महात्मा फुल्यांनी हे काव्य व्यक्तिमात्रास अनुलक्षुन लिहिले नसून फक्त उपमापर लिहून दिलगिरी व्यक्त केली.

श्रीसंतएकनाथ महाराजांची गाथा म्हणजे श्रीराम व श्रीकृष्णाच्या अवताराचे मनोवेधक वर्णन.

स्वामी स्वरूपानंद ह्या थोर सत्पुरूषाने ‘ अभंग ज्ञानेश्वरी ‘ नामक अत्यंत सुबोध, नितांत सुंदर आणि परम रसाळ असा अभंगात्मक ग्रंथ लिहीला.

पोवाडा म्हणजे इतिहासाचे एक साधन. पोवाडा नेहमी समकालीन साक्षीदाराप्रमाणे विश्वसनीय असतो.

अनंत फंदी या कवीने मराठीत फटका हा काव्यप्रकार, सामान्य जनतेला उपदेश करण्यासाठी रूढ केला. श्री. सवाई माधवराव यांचे कारकीर्दीत मराठेशाहीचे उत्कर्षाची जी बढती झाली, तिचा ही लढाई हा कळसच होय, असे सामान्यतः मानले जाते. ह्या लढाईतील विजयाने, मराठ्यास जे ३५ वर्षापूर्वी पानपतचे लढाईत अपेश आले त्याचे प्रक्षालन पूर्णपणे झाले अशी समजूत आहे. लढाईची तयारी इ.स. १७९४ चे अखेरीस जारी होऊन, श्री. सवाई माधवराव यांची स्वारी आपल्या फौजेसह स. १७९५ चे जानेवारी महिन्यात पुण्याहून रवाना झाली. आणि मुख्य लढाईची शिकस्त ता. १० व ११ मार्च रोजी खर्ड्याचे मैदानात होऊन, विजयश्रीने मराठ्यास माळ घातली. लागलीच मोगलाशी अत्यंत फायदेशीर तह करून स्वारी परतली. दरकुच दर मुक्काम करीत स्वारी एप्रिल १७९५ अखेर पुण्यानजीक पोहोचून, प्रचंड लव्याजम्यासह बादशाही थाटाच्या डौलाने स्वारीने ता. १ मे रोजी नगरप्रवेश केला. या पोवाड्याचे एकंदर ६ चौक आहेत. १ ले चौकात स. माधवरावांचा जन्म-दादासाहेबांची कैस-तोतयाचा मोड-तळेगावची लढाई-व्रतबंध व लग्न-आणि कर्नाटकची यशस्वी स्वारी इतके वर्णन आहे. २ रे चौकात-दिल्लीपतीकडील मरातबांचा स्वीकार-पातिलबोवांचे शौर्य व धन्यता-रंग-पाटिलबोवांचा मृत्यू आणि खर्ड्याचे लढाईची तयारी-इतकय गोष्टींचा उल्लेख आहे. तिसरे व चौथे चौकात या स्वारीत जे सरदार व दरकदार वगैरे हजर होते त्यांचा नामनिर्देश आहे. पाचवे चौकात खुद्द लढाईचे वर्णन आहे. आणि सहावे चौकात विजय संपादन करून स्वारी परत पुण्याकडे फिरली आणि मोठ्या थाटाने नगरप्रवेश करून शूरांचा बहुमान केल्यासंबंधे वर्णन आहे. खर्ड्याच्या लढाईसंबंधे जे ७/८ पोवाडे प्रसिद्ध झाले आहेत, त्या सर्वात प्रस्तुतचा पोवाडा सरस आहे.

संत ज्ञानेश्वर (जन्म : १२७५) हे १३ व्या शतकातील प्रसिद्ध मराठी संत आणि कवी आहेत.

ज्ञानेश्वरी, अमृतानुभव आणि चांगदेव पासष्टी या तिन्ही ग्रंथांतून काव्य आणि तत्वज्ञान संत ज्ञानेश्वर आपल्या विलक्षण भाषासौंदर्याने मराठी माणसाला विस्तारून सांगतात.

संत ज्ञानेश्वर (जन्म : १२७५) हे १३ व्या शतकातील प्रसिद्ध मराठी संत आणि कवी आहेत.