अध्याय २ रा - श्लोक २० ते ३०

स्वामी स्वरूपानंद ह्या थोर सत्पुरूषाने ‘ अभंग ज्ञानेश्वरी ‘ नामक अत्यंत सुबोध , नितांत सुंदर आणि परम रसाळ असा अभंगात्मक ग्रंथ लिहीला .


न जायते म्रियते वा कदाचिन् ‍ नायं भूत्वा भविता वा न भूयः ।
अजो नित्यः शाश्वतोऽयं पुराणो न हन्यते हन्यमाने शरीरे ॥२०॥

वेदाविनाशिनं नित्यं य एनमजमव्ययम् ‍ ।
कथं स पुरुषः पार्थ कं घातयति हन्ति कम् ‍ ॥२१॥

देखावें जें स्वप्नीं । स्वप्नीं चि तें साच । जागृति येतांच । कांहीं नाहीं ॥२२६॥

तैसा जाणें पार्था । हां तो मायाभास । वाया गुंतलास । भ्रमामाजीं ॥२२७॥

जैसी शस्त्रें छाया । हाणितां अंगातें । सांगें काय रुते । धनुर्धरा ॥२२८॥

किंवा पूर्णकुंभ । उलंडतां जैसें । नष्ट झालें दिसे । भानु -बिंब ॥२२९॥

तया बिंबासवें । काय भानु नासे । स्वभावें तो असे । निजस्थानीं ॥२३०॥

किंवा मठीं जैसें । आकाश तें पाहें । होवोनियां राहे । मठाकार ॥२३१॥

भंगतां तो मठ । आकाश ना नासे । असे जैसें तैसें । मूळरुपीं ॥२३२॥

तैसें जरी पार्था । लोपलें शरीर । सर्वथा अमर । आत्मतत्त्व ॥२३३॥

आत्मतत्त्वावरी । जन्ममृत्युरुप । भ्रांतीचा आरोप । नको करुं ॥२३४॥

आसांसि जीर्णानि यथा विहाय नवानि गृह्राति नरोऽपराणि ।

तथा शरीराणि विहाय जीर्णान्यन्यानि संयाति नवानि देही ॥२२॥

टाकोनियां द्यावें । वस्त्र जैसें जीर्ण । करावें धारण । मग नवें ॥२३५॥

तैसा देही एक । शरीर सांडोन । स्वीकारी नूतन । मग दुजें ॥२३६॥

नैनं छिन्दन्ति शस्त्राणि नैनं दहति पावकः ।

न चैनं क्लेदयन्त्यापो न शोषयति मारुतः ॥२३॥

अच्छेद्योऽयमदाह्योऽयमक्लेद्योऽशोष्य एव च ।

नित्यः सर्वगतः स्थाणुरचलोऽयं सनातनः ॥२४॥

उपाधिरहित । विशेषत्वें शुद्ध । असे नित्यसिद्ध । अनादि हा ॥२३७॥

म्हणोनि घडे ना । शस्त्रें ह्याचा घात । प्रळयोदकांत । बुडे ना हा ॥२३८॥

अग्नि असमर्थ । जाळावया ह्यातें । तेविं हा वायूतें । शोषवेना ॥२३९॥

सर्वत्र हा नित्य । अचळ शाश्वत । असे सदोदित । परिपूर्ण ॥२४०॥

अव्यक्तोऽयमचिन्त्योऽयमविकार्योऽयमुच्यते ।

तस्मोदेवं विदित्वैनं नानुशोचितुमर्हसि ॥२५॥

ध्यान उत्कंठित । भेटावया ह्यास । तर्काच्या दृष्टीस । दिसे ना हा ॥२४१॥

पाहें निरंतर । दुर्लभ हा मना । तेविं साधवे ना । साधनीं हा ॥२४२॥

उत्तम पुरुष । असे हा अनंत । गुणत्रयातीत । धनंजया ॥२४३॥

अनादि हा आत्मा । नित्य निर्विकार । तेविं निराकार । सर्वरुप ॥२४४॥

आकळितां ह्यातें । ऐसा सर्वात्मक । हारपेल शोक । स्वभावें चि ॥२४५॥

अथ चैनं नित्यजातं नित्यं वा मन्यसे मृतम् ‍ ।

तथापि त्वं महाबाहो नैनं शोचितुमर्हसि ॥२६॥

अविनाशी ऐसा । न जाणतां ह्यासी । जरी तूं मानिसी । नाशिवंत । २४६॥

तरी तुज पार्था । करावया शोक । कारण तें देख । नसे कांहीं ॥२४७॥

अर्जुना उत्पत्ति । स्थिति आणि लय । चाले हा अक्षय । नित्यक्रम ॥२४८॥

जाह्रवीचा जैसा । प्रवाह अखंड । वाहतो उदंड । निरंतर ॥२४९॥

उगमीं उदक । नाहीं च खुंटलें । अंतीं तरी मिळे । सागरासी ॥२५०॥

आणि वाहतां तें । मध्यें निरंतर । संचलें अपार । दिसे जैसें ॥२५१॥

प्राणिमात्रालागीं । तीन हि ह्या स्थिति । तैशापरी होती । अखंडित ॥२५२॥

कदापि हें सर्व । न ये थांबवाया । कासयासी वायां । खेद आतां ॥२५३॥

अनादि हा ऐसा । चाले नित्यक्रम । निसर्गाचा धर्म । जाण पार्था ॥२५४॥

तुज मानेना हें । जरी हा पाहोन । जन्मक्षयाधीन । जीव -लोक ॥२५५॥

तरी नको खेद । करावया कांहीं । अटळ हे पाहीं । जन्म -मृत्यु ॥२५६॥

जातस्य हि ध्रुवो मृत्युर्ध्रुवं जन्म मृतस्य च ।

तस्मादपरिहार्येऽर्थे न त्वं शोचितुर्महसि ॥२७॥

जें जें जन्मा येई । तें तें लया जाई । नासलें तें घेई । पुन्हां जन्म ॥२५७॥

ऐसें घटिकायंत्र । फिरे अखंडित । जैसे उदयास्त । स्वभावें चि ॥२५८॥

तैसे जन्म -मृत्यु । जगीं अनिवार । सर्वथा साचार । धनंजया ॥।२५९॥

कल्पान्ताच्या वेळीं । त्रैलोक्य हि नासे । अटळ हा असे । आदिअंत ॥२६०॥

आत्मा नाशिवंत । ऐसें तुझें मत । तरी हि उचित । नव्हे खेद ॥२६१॥

जाणोनि कां ऐसें । पांघरसी वेड । विषाद हा सोड । धनुर्धरा ॥२६२॥

येथें नानापरी । विचारितां जाण । दिसे ना कारण । खेदालागीं ॥२६३॥

अव्यक्तादीनि भूतानि व्यक्तमध्यानि भारत ।

अव्यक्तनिधनान्येव तत्र का परिदेवना ॥२८॥

जन्मापूर्वी जीव । सर्व हे अमूर्त । मग होती व्यक्त । जन्मतां चि ॥२६४॥

पावतां ते नाश । न जाती निभ्रांत । अन्य स्थितीप्रत । पाहें पार्था ॥२६५॥

परी तयांची जी । होती पूर्वस्थिति । तेथें चि अव्यक्तीं । लीन होती ॥२६६॥

आतां मध्यें चि जो । आकाराचा भास । जैसें निद्रितास । दिसे स्वप्न ॥२६७॥

तैसा माया -योगें । भासतो आकार । अर्जुना साचार । आत्मरुपीं ॥२६८॥

तरंगाच्या रुपें । भासतें उदक । पवनें जें देख । हालविलें ॥२६९॥

सुवर्णसी जैसें । अलंकारपण । यावया कारण । परापेक्षा ॥२७०॥

मायेमुळें तैसी । सृष्टी आकारली । अभ्रें जैसें आलीं । आकाशांत ॥२७१॥

तैसें पार्था मूळीं । नाहीं चि जें अंगें । कां गा खेद सांगें । तयासाठीं ॥२७२॥

म्हणोनि तूं आतां । अवीट जें एक । चैतन्य तें देख । धनंजया ॥२७३॥

तें चि परब्रह्म । देखावयासाठीं । उत्कटता मोठी । साधुसंतां ॥२७४॥

म्हणोनि तयांसी । अवघा विषय । सोडोनियां जाय । स्वभावें चि ॥२७५॥

तें चि परब्रह्म । भेटावें म्हणोन । विरागी ते वन । स्वीकारिती ॥२७६॥

दृढ तपोव्रतें । ब्रह्मचर्यादिक । आचरिती देख । मुनिश्रेष्ठ ॥२७७॥

आश्चर्यवत्पश्यति कश्विदेनमाश्वर्यवद्वदति तथैव चान्यः ।

आश्चर्यवच्चैनमन्यः शृणोति श्रुत्वाप्येनं वेद न चैव कश्चित् ‍ ॥२९॥

एक ते अंतरीं । होवोनि निश्चळ । चैतन्य केवळ । न्याहाळितां ॥२७८॥

गेले विसरोन । सकळ संसार । ध्यान -योगी थोर । महात्मे जे ॥२७९॥

करितां चि कोणी । गुण -संकीर्तन । चित्तासी होवोन । उपरति ॥२८०॥

परब्रह्म -पदीं । श्रेष्ठ भक्तजन । जाहले तल्लीन । निरंतर ॥२८१॥

कोणी ज्ञानी ह्यावें । करोनि श्रवण । उपाधि सांडोन । शांत झाले ॥२८२॥

होवोनि तद्रूप । स्वानुभवें कोणी । योगी भक्त ज्ञानी । झाले सिद्ध ॥२८३॥

सरितांचे ओघ । जैसे का समस्त । जाती सागरांत । मिळोनियां ॥२८४॥

परी पार्था पाहें । न मावतां तेथें । परतले मागुते । ऐसें नाहीं ॥२८५॥

तद्रूप बुद्धीसी । होतां साक्षात्कार । सिद्धांसी संसार । नुरे तैसा ॥२८६॥

देही नित्यमवध्योऽयं देह सर्वस्य भारत ।

तस्मात्सर्वाणि भूतानि न त्वं शोचितुमर्हसि ॥३०॥

करुं जातां ज्याचा । होत नाहीं घात । सर्व हि देहांत । वसे जें का ॥२८७॥

असे जें सर्वत्र । तेविं सर्वात्मक । चैतन्य तें एक । पाहें पार्था ॥२८८॥

स्वभावें तेथें चि । होय जाय जग । तरी कां गा सांग । शोक आतां ॥२८९॥

नेणों कैसें तुज । माने ना हें पार्था । शोक हा सर्वथा । योग्य नोहे ॥२९०॥

N/A

References : N/A
Last Updated : February 14, 2012

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP