव   2. Defeat, dis- comfiture.
ROOTS:
परि( री)भव
परि(-री)भव   E. परि implying depreciation, and भव being; also परिभाव.
ROOTS:
परि( री)भव परि भव परिभाव
परि(री)माण  n.  (-णं)
परि(री)माण   1. Measure.
परि(री)माण   2. Measuring.
परि(री)माण   3. Weight, number, value.
परि(री)माण   E. परि completely, and माण measuring. परि + मा-ल्युट् .
ROOTS:
परि माण परि + मा-ल्युट् .
परि(री)वर्त्त  m.  (-र्त्तः)
परि(री)वर्त्त   1. Going or turning back.
परि(री)वर्त्त   2. Turning round, revolving.
परि(री)वर्त्त   3. Flight, retreat, desertion.
परि(री)वर्त्त   4. Exchange, barter. 5. Requital, return.
परि(री)वर्त्त   6. The end of a period of four ages, or destruction of the world.
परि(री)वर्त्त   7. A chapter, a book, a canto, &c.
परि(री)वर्त्त   8. The king of the tortoises, or the tortoise incarnation.
परि(री)वर्त्त   E. परि severally, &c. वृत् to be, aff. भावे घञ् .
ROOTS:
परि वृत् भावे घञ् .
परि(री)वाह  m.  (-हः)
परि(री)वाह   1. An inundation, an overflowing, natural or arti- ficial.
परि(री)वाह   2. An water course or a drain to carry off excess of water.
परि(री)वाह   E. परि about, वह् to bear, aff. घञ्; also परीवाह.
ROOTS:
परि वह् घञ्; परीवाह
परि(री)सर्य्या  f.  (-र्य्या)
परि(री)सर्य्या   1. Perambulation, wandering round or about.
परि(री)सर्य्या   2. Near approach.
परि(री)सर्य्या   3. Service.
परि(री)सर्य्या   E. परि about, सृ to go, भावे-क्यप् aff.
ROOTS:
परि सृ भावे-क्यप्
परि(री)हार  m.  (-रः)
परि(री)हार   1. Disrespect.
परि(री)हार   2. Seizing, surrounding,
परि(री)हार   3. Bounty, largess.
परि(री)हार   4. Any thing or person objectionable.
परि(री)हार   5. Leaving.
परि(री)हार   6. Re- moving.
परि(री)हार   7. Repelling.
परि(री)हार   8. Omission.
परि(री)हार   9. The common land round a village or town.
परि(री)हार   E. परि, हृ to take away, aff. घञ् .
ROOTS:
परि हृ घञ् .

परि     

See : विना

Related Words

परि   परि भू   परि वद्   परि वृत्   विती एवढें पोट। परि केवढा त्याचा बोभाट   सहनशीलता कडवट परि अंतीं तिचें फळ मिष्ट   स्वातंत्र्याचें निंद्य कार्य बरें, परि नको पारतंत्र्याचें वारें   تَبدیٖلی یٕنٛۍ   পৰি্ৱর্তন ্অহা   ਬਦਲਾਅ   सोलायनाय फै   पालटणे   परिवर्तन आउनु   மாறுதல் ஏற்படுத்து   ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದು   മാറ്റം വരിക   insult   सांगावें, कवण्या ठाया जावें l कवणातेम स्मरावें कैसें काय करावें l कवण्या परि मीं राहावें l   ପରିବର୍ତ୍ତନ   మార్పు   change   diss   vary   বদলানো   બદલવું   बदलना   affront   बदलप   peri-   पारस्कन्द   परिधूपन   परिधूमन   परिधूमायन   परीषहा   परीषेक   perivisceral   circum-   उपपली   सीर्य   प्रार्ध   स्रजिन्   स्वञ्जन   पारि   पारिपेल   परिक्षित   परिखण्ड   परिस्कन्द्   परिस्था   परिह्वृत   परीताप   परीतोष   परीदा   परीसर्या   परिवेदित   परीज्या   परीवाप्य   अतिपरी   स्कृ   पारिहनव्य   परिवत्   परिषय   परीध्य   परीहासशील   पर्योष्ठम्   पर्षत्क   पारिक्षितीय   पारिख   पारिषेण्य   परवित्त   परिकर्त   परिशक्तवे   परिहिंसा   परीशेष   परीसर   पर्यङ्ग्य   पारिसीर्य   परिसरणम्   परीरम्भ   पर्योग   पर्य्यवसान   पर्य्यवस्था   परिवर्ह   intrenchment   jape   असंभवत्   उपपरीक्ष्   कटपल्लिकुञ्चिका   विपल्यङ्ग्   प्रतिविपरी   प्रतिशोभित   सृक्किन्   स्वक्त   लाळ उठणें   पारिदृढि   पारिधेय   पारिप्लवा   पारिवत्स   पारिवृढि   पारिसारक   पद्मगुप्त   
Folder  Page  Word/Phrase  Person

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP