योनिः [yōniḥ] m. m. f. [यु-नि
[Uṇ.4.51] ]
Womb, uterus, vulva, the female organ of generation.
Any place of birth or origin, generating cause, spring, fountain; स्वासु योनिषु शाम्यति
[Ms.9.321;] सा योनिः सर्ववैराणां सा हि लोकस्य निर्ऋतिः
[U.5.3;] जगद्योनिरयोनिस्त्वम्
[Ku.2.9;4.43;] oft. at the end of comp. in the sense of 'sprung or produced from'; ये हि संस्पर्शजा भोगा दुःखयोनय एव ते
[Bg. 5.22.] A mine.
An abode, a place, repository, seat, receptacle.
Home, lair.
A family, stock, race, birth, form of existence; as मनुष्ययोनि, पक्षि˚, पशु˚ &c.
The asterism पूर्वफल्गुनी.
Water.
The base (of a सामन्) i. e. the ऋक् which is set to music and sung as सामन्; योनिश्चासौ शस्या च योनिशस्या ŚB. on
[MS. 7.2.17.] Copper; L. D. B.
The primary cause; कला पञ्चदशी योनिस्तद्धाम प्रतिबुध्यते
[Mb.12.34.4.] The source of understanding; एषा धर्मस्य वो योनिः समासेन प्रकीर्तिता
[Ms.2.25] (com. योनिर्ज्ञप्तिकारणं 'वेदोऽखिलो धर्ममूलम्' इत्या- दिनोक्तमित्यर्थः).
Longing for, desire (वासना); संसार- सागरगमां योनिपातालदुस्तराम्
[Mb.12.25.15.] Seed, grain. ˚पोषणम् the growing of seed. -Comp.
-गुणः the quality of the womb or place of origin.
-ज a. a. born of the womb, viviparous.
-देवता the asterism पूर्वफल्गुनी.
दोषः Sexual defilement.
A defect of the female organ.
-नासा the upper part of the female organ.-भ्रंशः fall of the womb, prolapsus uteri.
-मुक्त a. a. released from birth or being born again.
-मुखम् the orifice of the womb.
-मुद्रा a particular position of fingers.
-रञ्जनम् the menstrual discharge.
-लिङ्गम् the clitoris.
-शस्या a Ṛigvedic verse which is both a योनि as well as a शस्या (q. v.); योनिशस्याश्च तुल्यवदितराभिर्वि- धीयन्ते
[MS.7.2.17.] -संवरणम्, -संवृत्तिः Contraction of the vagina.
-संकटम् rebirth.
-संकरः mixture of caste by unlawful intermarriage; कुले मुख्येऽपि जातस्य यस्य स्याद् योनिसंकरः
[Ms.1.6.] -सम्बन्धः relation by marriage, connection.