श्री जोगेश्वरी महात्म्य-पाठ
श्री गणेशाय नमः । श्री सरस्वत्यै नमः। श्री दत्तात्रयाय नमः ।
श्री गुरुदेवाय नमः । सर्व देवाय नमो नमः ।
श्री गणेशाय नमः ॥
ॐ नमोजी गणनायका । सकळादी तू प्रारंभा ।
आठवूनि तुझी स्वरुप शोभा । वंदन भावे करितसे ॥१॥
महाराष्ट्र देशी परममंगल । पुण्यपतन नगरी विशाल ।
जोगेश्वरी मातेचे येथ देऊळ । अति जागृत दैवत अद्‌भुत्‌ ॥२॥
ग्राम देवता अती प्राचीन । श्रध्देने करावे आईचे पूजन ।
देईल भक्‍तास दर्शन । माता कृपाळू ही ॥३॥
धन्य धन्य तेची जन । श्रध्देने करिती मातेचे स्तवन ।
घेती जोगेश्‍वरीचे नित्य दर्शन । सकल संकटे संपती ॥४॥
दुःखाने पिडला जो प्राणी । करावी त्याने मातेची मनधरणी ।
मुक्‍त करील दुःखातूनि । अद्‌भुत हीची करणी ॥५॥
सौभाग्य अखंड ही देईल । भवसागर तरुन नेईल ।
पति पुत्राना संकटी वाचवील । जोगेश्वरी दयेची साऊली ॥६॥
होतील मुले निरोगी । बरे होतील महारोगी ।
झळकेल दीव्य कांती अंगोअंगी । कृपा होता हीची भक्‍तावरी ॥७॥
जय मात जय जोगेश्वरी । कृपा कर या भक्‍तावरी ।
सहस्त्र लोटांगणे चरणावरी । संकटातूनि वाचीव आम्हासी ॥८॥
माता ग्रामदेवता जोगेश्वरी । आपत्तीतूनि घोर, भक्‍ताना तारी ।
शीतल कृपादृष्टि हीची चंद्रापरी । उचंबळूनि येती भक्‍तीच्या लहरी ॥९॥
कृपा होता हो हिची एकदा । नष्ट होतील सार्‍या आपदा ।
भरुनि वाहेल घरी संपदा । रोग छळतील शरिरास ना कदा ॥१०॥
जोगेश्वरी ही विघ्न हरेश्‍वरी । पौर्णिमा जणू कोजागिरी ।
सुचिता हिची धवल गंगेपरी । करुणा मूर्तिमंत अहो ही गौरी ॥११॥
वाळवंटी बहरतील मळे । झुळझुळतील झरे निळे ।
कातळी उमलतील कमळे । कृपा होता हीची ॥१२॥
दया करी करुणेश्‍वरी मजवरी । माते, ग्रामदेवते, जोगेश्वरी ।
दुःख समुद्रातून तूच ने पैलतिरी । नाही चित्तास शांती ॥१३॥
संसाराने पोळलो अति । चिंतन करितो तुझे एकांती ।
स्थीर नाही माझी मती । दया करी गे माऊली ॥१४॥
तीर्थांची सुचिता तुझे पायी । काशी रामेश्‍वर तुझे ठायी ।
तू तुळस, तू चंदन, तू आई । संकटातून तार माते ॥१५॥
आता ऐका एक कथा । एकवटूनि सार्‍या चित्ता ।
सत्य घटना घडली सर्वथा । बाधती ना संकटे व्यथा ॥१६॥
जो वाचील ही ठेऊनि श्रध्दा । नष्ट होतील सार्‍या आपदा ।
भरुनि वाहेल घरी संपदा । रोग छळतील शरिरास ना कदा ॥१७॥
दुःख दारिद्रय सकल । जोगेश्वरी सर्व निरसेल ।
होतील हेतु पूर्ण सफल । भावे जो श्रवण करील ॥१८॥
विश्‍वास धरी जो कथा श्रवणी । त्या वरी करील कृपा जोगेश्वरी जननी ।
कार्यसिध्दी होईल हटकूनि । भाव ठेवा मातेवरी ॥१९॥
अति धनवान एक व्यापारी । राहतसे पुण्यपत्तन नगरी ।
असती अगणित सुवर्ण राशी त्याचे भांडारी । विपुल भूमि, इमले किती तरी ॥२०॥
पत्‍नी त्याची निरोगी सुंदर । सुरेख एक कन्या, पुत्र तसा हुशार ।
म्हणोनि गर्वाने फुगली फार । कठोर शब्दांचे करी सर्वावरी प्रहार ॥२१॥
ऐश्‍वर्या नाव तिचे सार्थ अति । लाड पुरवी सर्व तिचे पति ।
अलंकार अंगावर सुवर्णाचे लखलखती । पातळे भरजरी नाही त्याची गणती ॥२२॥
चरणी लोळती सुखाच्या राशी । नोकर चाकर सदा सेवेशी ।
गाडी, घोडे उभे अनेक दाराशी । कसा मिळेल प्रवेश तिथे दुःखाशी ॥२३॥
होती एक तिच्याकडे स्वयंपाकीण । सात्विक अति गरीब ब्राह्मण ।
करी नित्य जोगेश्वरी पाठाचे पठण । नाम तिचे सावित्री वैशंपायन ॥२४॥
घेई रोज जोगेश्‍वरीचे दर्शन । श्रध्देने करी प्रतिमेचे पूजन ।
राही मालकिणीकडेच जेऊन । नित्य नियम असे तिचा ॥२५॥
घेतला होता वसा तिने जोगेश्‍वरीचा । क्रम नित्य पाठ पठनाचा ।
तसा ठेवला नेम मातेच्या दर्शनाचा । भक्‍तीने ये सात्विकता तदा ॥२६॥
एकदा काय घडले हो ऐका । बोलविल्या ऐश्‍वर्याने जेवण्यास बायका ।
सावित्री गेली होती जोगेश्वरी दर्शना । स्वयंपाक नाही झाला वेळेवर तदा ॥२७॥
तो संतापली अति ऐश्‍वर्या । उशीर थोडाहि तिला साहिना ।
पुसे कशाला गेलीस जोगेश्वरी दर्शना । खपणार नाही देवीचे स्तोममजला ॥२८॥
तो म्हणे सावित्री 'क्षमा करा मजला' । अपराध माझा अति घोर झाला ।
शिक्षा करा हवी ती मला । परि करु नका देवीची विटंबना ॥२९॥
कशास जातेस त्या जोगेश्‍वरीला । नाही महत्व वाटत माझे तुजला ।
पर्वा नाही त्या देवीची मजला । शिकवू नकोस भाबडेपणा असला ॥३०॥
"पाषाण बसविला कुणी काळा । घातल्या त्यावर पुष्पांच्या माळा ।
म्हणती देवीचा स्वयंभू आहे तांदळा । वेडे सर्व त्यास पुजती ॥३१॥
श्रध्दा ठेविती व्यर्थ या पाषाणी । कशास दगडाची त्या मनधरणी ।
नाव दिले त्यास जोगेश्वरी कुणी । बोले कठोर ऐसे ऐश्‍वर्या ॥३२॥
"हो चालती निलाजरे बाहेर । करु नकोस भलते थेर ।
घेऊ नकोस जोगेश्‍वरीचा कैवार । म्हणे ऐशी ती निंदेने ॥३३॥
टाकी जोगेश्‍वरीची प्रतिमा फाडून । तुकडे रस्त्यावर दिले फेकूनि ।
हाकलले सावित्रीला तिने घरातून । क्रोधाने कापे फार ॥३४॥
विटंबिली जोगेश्वरी मातेला । विवेक ना राही श्रीमंतीला ।
अंध बनविते पूर्ण मानवाला । सत्य हे जाणा ॥३५॥
उलटला तद नंतर एक मास । ऐश्‍वर्याच्या पति गेला परदेशास ।
व्यापार सुवर्णाचा करण्यास । खरेदिल्या असंख्य लगडी त्याने ॥३६॥
देऊनि रोख रुपये दोन कोटी । भरली सुवर्णाने पेटी ।
मनी म्हणे करु याचे वीस कोटी । परतला अभिमानाने घरी ॥३७॥
ठेविली पेटी त्याने गुप्त तळघरात । मग हळूच जाऊन मध्यरात्री आत ।
उघडी हर्षाने पेटीचे कुलूप गर्वात । तो काय हो झाला चमत्कार ॥३८॥
सुवर्ण लगडीच्या त्या कित्येक । झाल्या होत्या पिवळ्या धामिणी एकएक ।
त्वेषाने विळखा त्यास घालती भयानक । कोसळूनि पडला तदा तळघरात निश्‍चेष्ट ॥३९॥
घरात कुणास नाही कळला प्रकार । झाली सकाळी शोधाशोध सर्वत्र बाहेर ।
धाडिले लोक ऐवश्‍वर्याने दूर दूर । कुठे पति गेला कळेना तिला ॥४०॥
धाय मोकळूनि लागली रडू ढसाढसा । हा हा कार उडाला घरात सारा तसा ।
कळेना पति नाहीसा झाला कसा । धुळीस मिळे क्षणात वैभवी संसार असा ॥४१॥
पाहूनि मातेची ही अपदा । कन्या झाली भ्रमिष्ट तदा ।
हसू लागली सारखी मोठ मोठ्यांदा । स्वैर धावू लागे ती रस्तोरस्ती ॥४२॥
भीषण आणखी विपरीत घडले । पुत्र, जावई युध्दात नाहीसे झाले ।
आली लेकी, सुनेच्या नशिबी पांढरी कपाळे । कठीण दुःखाचे पहाड कोसळले ॥४३॥
असे कसे हे विपरीत घडले । भरल्या घराचे अहो स्मशान झाले ।
क्षणात जीवन सारे पालटले । जीवन अशाश्‍वत समजले सारे ॥४४॥
सुख-वैभव हे क्षण भंगूर । जीवन सारे असे नश्‍वर।
आधार एक माता जोगेश्वरी थोर । सारा पडे प्रकाश ॥४५॥
कळले ऐश्‍वर्यास सारे गूढ । गर्वाने बनली होती मूढ ।
देवीचा अपमान केला तिने गाढ । धावे मग सावित्रीकडे ॥४६॥
म्हणे "चुकले माझे क्षमा करा । झाले मागे जे सारे ते विसरा ।
कळले जोगेश्वरी मातेचा हा कोप सारा । वसा मजसी मातेचा तुम्ही सांगा ॥४७॥
तदा सावित्री म्हणे" जोगेश्वरी माता थोर । मायमाऊली कनवाळु फार ।
घ्या वसा तिचा तुम्ही वर्षभर । व्हाल दुःखातून सार्‍या पार ॥४८॥