रसार्णव - प्रथमः पटलः

यस्मिन्सर्वं यतः सर्वं यः सर्वं सर्वतश्च यः ।
यश्च सर्वमयो नित्यं तस्मै सर्वात्मने नमः ॥१॥
कैलासशिखरे रम्ये नानारत्नविभूषिते ।
नानाद्रुमलताकीर्णे गुप्तसम्बन्धवर्जिते ॥२॥
देवदेवं सुखासीनं नीलकण्ठं त्रिलोचनम् ।
प्रणम्य शिरसा देवी पार्वती परिपृच्छति ॥३॥
श्रीदेव्युवाच
देवदेव महादेव काल कामाङ्गदाहक ।
कुलकौलमहाकौल सिद्धकौलादिनाशन ॥४॥
त्वत्प्रसादाच्छ्रुतं सर्वं अशेषमवधारितम् ।
यदि तेऽहं अनुग्राह्या यद्यहं तव वल्लभा ॥५॥
सूचिता सर्वतन्त्रेषु या पुनर्न प्रकाशिता ।
जीवन्मुक्तिरियं नाथ कीदृशी वक्तुमर्हसि ॥६॥
श्रीभैरव उवाच
साधु साधु महाभागे साधु पर्वतनन्दिनि ।
साधु पृष्टं त्वया देवि भक्तानां हितकाम्यया ॥७॥
अजरामरदेहस्य शिवतादात्म्यवेदनम् ।
जीवन्मुक्तिर्महादेवि देवानामपि दुर्लभा ॥८॥
पिण्डपाते च यो मोक्षः स च मोक्षो निरर्थकः ।
पिण्डे तु पतिते देवि गर्दभोऽपि विमुच्यते ॥९॥
यदि मुक्तिर्भगक्षोभे किं न मुञ्चन्ति गर्दभाः ।
अजाश्च वृषभाश्चैव किंन मुक्ता गणाम्बिके ॥१०॥
तस्मात्संरक्षयेत्पिण्डं रसैश्चैव रसायनैः ।
शुक्रमूत्रपुरीषाणां यदि मुक्तिर्निषेवणात् ॥११॥
किंन मुक्ता महादेवि श्वानशूकरजातयः ।
षड्दर्शनेऽपि मुक्तिस्तु दर्शिता पिण्डपातने ॥१२॥
करामलकवत्सापि प्रत्यक्षं नोपलभ्यते ।
अकथ्यमपि देवेशि सद्भावं कथयामि ते ॥१३॥
शून्यपापो मन्त्रयाजी न पिण्डं धारयेत्क्वचित् ।
देवानामपि देवेशि दुर्लभं पिण्डधारणम् ॥१४॥
किं पुनर्मानुषाणां तु धरणीतलवासिनाम् ।
धर्मे नष्टे कुतो धर्मः धर्मे नष्टे कुतः क्रिया ॥१५॥
क्रियानष्टे कुतो योगः योगे नष्टे कुतो गतिः ।
गतिनष्टे कुतो मोक्षो मोक्षे नष्टे न किंचन ॥१६॥
श्रीदेव्युवाच
जीवन्मुक्तिस्वरूपं तु देवदेव श्रुतं मया ।
तत्प्रत्युपायं मे ब्रूहि यद्यस्ति करुणा मयि ॥१७॥
श्रीभैरव उवाच
कर्मयोगेन देवेशि प्राप्यते पिण्डधारणम् ।
रसश्च पवनश्चेति कर्मयोगो द्विधा मतः ॥१८॥
मूर्छितो हरति व्याधिं मृतो जीवयति स्वयम् ।
बद्धः खेचरतां कुर्यात्रसो वायुश्च भैरवि ॥१९॥
ज्ञानान्मोक्षः सुरेशानि ज्ञानं पवनधारणात् ।
तत्र देवि स्थिरं पिण्डं यत्र स्थैर्ये रसः प्रभुः ॥२०॥
अचिराज्जायते देवि शरीरं अजरामरम् ।
मनसश्च यथा ध्यानं रसयोगादवाप्यते ॥२१॥
सत्यं स लभते देवि ज्ञानं विज्ञानपूर्वकम् ।
तस्य मन्त्राश्च सिध्यन्ति योऽश्नाति मृतसूतकम् ॥२२॥
यावन्न शक्तिपातस्तु न यावत्पाशकृन्तनम् ।
तावत्तस्य कुतो बुद्धिः जायते मृतसूतके ॥२३॥
मद्यमांसरता नित्यं भगलिङ्गेषु ये रताः ।
तेषां विनष्टबुद्धीनां रसज्ञानं सुदुर्लभम् ॥२४॥
कुलशासनहीनानां सद्दर्शनं अकाङ्क्षिणाम् ।
न सिध्यति रसो देवि पिबन्ति मृगतृष्णिकाम् ॥२५॥
गोमांसं भक्षयेद्यस्तु पिबेदमरवारुणीम् ।
कुलीनं तमहं मन्ये रसज्ञमपरेऽधमाः ॥२६॥
न गर्भः सम्प्रदायार्थे रसो गर्भो विधीयते ।
तेनायं लभते सिद्धिं न सिद्धिः सूतकं विना ॥२७॥
यावन्न हरबीजं तु भक्षयेत्पारदं रसम् ।
तावत्तस्य कुतो मुक्तिः कुतः पिण्डस्य धारणम् ॥२८॥
मद्यमांसरताप्रज्ञा मोहिताः शिवमायया ।
जल्पन्ति च वयं मुक्ता यास्यामः शिवमन्दिरम् ॥२९॥
पिण्डधारणयोगे च निस्पृहा मन्दबुद्धयः ।
खण्डज्ञानेन देवेशि रञ्जितं सचराचरम् ॥३०॥
स्वदेहे खेचरत्वं च शिवत्वं येन लभ्यते ।
तादृशे तु रसज्ञाने नित्याभ्यासं कुरु प्रिये ॥३१॥
श्रीदेव्युवाच
अवतारं रसेन्द्रस्य माहात्म्यं तु सुरेश्वर ।
श्रोतुमिच्छामि देवेश वक्तुमर्हसि तत्त्वतः ॥३२॥
श्रीभैरव उवाच
साधु पृष्टं महाभागे गुह्याद्गुह्यतरं त्वया ।
अनुग्रहकरं ध्यानं लोकानामुपकारकम् ॥३३॥
त्वं माता सर्वभूतानां पिता चाहं सनातनः ।
द्वयोश्च यो रसो देवि महामैथुनसम्भवः ॥३४॥
स्वैरतः सम्भवाद्देवि पारदः कीर्तितो महः ।
पारदो गदितो यश्च परार्थं साधकोत्तमैः ॥३५॥
सूतोऽयं मत्समो देवि मम प्रत्यङ्गसम्भवः ।
मम देहरसो यस्मात्रसस्तेनायमुच्यते ॥३६॥
दर्शनात्स्पर्शनात्तस्य भक्षणात्स्मरणादपि ।
पूजनाच्च प्रदानाच्च दृश्यते षड्विधं फलम् ॥३७॥
केदारादीनि लिङ्गानि पृथिव्या यानि कानि च ।
तानि दृष्ट्वा तु यत्पुण्यं तत्पुण्यं रसदर्शनात् ॥३८॥
चन्दनागुरुकर्पूर कुङ्कुमान्तर्गतो रसः ।
मूर्छितः शिवपूजायां शिवसांनिध्यसिद्धये ॥३९॥
भक्षणात्परमेशानि हन्ति पापत्रयं रसः ।
तथा तापत्रयं हन्ति रोगान्दोषत्रयोद्भवान् ॥४०॥
दुर्लभं ब्रह्मनिष्णातैः प्राप्यते परमं पदम् ।
हृद्व्योमकर्णिकान्तःस्थ रसेन्द्रस्य महेश्वरि ॥४१॥
स्मरणान्मुच्यते पापैः सद्यो जन्मान्तरार्जितैः ॥४२॥
स्वयंभूलिङ्गसाहस्रैः यत्फलं सम्यगर्चनात् ।
तत्फलं कोटिगुणितं रसलिङ्गार्चनाद्भवेत् ॥४३॥
अधमः खगवादस्तु विलवादस्तु मध्यमः ।
उत्तमो मन्त्रवादस्तु रसवादो महोत्तमः ॥४४॥
मन्त्रतन्त्रपरिज्ञाने रसयोगस्य दूषकाः ।
प्रयान्ति नरकं सर्वे छित्त्वा सुकृतसंचयम् ॥४५॥
रसविद्या परा विद्या त्रैलोक्येऽपि सुदुर्लभा ।
भुक्तिमुक्तिकरी यस्मात्तस्माद्देया गुणान्वितैः ॥४६॥
अस्तीति भाषते कश्चित्कश्चिन्नास्तीति भाषते ।
आस्तिके तु भवेत्सिद्धिः तस्य सिध्यति भूतले ॥४७॥
नास्तिकेनानुभावेन नास्ति नास्तीति यो वदेत् ।
तस्य नास्ति प्रिये सिद्धिर्जन्मकोटिशतैरपि ॥४८॥
ब्रह्मज्ञानेन मुक्तोऽसौ पापी यो रसनिन्दकः ।
नाहं त्राता भवे तस्य जन्मकोटिशतैरपि ॥४९॥
श्वानोऽयं जायते देवि यावत्जन्मसहस्रकम् ।
त्रिकोटिजन्मलक्षाणि मार्जारो जायते रसात् ।
रासभो लक्षजन्मानि लक्षजन्मानि वायसः ॥५०॥
कृमिको लक्षजन्मानि कुक्कुटो जन्मलक्षकम् ।
गृध्रको लक्षजन्मानि यः पापी रसनिन्दकः ॥५१॥
आलापं गात्रसंस्पर्शं यः कुर्याद्रसनिन्दकैः ।
यावज्जन्मसहस्रं तु स भवेद्दुःखपीडितः ॥५२॥
रसवीर्यविपाके च सूतकस्त्वमृतोपमः ।
तेन जन्मजराव्याधीन्हरते सूतकः प्रिये ॥५३॥
गुरुमाराधयेत्पूर्वं विशुद्धेनान्तरात्मना ।
सम्प्रदायं प्रयच्छन्ति गुरौ तुष्टे मरीचयः ॥५४॥
गुरुसेवां विना कर्म यः कुर्यान्मूढचेतनः ।
स याति निष्फलं कर्म स्वप्नलब्धं धनं यथा ॥५५॥
यः कर्म कुरुते दृष्टं तस्य लाभः पदे पदे ।
कारयेद्रसवादं तु तुष्टेन गुरुणा प्रिये ॥५६॥
सिद्ध्युपायोपदेशोऽयं उभयोर्भोगमोक्षदः ।
रसार्णवं महातन्त्रं इदं परमदुर्लभम् ॥५७॥
गोप्यं गुरुप्रसादेन लब्धं स्यात्फलसिद्धये ।
लब्ध्वात्र रसकर्माणि नाहंकारं समाचरेत् ॥५८॥
अनुज्ञातश्च गुरुणा लब्ध्वा चाज्ञां रसाङ्कुशीम् ।
भैरवीं तनुं आश्रित्य साधयेद्रसभैरवम् ॥५९॥
एवमुक्ता रसोत्पत्तिः माहात्म्यं च सुरेश्वरि ।
तन्ममाचक्ष्व देवेशि किमन्यच्छ्रोतुमिच्छसि ॥६०॥