कोरडा

A dictionary, Marathi and English

as indispensable. Neg. con. Ex. मी काय त्यावांचून कोरडें खातों? What! do I lack any thing for want of that?
kōraḍā m A horsewhip or other common whip.

Aryabhushan School Dictionary

 m  A whip.
a   Dry. Lacking heart, sincerity or spirit. Unsubstantial, unprofitable, fruitless.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

वि.  अनार्द्र , कोरडा ठणठणीत , पाणी नसलेला ( तलाव इ .);
वि.  वाळलेला ( कपडा ), शुष्क , सुका ;
वि.  औपचारिक , पोकळ , वरवरच ( पाहुणचार );
वि.  नुसता ( कालवणाशिवाय );
वि.  आसूड , चाबूक , तडाखा , फटकारा , मार ;
वि.  बिन फायद्याचा , बिन हशीलाचे , निरर्थक ( शिकून कोरडा ).

मराठी (Marathi) WN

adjective  पाणी वा ओलावा नसलेला   Ex. ह्या भागात कोरड्या जमिनीमुळे फारसे पीक येत नाही.

MODIFIES NOUN:

अवस्था गोष्ट

ONTOLOGY:

अवस्थासूचक (Stative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

शुष्क रखरखीत रूक्ष निपाल जलरहित निपळ

Wordnet:

asm শুকান

ben শুষ্ক

guj સૂકું

hin सूखा

kan ಒಣಗಿದ

kas خۄشٕکھ , ہوٚکھ

kok सुकें

mal ഉണങ്ങിയ

mni ꯑꯀꯪꯕ

nep सुक्खा

ori ଶୁଷ୍କ

pan ਖੁਸ਼ਕ

san शुष्क

tam உலர்ந்த

tel ఎండిన

urd روکھا , سوکھا , خشک , پھیکا

adjective  (खाद्यपदार्थ)ज्याच्या बरोबर काहीही खाल्ले जात नाही असा   Ex. कोरडी पोळी खाऊ नको.

MODIFIES NOUN:

खाद्य

ONTOLOGY:

गुणसूचक (Qualitative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

सुका नुसता

Wordnet:

kan ಬರಿದಾದ

mal ഒന്നും ചേർക്കാതെ കഴിക്കുന്ന

adjective  तेल, तूप न लावलेला   Ex. सीमाला कोरड्या पोळ्या खायला जास्त आवडतात.

MODIFIES NOUN:

सामान

ONTOLOGY:

गुणसूचक (Qualitative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

Wordnet:

hin रूखा

kan ಒಣತನ

kas خۄشِک , ہوٚکھ

kok सुकें

ori ନୁଖୁରା

pan ਰੁਖਾ

tam சுட்ட

urd روکھا , سوکھا , بے مزہ

See : चाबूक

महाराष्ट्र शब्दकोश

वि.  १ अनार्द्र ; शुष्क ; जलहरित ; आर्द्रताविरहित ' ते रडे भरतही तसा रडे जोंवरी नयन होति कोरडे । ' - वामनभरत भाव १६ . म्ह० कोरड्याबरोबर ओलेंहि जळतें = आपराध्याबरोबर निरपराधी गरीबहि चिरडला जातो . २ नुसतें ; कोंरड्यास बरोबर कांही नसलेलें ; दूध , दहीं , वगैरे पातळ पदार्थ्याचें कलावण नसलेलें ( अन्न ). ३ नक्त ( जेवण्याशिवाय मजूरी ); उक्ते . ' मला कोरडे तीन रुपये मिळतात .' ४ ( लक्षणेने निरनिराळ्या ठिकाणीं हा शब्द योजतात . - जसे ) औपचारिक ; शुष्क ; पोकळ ; वरकांती ; निष्फळ ; बिनंहंशिलाचा ; बिनफायद्याचा ; निरर्थक ; ओला ( विशेषत ; ओलाव्याचा ) याच्या उलट . ' कीं वेदांतज्ञाना वाचुन । कोरडी व्यर्थ मतिशुन्य । ' ' बारा वर्षे पढत होतों परंतु कोरडा .' कोरडा - आदर , मान , प्रतिष्ठा - ममता - बोलणें - व्यवहार - श्रम इ० पहा . ५ व्यर्थ , फुकट . ' हिंडणवारा कोरडा । तैसा जया ' ज्ञा १३ . ६८९ . ' कांही लाभावाचून कोरडी खटपट कोण करतो .' ६ ( ल .) वांझ . म्ह० कोरड्या अंगी तिडका , बोडक्यो डोई लिखा .' सामाशब्द -
 पु. १ कातडी चाबूक ; असुड . २ तडाखा , मार फटकारा . ( अर . कोर = नवी दोरी ) ०ओढणें -( पाठीवर )- चाबुक लगावणें ; मारणें .
०अधिकार  पु. १ नुसता पोकळ . नांवाचा अधिकार . २ बिनपगारी अम्मल , हुद्दा ; बिनावेतन काम .
०अभिमान  पु. पोकळ मोजस ; रिकामा डौल ; अज्ञानी अहंकार
०आग्रह  पु. वरवरचें आमंत्रण ; इच्छा नसतांना बाह्मात्कारें बोलावणें . पैठणी आग्रह .
०आदर  पु. औपचारिक सन्मान . मनांत कांहीं पुज्यभाव नसतां बाह्मात्कारें केलेला गौरव . ( विवाहादि समारंभांत ) शाब्दिक सन्मान .
०खडक  पु. १ अतिशय कथिण , टणक खडक पहा . २ ( ल .) अडाणी . ३ कोरडा पाषाण पहा .
०टांक वि.  ( अतिशयितता व्यक्त करण्यासाठीं ) अतिशय शुष्क , कोरडी ( नदी , विहीर , तलाव वगैरे ). ( कोरडा + टांक = बिंदु . कण )
०डौल   - पु . रिकामा दिमाख ; खोटा बडिवार मोठेपणा .
०दरमहा   पगार मुशारा - पु . नक्त वेतन ( जेवणाशिवाय )
०द्वेष  पु. विनाकारण मत्सर .
०धंदा  पु. आत वट्याचा , बिन नफ्याचा उद्योग . ०पाषाण - पु . १ कठिण ठणठणीत दगड . २ ( ल .) उपदेशाप्रमाणें आचरण न करणारा असा माणुस ; चांगल्या गोष्टीचा परिणाम न झालेला माणुस . म्ह० लोकां सांगे ब्रह्माज्ञान । आपण कोरडा पाषाण .
०ब्रह्माज्ञानी वि.  भोंदू ; ढोंगी . स्वतःब्रह्माज्ञानाचा अनुभव नसलेला पण लोकांना त्याचा उपदेश करणारा मनुष्य .
०मान  पु. पोकळ , रिकामा , काम न करतां मिळणारा . दिलेला मान ; कोरडा - आदर पहा .
०विचार  पु. १ निष्फळ , निरर्थक , चौकशी शोध . २ निष्क्रिय बडबड , विचर .
०विश्वास  पु. वरवरचा विश्वास .
०व्यवहार  पु. १ कोरडा धंदा पहा . २ रिकाम्या , निष्कारण उद्योग .
०सत्कार  पु. १ पोकळ वरवर सन्मान . २ गैरफायद्याचा मानमरातव . निरर्थक बहेजाव .
०सा वि.  वाळल्याप्रमाणें ; शुष्कप्राय
०स्नेह  पु. वरवरची प्रीति ; पोकळ मैत्री . कोरडेकष्ट
०श्रम  पु. ( अव .) बिनाफायदा . निरर्थक श्रम ; व्यर्थ मेहनत . कोरड्या टांकाचा हिशेब - हिशोब - हिसाब - पु . ज्यांत यत्किंचितहिक फेरबदल . करण्यासाठी लेखणीचा टांक शाईत बुडविला गेला नाहीं असा स्वच्छ , शुद्ध , बिनचुक लिहिलेला जमाखर्च तत्का ; चोख हिशेब ( क्रि० देणे ; करणें ) कोरड्यास - ला , कोरडेशास - ला , कोरड्याशास - ला . क्रिवि . ( कोरडा - यांचे विमक्तिरुप ) भाकर इत्यादि कोरडी खाववत नाहीं म्हणुन त्याबरोबर घेण्याकरितां ( तूप , वरण वगैरे पातळ कालवण ); तोंडी घालण्यास ( गो .) कोरड्याक .- न . कालवण , तोंडीलावणें . ' आज कोरड्याशास काय केलें ? - कढी केली भाजी केली .' कोरडी - वि . शुष्क ; वाळलेली ; कोरडी पव्हा सामाशब्द .-
०आग  स्त्री. भंयकर मोठी आग . याचे उलट ओली = अतिपृष्ठिनें होणारें नुकसान . म्ह० कोरडी आग पुरवते पण ओली आगपुरवत नाही .= पाठीवर मारलेलें चालतें पण उपासमान झालेली सोसवत नाहीं .
०ओंकारी  स्त्री. १ घशांत बोटे घालुन मुद्दम काढलेली ओकारी . सकाळी तोंड धुतांना घशांतबोटें घालुन काढलेले खाकारे . ( क्रि० देणें ; काढणें .) २ ओकारी येतेसें वाटणें . ( क्रि० येणें ) पोटांत ढवळल्याप्रमाणें होऊन मळमळ सुटते आणि थुंकी पडते , हृद्याअंत पीडा होते , ओकारी येते परंतु अन्न पडत नाहीं . अशी वेळीं म्हणतात . - योर १ . २७७ . ०सवाशीण - स्त्री . जेवणाखेरीज ओटी भरून कुंकू लावून जिची बोळवण करतात अशी सवाशीण . ब्राह्मणेतरांच्या घरी अशी ब्राह्मण सवाशीण बोलावितात .
०किटाळ  स्त्री. १ ( शब्दाश ;) कोरडी ठिआणगी . २ ( ल .) तोहमत ; आळ . ( क्रि० घालणें ; उठावणें ; घेणें ).
०किरकिर  स्त्री. विनाकारण कटकट , तक्रार पिरपीर भुणभुण ; निष्कारण त्रास .
०खाकरी   स्त्री कोरडी ओकारी पहा . ( क्रि० देणें , काढणें .) ( खाकरणें )
०चाकरी  स्त्री. १ वेतन . मजुरी घेतल्याशिवाय चाकरी ; निवेंतन सेवा . २ रोख पैसा घेऊन जैवण्याशिवाय चाकरी ; कोरडा दरमहा .
०जाभई   जांभळी - स्त्री . श्रमामुळें आलेली ( झोंपेंमुळे नव्हे ) जांभई .
०दारु  स्त्री. वाय . बाराची दारू ; वायबार .
०प्रतिष्ठा  स्त्री. औपचारिक मानसन्मान . हातीं पैसा नसतां अगर अंगांत कर्तबगारी नसतांमिरवलेला डौल . कोरडा मान पहा .
०भिक्षा  स्त्री. तांदुळ , गौं , वगैरे धान्याची भिक्षा ( शिजविलेलें अन्न , मधुकरी शिवाय ).
०ममता   माया - स्त्री . विरकांती दाखविलेलें प्रेम ; लोकाचारास्तव दाखविलेला सभ्यतपणा .
०मेजवानी  स्त्री. अन्नाशिवाय मेवामिठाइची आणि फळफळावळीची मेजवानी ; उपहार .
०मैत्री  स्त्री. वरवरचें प्रेम ; अंत ; करणापासुन प्रेम नाहीं अशी मैत्री . - ड्या गाथा - स्त्री . अव . बनावट बातम्या ; भुमका ; कंड्या . ( कोरडी + गाथा ) कोरडें - वि . वाळकें ; निष्फळ ; शुष्क . कोरडा - डी पहा . सामाशब्द - कोरडें खाणे - आवश्यक वस्तुंचा अभाव भासणें ; आवश्यक म्हणिन इच्छिणें त्यामुळें त्रास होणें ( निषेधार्थी रचना ). ' मी काय त्यांवाचुन कोरडे खातों ' = तें नाहीं म्हनुन माझें नडतें कीं काय ? ०अंग - न . वांझपणा ; वांझ कूस . ०काम - न . १ विटाळशेपणी व पांचवें दिवशीं न्हाऊन शुद्ध होण्यापुर्वी करावयाचें काम . ' चौथ्या दिवशीं बायका कोरडें काम करतात .' २ वेळ घालविण्याकरितां केलेलें सटरफर काम .
०तुप  न. श्रद्धाहीन , भक्तिहीन तपश्चर्या , आराधना . ' जळो जळो त्याचा प्रताप । काय चाटावें कोरडें तप जैसें विगतधवेचें स्वरुप । यौवन काय जाळावें । '
०बोलणें   भाषण - न . वरकांती , मनापासुन नव्हें असें भाषण . बडबड ;
०ब्रह्रज्ञान  न. आचरण नसतां सांगितलेला वेदांत , परमार्थविद्या ; बकध्यान ; भोंदुपणा , ढोंग .
०वैर  न. निराधार द्वेष , मत्सर .
०वैराग्य  न. विषयाचा खरा तिटकारा आल्याखेरीज दाखविली जाणारी पोकळ विरक्ति ; साधुपणाचें ढोंग ; निवृत्तिमार्गाची घतावणी .
०सुख  न. उपभोगाशिवाय सुख ; नांवाचा आनंद . कोरड्या अंगीं तिडका - १ गर्भ नसतां बाळंतपणाच्या वेदना भासविणें . २ ढोंग ; भोदुपणा .

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

कोरडी किटाळ उठविणें-घालणें-घेणें
खोटी तोहमत, खोटा आरोप, आळ घेणें.
कोरडा बसला आणि (पण) संशय फिटला
एकदां एक भिकारी थंडीच्या दिवसांत एका ठिकाणी भीक मागण्याकरितां उभा राहिला असतां त्‍या रस्‍त्‍याने एक गृहस्‍थ घोड्यावर बसून जात होता. त्‍याने यास पाहिल्‍याबरोबर दया येऊन एकदम त्‍यास आपल्‍या अंगावरील शाल दिली. तेव्हां त्‍या भिकार्‍यास असे वाटले की, आपण न मागता जर त्‍याने आपणांस एवढे दिले तर मागितले असतां आपला घोडाहि देईल व मग आपणास पायी चालण्याचे श्रम करावे लागणार नाहीत. तेव्हां त्‍या मनुष्‍यास मागावे किंवा नाही असा विचार करीत तो थोडा वेळ उभा राहिला, पण शेवटी मनाचा संशय फेडण्याकरितां म्‍हणून तो त्‍याच्या पाठीमागे पळत गेला व दूर अंतरावर असतांच ओरडून हाक मारून त्‍याने त्‍यास उभा केला, तेव्हां तो मनुष्‍य उभा राहून यास हाक मारण्याचे कारण विचारताच भिकार्‍याने आपणास घोडा पाहिजे म्‍हणून सांगितले. तेव्हां त्‍याच्या अधाशीपणाचा राग येऊन त्‍या घोड्यावरील मनुष्‍याने त्‍याच्या पाठीवर एक कोरड्याचा फटकारा ओढला व घोड्यास टांच देऊन तो निघून गेला. इकडे त्‍या भिकार्‍याच्या पाठीवर त्‍या कोरड्याचा चांगला वळ उठला, तेव्हां त्‍याच्याकडे पाहून तो म्‍हणाला, कोरडा बसला पण संशय फिटला. यावरून चांगली अद्दल घडली म्‍हणजे मनात शंका राहात नाही. अनुभवाने शहाणपण येते. बळ उठला पण संशय फिटला असाहि पाठ आहे.