|
उद्गा . होवो . सूतात्मज तेजोवध वर बहु तेणेंचि भद्र महिवर हो । - मोभीष्म १ . ९८ . [ सं . भू = होणें ] होआवें - व्हावें . आम्हां पती होआवा । - दाव १४४ ; - ज्ञा १५ . २५५ . होइजे - व्हावें . जगीं होइजे धन्य या रामनामें । - राम . होर्थक - न . १ होणारी गोष्ट होष्यमाण ; भविष्य . २ भवितव्य . आईक जें होईक वर्तवितो . होऊन - क्रिवि . १ होणें धातूचें ऊन प्रत्ययांत अव्यय . २ कोणाच्या प्रेरणेवांचून ; आपलें आपण ( करण्यास प्रवृत्त होणें ). त्यानें होऊन बोलाविलें ? आपण होऊन . ३ पासून . विजयनगराहोऊन . - इमं ७ . ४ स्वतः खुद्द ; जातीनिशीं . होए - होई . अंतरीं न वेधिजे पाषाणें । जरि होए तापा हानि । - ऋ ? होऔनि - क्रिवि . होऊन . पृथिवी साद्रव होऔनि गळतां । - दाव १३० . होणार - पु . भविष्यकालचा . नाना होणार परीक्षा . - दा ५ . ५ . १८ . होणें - अक्रि . १ घडणें ; असणें ; उत्पत्तीस पावणें ; प्राप्त होणें ; घडून येणें . तुझे बायकोस पुत्र झाला . २ रूपांतरानें बदलून दुसरा एखादा गुण इ० येणें ; ४ संपणें ; शेवट होणें ; खलास होणें . मजपासीं रुपये होते तितके झाले , आतां कोठून देऊं ? ५ पार सत्यानास पावणें ; रसातळास जाणें . हाणें - याचा एक उपयोग सतत क्रियावाचक हि आहे . उदा० देते व्हा , जेवते व्हा . याचा काव्यांत भूतकालीन उपयोग होतो . उदा० बोलता झाला , सांगता झाला . [ सं . भू ; भूत ; प्रा . होत्या , होइ ] होऊन जाणें - १ जवळ जवळ होणें . २ खलास होणें ; थांबणें ; चुकणें ; बारगळणें . होती नव्हती तितकी केली - खूप खरडपट्टी काढली . होतव्य - न . १ भविष्य ; भवितव्य ; होईक पहा . २ ( ल . ) दैव ; नशीब . होता - वि . ( काव्य ) १ होणारा . दे देवदूत दर्शन ... विमूढ होत्यासि । - मोआदि ३ . ३५ . २ चालता ; अनुकूल ( काल ). उदा० आजपर्यंत आमचा होता काळ होता . - भाब ७२ . होता की नव्हता करणें - समूळ नाहींसें करणें . सगळें मराठे एकचित होऊन झटून मदत करतील तर दक्षिनेंत मुसलमान होता कीं नव्हता असें करून टाकीन . - संभाजी . होती कळा - स्त्री . चढती कळा . होती वस्त , होती वस्तू , होता माल - पु . वाढत्या प्रमाणांत चांगुलपणा , लायकी , किंमत असणारी वस्तु . होती वाट - स्त्री . उघडलेली वाट , मार्ग ; उघडा झालेला रस्ता ; ( विवाहित स्त्रीचें पोट ( गर्भाशय ) उघडण्याच्या वेळीं म्हणतात ). होती वेळ , होती काळ - स्त्री . १ योग्य संधि ; हंगाम . होती वेळ आली म्हणजे कार्य सहज घडतें . २ होता काळ पहा . होत्साता - क्रिवि . होत असतां ; एखाद्या स्थितींत असतां ; ( विवक्षित गुण ; वगैरेनें विशिष्ट असतां . विक्रम राजा राज्य करीत होत्साता कोणीहि दरिद्री नव्हता . हीनेणें - होऊं न जाणें - मनको . होबको - ( काव्य ) होण्याचें ; व्हावयाचें . जीणें ... सृष्टि होयाची । - मोअनु १ . ३४ . होष्य , होष्यमाण - न . होतव्य . होय - उद्गा . बरें ; संमतिदर्शक अव्यय . हो ना , होय नाही - स्त्री . होय कीं नाहीं यांतील एखादें उत्तर ; संदिग्धता ; गोंधळ ; हेलकावा ; अनिश्चितता . ( क्रि० म्हणणें ; करणें ; सांगणें ). होयीस होय म्हणणें , होयीस होय उठविणें , होयीस होय करणें - अधीनपणें ; परतंत्रपणें रुकार देणें . होयकार - पु . रुकार ; संमति . होय नव्हे - स्त्री . १ निश्चितपणें बोलणें ( होकारार्थी किंवा नकारार्थी दोहींतून कोणतेंहि एक ). ( क्रि० करणें ; म्हणणें ; सांगणें ). २ विचारपूस ; पाहिजे नको इ० चौकशी . होयबा , होयाबा - पु . विचारलेल्या कोणत्याहि प्रश्नास होय म्हणणारा ; दुसर्याच्या होस हो लावणारा ; ज्याला स्वतःचें मत नाहीं असा . होहो - पु . गोंधळ ; गडबड . एकदम होहो होऊन गेली . - विक्षिप्त १ . ७१ . [ हो द्वि . ] होहो खरेंच - उद्गा . अकस्मात आठवण झाली असतां निघणारा उद्गार . हो हो खरेंच , आज मला तिकडे जावयाचें आहे , नव्हे .
उद्गा . १ आदरपूर्वक हांक मारण्याचा शब्द ; अहो ! - केका १५ . २ थांबण्यास सांगण्याचा शब्द . हो हो अमळ हो . ३ मान्यता , कबुली , परवानगीदर्शक शब्द ; होय . ४ ( काम इ० करण्यास सांगतांना ) हटकून करण्यासाठीं , जोर देण्यासाठीं , दिशा दाखवण्यासाठीं किंवा लाडानें उच्चारावयाचा शब्द . काम सांगितलें आहे तें कर हो , विसरशील . मुला ! भुकेला आहेस , जेव हो . [ घ्व . ] होस हो मिळविणें , होस हो म्हणणें , होस हो लावणें , होस हो जोडणें , होस हो करणें , होस हो देणें ; हो म्हणणें , हो भरणें , हो करणें - कोणी कांहीं म्हणेल त्यास संमति देणें .
०ना होय कीं नाहीं . ( क्रि० म्हणणें ; सांगणें ; करणें ).
०ना कचरणें ; अनमान , कांकूं करणें . होकारणें , होकरणें - अक्रि . १ मोठयानें बोलावणें ; हांक मारणें . २ संमति देणें ; होकार देणें . म्हणतात होकरा यास । - मोशांति ३ . ४३ . ३ थांबविणें . वाजविता वायूतें जरी होकरी । - ज्ञा ९ . १२५ .
करणें कचरणें ; अनमान , कांकूं करणें . होकारणें , होकरणें - अक्रि . १ मोठयानें बोलावणें ; हांक मारणें . २ संमति देणें ; होकार देणें . म्हणतात होकरा यास । - मोशांति ३ . ४३ . ३ थांबविणें . वाजविता वायूतें जरी होकरी । - ज्ञा ९ . १२५ .
०कां उद्गा . बरें तर ! होय कीं ! हो कां म्हणितलेम महानुभाव । - दावि २३७ ; - ऋ ३८ .
०कार पु. रुकार ; संमति ; अनुज्ञा ; परवानगी .
०कारणी स्त्री. मोठयानें मारलेली हांक ; हांकारणी .
०बा होयवा .
|