केकावली - प्रसंग १

केकावली हे उत्कृष्ट वीणाकाव्य तसेच ध्वनीकाव्य आहे. केकावलीतील मुख्य रस भक्ति असून करून रस त्याचा अंगभूत आहे.


सदाश्रितपदा ! सदाशिवमनोविनोदास्पदा !

स्वदासवशमानसा ! कलिमलांतका ! कामदा !

वदान्यजनसद्गुरो ! प्रशमितामितासन्मदा !

गदारिदरनंदकांबुजधरा ! नमस्ते सदा. ॥१॥

पदाब्जरज जे तुझे, सकलपावनाधार ते

अघाचलहि तारिले बहु तुवांचि राधारतें; ।

अजामिळ, अघासुर, व्रजवधू, बकी, पिंगळा,

अशां गति दिली; उरे न तृण भेटतां इंगळा ॥२॥

तुझ्या बहुत शोधिले अघनिधी पदांच्या रजे;

न ते अनृत, वर्णिती बुध जनी सदाचार जे; ।

असे सतत ऐकते, सतत बोलते, मीच ते

प्रमाण न म्हणो जरी उचित माझिया नीचते ॥३॥

तैसाचि उरलो कसा ? पतित मी नसे काय ?

की कृपाच सरली ? असेहि न घडे जगन्नायकी ।

नसेन दिसलो कसा ? नयन सर्वसाक्षी रवी,

विषाद धरिला म्हणो ? न सुरभी विषक्षीर वी ॥४॥

व्रजावन करावया बसविले नखाग्री धरा;

सलील तइं मंदारख्यहि नग स्वपृष्ठी धरा; ।

वराहतनु घेउनी, उचलिली रदाग्रे धरा;

सुदुर्धर तुम्हां कसा पतित हा ? न का उद्धरा ? ॥५॥

नतावनधृतव्रत ज्वलन तूचि बाधावनी;

पदप्रणतसंकटी प्रजव तूचि बा ! धावनी; ।

दया प्रकट दाखवी कवण सांग त्या वारणी ?

सतीव्यसनवारणी ? जयजयार्थ त्या वा रणी ? ॥६॥

सुपात्र न न रमाहि यद्रतिसुखास दारा परी,

असा प्रभुहि सेवका भजसि खासदारापरि; ।

प्रियाकुचतटी जिही न बहुवार पत्रावळी,

तिही अमित काढिल्या नृपमखांत पत्रावळी ॥७॥

न पावसि, म्हणोनि मी म्हणतसे तुला आळशी;

वरी न असदुक्ति हे रविसखोत्थिता आळशी ।

असंख्य जन तर्पिले, क्षुधित एकला जेमनी

चुकेल, तरि त्यास दे, परि वदान्य लाजे मनी ॥८॥

अंगा ! प्रणतवत्सला !' म्हणति त्या जनां पावलां;

म्हणोन तुमच्याच मी स्मरतसे सदा पावला ।

करू बरि कृपा, हरू व्यसन, दीन हा तापला.'

असे मनि धरा; खरा भरवसा मला आपला ॥९॥

(गंगेचे सामर्थ्य )

मला निरखिता भवच्चरणकन्यका आपगा

म्हणे, 'अगइ ! ऐकिलेहि न कधी असे पाप गा ! ।

कर श्रवणि ठेविते, नुघडि नेत्र, घे भीतिला;

न घालिन भिडेस मी, जरिहि कार्यलोभी तिला ॥१०॥

(अन्यदेवतांचे सामर्थ्य)

सदैव नमिता जरी पद ललाट केले किणे,

नसे इतर तारिता मज भवत्पदाब्जाविणे;

नता करुनि मुक्तही म्हणसि 'मी बुडालो रिणे,'

अशा तुज न जो भजे मनुज धिक् तयाचे जिणे ! ॥११॥

(भगवद्दर्शनार्थ प्रार्थना)

पटुत्व सकलेंद्रियी, मनुजता, सुवंशी जनी,

द्विजत्वहि दिले भले, बहु अलभ्य जे की जनी; ।

यशःश्रवणकिर्तनी रुचि दिली; तरी हा 'वरा'

म्हणे 'अधिक द्याच की,' अखिल याचकी हावरा ॥१२॥

असे न म्हणशील तू वरद वत्सल, श्रीकरा !

परंतु मज भासले म्हणुनि जोडितो मी करा; ।

दिले बहु बरे खरे, परि गमे कृपा व्यंग ती.

अलंकृतिमती सती मनि झुरे, न जो संगती ॥१३॥

कराल पुरती दया, तरि असो दिले पावले;

परंतु हरि ! एकदा त्वरित दाखवा पावले; ।

प्रसाद करणे मनी जरि नसेल, हे आवरा;

जया बहु तयास द्या, मज कशास ? मी हावरा ॥१४॥

(सलगीचे भाषण.)

'दिले, फिरुनि घेतले,' अशि अकीर्ति लोकी न हो;

सुनिर्मल तुझी पदे कधि तरी विलोकीन, हो ! ।

निजप्रियजनाकडे तरिहि दे हवाला; जशी

पडेल समजाविशी, तशि करोत; कां लाजशी ?॥१५॥

(पश्चात्ताप)

अहा ! निपट धृष्ट मी; प्रभुवरासि 'कां लाजशी ?'

म्हणे; तुज नसो तशी विकृति, भाविकाला जशी ।

परंतु अपराध हा गुरु, म्हणोनि शिक्षा करी;

असेचि धरिली नयच्युतदमार्थ दीक्षा करी ॥१६॥

(स्वतःचे पातित्य)

सदैव अपराध हे रचितसे असे कोटि, गा !

स्वयेहि कथितो, नसे तिळहि लाज, मी कोटिगा; ।

अजांडशतकोटि ज्या उदरि सर्वदा नांदवा,

न त्यांत अवकाश या ? स्थळ दिले तदा का दवा ? ॥१७॥

तुझ्या जिरविले बहु प्रणतमंतु पोटे, पण

त्यजी मदपराध, हे मजकडेचि खोटेपण; ।

दवाग्नि जठरी अतिक्षुधित, त्यास हे अन्न द्या;

वितृष्ण करिती श्रितां तुमचिया दयासन्नद्या ॥१८॥

(भगवंताचे पतितपावनत्व)

न होय कवणाहि, ते तुमचियाचि लीलालसे

पदे चरित दाविजे त्रिजगदब्जकीलालसे; ।

मदुद्धरण मात्र कां जड तुम्हां दिसे ? वारिती

स्वकव्यसन मर्त्यही, न करितीच सेवा रिती. ॥१९॥

(भगवत्कारुण्य)

दयाब्द वळशील तू, तरि न चातका सेवकां

उणे किमपि; भाविकां उबगशील तूं देव कां? ।

अनन्यगतिका जनां निरखितांचि सोपद्रवा,

तुझेचि, करुणार्णवा ! मन धरी उमोप द्रवा. ॥२०॥

N/A

References : N/A
Last Updated : August 19, 2012

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP