कूप

{ kūpḥ }

हिन्दी (hindi) WN

    see : कुआँ, कुआँ

कोंकणी (Konkani) WN

 noun  अंतराळांतली उदकाची घणवटिल्ली वाफ   Ex. मळब कुपांनी भल्लां

HOLO MEMBER COLLECTION:

मळब कुपां

HYPONYMY:

गडगड आगिवर्त गडगडाट

MERO COMPONENT OBJECT:

उदक

ONTOLOGY:

प्राकृतिक वस्तु (Natural Object) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

कुपां ढग मेघ

Wordnet:

asm মেঘ

bd जोमै

ben মেঘ

guj વાદળ

hin बादल

kan ಮೋಡ

mal മേഘം

mar ढग

mni ꯂꯧꯆꯤꯜ

nep बादल

ori ବାଦଲ

pan ਬੱਦਲ

san मेघः

tam மேகம்

tel మేఘం

urd بادل , ابر , گھٹا , کالی گھٹا

A dictionary, Marathi and English

   A hedge or fence gen. of an enclosure. Pr. कूप जर शेत खाऊं लागला तर मालधनी काय करील? if the keeper himself devour the property, what resource is left to the owner?
   A dug pit. Gen. understood in the sense of well, i. e. the common round well without steps. see the compounds अंधकूप, जलकूप, धान्यकूप, शुष्ककूप, शौचकूप.

Aryabhushan School Dictionary

  m  A dug pit; a well. A hedge.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

  ना.   आड , कुवा , बाव , बावडी , वापी , विहीर .

मराठी (Marathi) WN

    see : विहीर

महाराष्ट्र शब्दकोश

  न. ( गो .) १ दगडाची पूड ; शिरगोळ्याची पूड ; रांगोळी . २ ढग .
   पु.  कुंपण ( आवाराचें ); कुडण ; वई ' तेया सोनेकेतकीचें कुंप । चहुंकडें । ' - शिशु २५२ . ' कल्पतरु तोडोनि केला । कूप शेता । ' - ज्ञा ११ . ५३९ . म्ह० कूप जर शेत खाऊ लागला तर मालधनी काय करील ? = रखवालदारच जर चोरुं लागला तर मालक काय खाईल ? ( सं . कृप )
   पु. १ खणलेला खड्डा . २ ( सामा .) बिन पायर्‍यांची विहीर ; आड . ( समासांत ) अंधकूप ; जलकूप ; धान्यकूप ; शौचकूप . ' वापी कूप आराम । अग्रहारें हन महाग्राम । ' - ज्ञा . १८ . ९९ .' छाये माकड विटे । धांवे कूपीं काय भेटे । - तुगा १७७९ . ( सं .) ०कच्छप - मंडुक - पु . १ ( शब्दश ;) विहिरींतील कांसव किंवा बेडुक यावरुन . २ ( ल .) घरकोंबडा ; आपलें घर हेंच जग समजणारा ; बाह्मा जगाविषयीं अज्ञानीं ; आकुंचित दृष्टीचा माणुस ( सं .)
   पु. ( ना .) कुंपण ; वई ; वडांग . ;' मग तयाचिया बुडुखा । कुंप कीजे । ' - ज्ञा . १३ . २१८ . ' खेटितां कुंप कांटी खुंट दरडी न पाहे । ' - तुगा ३४९ . ' होतें निर्भय आश्रित अवलंबुनि तुज असें कृपा सरडे । ' - मोसौप्तिक २ . ३६ . ( सं . कूष )
०मंडुक    न्याय - पु . विहिरींतील कांसवाचें किंवा बेडकाचें जग म्हणजे त्या विहिरींतीलच संकुचित भाग , जागा ; तिच्या बाहेर काय आहे . याची त्याला मुळींच कल्पना नसते . त्याप्रमाणेंच जो मनुष्य आपला गांव किंवा देश सोडुन कधी बाहेर गेला नाहीं त्याला आपलाच गांव किंवा देश चांगला असें वाटतें व इतर गांव किंवा देश यांना तो तुच्छ लेखतो . ' असें प्रतिपादन करणें म्हणजे हिंदुधर्माच्या व्यापक स्वरुपाबद्दल कूपमंडळ न्यायानें आपले अज्ञान प्रदर्शित करणें होय .' - टि ४ . ३८८ .
०यंत्रघटिकान्याय   पु. रहाटगाडग्याच्या पोहर्‍याची सदोदित पालटणारी स्थिति ; रहाटगाडगें फिरुं लागलें म्हणजे रिकामें पोहरे खालुन पाण्यानें भरुन येतात , त्यांतील पाणी ओतलें जाते व ते रिकामें होऊन पुन्हां खालीं जातात आणि पुन्हां भरुन वर येतात अशीच माणसांची स्थिति ( सुखांतुन दुःखांत व दुःखांतून सुखांत ) पालटली जाते . चक्रनेमिक्रम ; उत्कर्षामागुन अपकर्षाचा क्रम . ( सं .)

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

   कृपमंडूक न्याय
   [कूप=विहीर] विहिरीतील बेडकास ज्‍याप्रमाणें त्‍याची विहीर एवढेच काय ते जग वाटते व बाहेरच्या जगाची मुळीच कल्‍पना नसते त्‍याप्रमाणें जो मनुष्‍य आपले गांव, देश वगैरे कधीहि सोडून जात नाही त्‍याची दृष्‍टि व वृत्ति अतिशय संकुचित बनते. ‘ असे प्रतिपादन करणें म्‍हणजे हिंदूधर्माच्या व्यापक स्‍वरूपाबद्दल कूपमंडूक न्यायानें आपले अज्ञान प्रदर्शित करणें होय.’ -टि. ४.३८८.
   कूप जर शेत खाऊं लागला तर मालधनी काय करील?
   कूप म्‍हणजे कुंपण हे शेत राखण्याकरितां घातलेले असते. त्‍यानेच जर शेत व्यापलें म्‍हणजे राखण करणार्‍यानेच जर जो माल राखावयाचा त्‍याचा अपहार केला तर मालकाचा त्‍याला काय उपायः? जो रक्षक ठेवला तोच जर भक्षक ठरला तर नाइलाज होतो. तु०-कुंपणानेच शेत खाल्‍ले.

A Sanskrit English Dictionary

कूप  m.  m. ( fr. 1. कु and अ॑प्?; cf. अनूप॑, द्वीप॑), a hole, hollow, cave, [RV. i, 105, 17]; [AV.]; [ŚBr.] &c.
   a pit well, [ŚāṅkhGṛ.]; [Mn.]; [Mṛcch.] &c.
   a post to which a boat or ship is moored, [L.]
   a mast, [L.]
   a tree or rock in the midst of a river, [L.]
   a leather oil vessel, [L.]
मृन्- मान   = , [L.]

ROOTS:

मृन् मान

The Practical Sanskrit-English Dictionary

कूपः [kūpḥ]   [कुवन्ति मण्डूका अस्मिन्, कु-पक् दीर्घश्च [Uṇ.3.27] ]
   A well; कूपे पश्य पयोनिधावपि घटो गृह्णाति तुल्यं जलम् [Bh.2.49;] so नितरां नीचोऽस्मीति त्वं खेदं कूप मा कदापि कृथाः । अत्यन्तसरस- हृदयो यतः परेषां गुणग्रहीतासि [Bv.1.9.;] प्रोद्दीप्ते भवने तु कूपखननं प्रत्युद्यमः कीदृशः [Bh.3.88.]
   A hole, cave, hollow, cavity; as in रोमकूप; [Śi.7.74.]
   A leather oil- vessel.
   A post to which a ship is moored.
   A tree or rock in the midst of a river.
   A mast.
   A pore, root; हृष्यन्ति रोमकूपाणि [Mb.6.112.16;] [Śi.13.13.]
    पी A small well.
   A flask, bottle.
   The navel.-Comp.
-अङ्कः, -अङ्गः    horripilation.
-कच्छपः, म ( मा) ण्डूकः -की   ( lit.) a tortoise or frog in a well; ( fig.) an inexperienced person, one who has had no experience of the world at large, a man of limited ideas who knows only his own neighbourhood; oft. used as a term of reproach; यद्यसौ कूपमाण्डूकि तवैतावति कः स्मयः [Bk.5.85.] - कारः,
-खानकः   a well- digger; कूपखानकवदेतद् भविष्यति Mbh. on [P.1.1.1;] [Rām.2;] कूपखानकवत्प्राप्ते फले दोषं निहन्ति च [Ks.66.134.]
-चक्रम्   A water weeel.
-दण्डः   a mast; क्षोणीनौ कूपदण्डः [Dk.1.1.]
-यन्त्रम्   a water- wheel, a contrivance for raising water from a well.
-यन्त्रघटी-घटिका   a bucket or pot attached to the water- wheel to draw up water. ˚यन्त्रघटिकान्याय see under न्याय.
-स्थानम्   A well; दशकुली वाटं कूपस्थानम् [Kau.A.2.4;] एष क्रीडति कूपयन्त्रघटिका- न्यायप्रसक्तो विधिः [Mk.1.6.]

Shabda-Sagara

कूप   r. 10th cl. ( कूपयति)
   1. To be weak.
   2. To weaken: see कुप.
कूप  m.  ( -पः)
   1. A well.
   2. A hole, a hollow.
   3. A mast.
   4. A tree or rock in the midst of a river.
  f.  ( - पी)
   1. A small well.
   2. The navel.
   3. A flask, a bottle.
    E. कु to sound, (frogs croaking in a well, &c.) and प Unadi affix: the vowel is made long; also कूपक.

ROOTS:

कु प कूपक