म्हणे बाण येतात कोठुनी ॥ संधानकर्ता न दिसे नयनीं ॥ जरी प्रगट दिसे समरांगणीं ॥ तरी बाणी वरी फोडोन ॥१॥
ओढवलें परम दुस्तर ॥ कित्येक उडाले ऊर्ध्व वानर ॥ शोधिलें बहुत अंबर ॥ परी तो वीर दिसेना ॥२॥
वानर आले परतोन ॥ अवघे पाहाती म्लानवदन ॥ रामलक्ष्मणासी बाण ॥ बहुसाल खडतरले ॥३॥
ते समयीं मूर्च्छा येऊन ॥ भूमीवरी पडले दोघेजण ॥ तों इंद्रजित बोले वरून ॥ कां निवांत राहिलां ॥४॥
मारूनियां दूषण खर ॥ शिळीं बांधिला सागर ॥ म्हणवितां क्षत्रिय राजकुमार ॥ कां रे शर सोडाना ॥५॥
वरकड कपींवर बाण ॥ शक्रजितें टाकिले वरून ॥ तरू उन्मळती मुळींहून ॥ हरिगण तैसे पडियेले ॥६॥
किंशुक फुलतां बहुत ॥ सिंदुरवर्ण दिसे पर्वत ॥ तैसीं कपींची शरीरें आरक्त ॥ असंख्यात पडियेली ॥७॥
शक्रजित खालीं उतरून ॥ मुख्य जे पडले राक्षसगण ॥ त्यांचीं कुणपें उचलून ॥ लंकेसी नेता जाहला ॥८॥
जयवाद्यांचा होतां घोष ॥ परम आनंदला लंकेश ॥ हृदयीं आलिंगोनि पुत्रास ॥ म्हणे धन्य मी तुझेनि ॥९॥
त्रिजटेस म्हणे रावण ॥ पुष्पकीं सीतेसी बैसवून ॥ दृष्टीस दावीं सकळ रण ॥ रामसौमित्रांसमवेत ॥२१०॥
त्यांचीं विलोकितां प्रेतें ॥ मग ती वश होईल आम्हांतें ॥ अवश्य म्हणोनी जानकीतें ॥ विमानीं बैसवी त्रिजटा ॥११॥
सकळ मंडळ विलोकित ॥ तों अनुजासहित रघुनाथ ॥ दृष्टी देखतां मूर्च्छित ॥ जनकात्मजा पडियेली ॥१२॥
मग त्रिजटेनें सीता धरूनी ॥ उठवोनि बैसविली सांवरूनी ॥ म्हणे माये धैर्य धरी मनीं ॥ चापपाणि उठेल आतां ॥१३॥
तंव ते बिभीषणाची राणी ॥ सरमा जवळी गुप्त येउनी ॥ विदेहतनयेचे कर्णीं ॥ निजगुज सांगतसे ॥१४॥
म्हणे जगन्माते धरी धीर ॥ आता उठतील रामसौमित्र ॥ संहारितील सकळ असुर ॥ आन विचार येथें नाही ॥१५॥
मी अनृत बोलेन साचार ॥ तरी माझें खालीं पडेल शिर ॥ माझे पूर्वज अपार ॥ नरक भोगितील आकल्पवरी ॥१६॥
त्रिजटा म्हणे जानकीसी ॥ माते चिंता न करी मानसीं ॥ पुष्पक अशोकवनासी ॥ वेगेंकरून पातले ॥१७॥
सीतेस बैसवून स्वस्थानीं ॥ करी मानसीं ॥ पुष्पक अशोकवनासी ॥ वेगेंकरून पातलें ॥१७॥
सीतेस बैसवून स्वस्थानीं ॥ त्रिजटा सांगे रावणालागुनी ॥ म्हणे सीतेचिया सत्वा हानी ॥ कल्पांतीही नव्हेचि ॥१८॥
मग त्रिजटा परतोनि ॥ सीतेपासी बैसें येऊनी ॥ जैसी चित्तवृत्ति मुरडोनी ॥ स्वरूपीं पावे विश्राम ॥१९॥
सरमा म्हणे जनकनंदिनी ॥ तूं चिंता कांही न करी मनी ॥ पुराणपुरुष चापपाणी ॥ त्याची करणी जाणसी तूं ॥२२०॥
आपुला प्रताप विशेष ॥ वाढवावया अयोध्याधीश ॥ आधीं शत्रूस दिधलें यश ॥ कांही एक आरंभी ॥२१॥
हे ब्रह्मांड सकळिक ॥ बाणीं जाळील रघुनायक ॥ तेथें इंद्रजित मशक ॥ उशीर काय वधावया ॥२२॥
रावण कुंभकर्ण इंद्रजित ॥ तोचि ही बाहुलीं निर्मित ॥ खेळ मांडिला जो अद्भुत ॥ जाणसी समस्त तुझें तूं ॥२३॥
निशा संपतां चंडकिरण ॥ उगवे की नुगवें म्हणोन ॥ या चिंतेचें कारण ॥ कांही नाही जाणपां ॥२४॥
करितां रामनामस्मरण ॥ पापें जाती न जाती जळोन ॥ या संदेहाचें कारण ॥ कांहीच नसे जाण पां ॥२५॥
हृदयीं प्रगटतां शुद्ध ज्ञान ॥ चुके कीं न चुके जन्ममरण ॥ या चिंतेचें कारण ॥ काहीच नाही जाण पां ॥२६॥
क्षमा शांति धरितां जाण ॥ कलह होय न होय म्हणोन ॥ या चिंतेचें कारण ॥ कांहीच नाही जाण पां ॥२७॥
अयोध्यानाथ रघुनंदन ॥ यासी जय कीं अपजय म्हणोन ॥ या चिंतेचें कारण ॥ कांहीच नसे जाणपां ॥२८॥
ज्या रामाचे करितां स्मरण ॥ भक्त पावती जयकल्याण ॥ तो जगदानंद पूर्ण ॥ विजयी असे जानकी ॥२९॥
असो इकडे बिभीषण ॥ सूर्यसुतासी बोले वचन ॥ म्हणे राक्षस पर्वत आणून ॥ रामावरी टाकितील ॥२३०॥
उदय पावे जंव गभस्ती ॥ तंव जतन कराव्या दोनी मूर्ति ॥ बोल बोलतां अश्रु स्रवती ॥ रावणानुजाचे तेधवां ॥३१॥
मग जिवंत होते जे वानर ॥ त्याही पुच्छमंडप करूनि सत्वर ॥ दोन्ही स्वरूप सुकुमार ॥ रक्षिली तेव्हां अंतरीं ॥३२॥
कीं पुच्छेपेटी करून ॥ ब्रह्मादि देवांचे देवतार्चन ॥ वानर बैसले सांठवून ॥ सभोंवते सद्रद ॥३३॥
सूर्यवंशमंडण दशरथ ॥ त्याचे महत्पुण्याचा पर्वत ॥ तो वानरीं वेष्टूनि बहुत ॥ चिंताक्रांत बैसले ॥३४॥
मारुति बिभीषण रण शोधित ॥ तों महावीर पडले बहुत ॥ एक नेत्र उघडोनि पुसत ॥ बिभीषणाप्रती ते काळीं ॥३५॥
म्हणती या चराचराचें जीवन ॥ तो सुखी आहे कीं रघुनंदन ॥ सद्रद होऊन बिभीषण ॥ म्हणे चिंता न करावी ॥३६॥
तों घायें जांबुवंत विव्हळत ॥ बिभीषणासी जवळी बोलावित ॥ पुसे क्षेम आहें की रघुनाथ ॥ पुराण पुरुष जगदात्मा ॥३७॥
स्फुंदस्फुंदोनि सांगे बिभीषण ॥ नागपाशीं बांधिले दोघेजण ॥ तों मूर्च्छना सांवरून सुषेण ॥ नेत्र उघडोनि बोलत ॥३८॥
म्हणे द्रोणाचळीं औषधी बहुत ॥ जरी कोणी आणील बळवंत ॥ तरी रामसौमित्रांसहित ॥ दळ अवघें उठवीन ॥३९॥
मग बोले बिभीषण ॥ ऐसा बळिया आहे कोण ॥ रात्रीमाजी जाऊन ॥ औषधी येथें आणील ॥२४०॥
जांबुवंत बोले वचन ॥ एक सीताशोकहरण ॥ त्यावांचूनि गिरी द्रोण ॥ आणूं कोणी शकेना ॥४१॥
मग सुषेण आणि जांबुवंत ॥ बिभीषण तयांसी हातीं धरित ॥ श्रीरामापाशीं बोलत बोलत ॥ येते जाहले तेधवां ॥४२॥
तंव रण शोधूनि हनुमंत ॥ तोही तिकडोनि आल त्वरित ॥ याउपरि किष्किंधानाथ ॥ बोलता जाहला ते काळीं ॥४३॥
म्हणे रामसौमित्रांसी उचलून ॥ जा तुम्ही किष्किंधेसी घेऊन ॥ मी रावणा सहकुळीं मारून ॥ घेऊन येईन जानकी ॥४४॥
राज्यीं स्थापीन बिभीषण ॥ बंदींचे सोडवीन सुरगण ॥ राहूं मी आणि वायुनंदन ॥ सर्वीं परतोन जावें आतां ॥४५॥
तेव्हां सोडवीन सुरगण ॥ राहूं मी आणि वायुनंदन ॥ सर्वीं परतोन जावें आतां ॥४५॥
तेव्हां आकाशीं वदे देववाणी ॥ आतांचि उठेल चापपाणी ॥ नेत्र उघडिले तये क्षणीं ॥ अयोध्याधीशें सत्वर ॥४६॥
भोंवतें पाहे राघवेश ॥ तों निकट बैसले निजदास ॥ मानस वेष्टोनि राजहंस ॥ बैसती जैसें प्रीतीनें ॥४७॥
कीं कमळवेष्टित भ्रमर ॥ कीं अहिवेष्टित मलयागर ॥ कीं दिव्यमुक्ताभोंवतें चतुर ॥ परीक्षक जेंवी मिळती ॥४८॥
असो सुग्रीवास म्हणे रघुनंदन ॥ बारे तूं आपुला दळभार घेऊन ॥ किष्किंधेसी जाई परतोन ॥ येथे दोघे राहू आम्ही ॥४९॥
ऐसें उदास बोले रघुनाथ ॥ सर्वांसी आले अश्रुपात ॥ सुग्रीव सद्रद बोलत ॥ म्हणे विपरीत केवी घडे ॥२५०॥
सांडोनियां दिनपती ॥ किरणें कोणीकडे जाती ॥ कनकावेगळी कांती ॥ कल्पांतीहि नव्हेची ॥५१॥
घटास मृत्तिका सांडूनी ॥ कोणीकडे राहील भिन्न ॥ पटास तंतु त्यागोन ॥ वेगळा नोहेच सर्वथा ॥५२॥
लहरी सागरासी सांडूनी ॥ काय बैसतील काननीं ॥ तुज सांडून चापपाणी ॥ आम्हीं केवीं राहावें ॥५३॥
बिभीषण म्हणे अयोध्यापती ॥ जरी तमकूपी पडेल गभस्ती ॥ शेषही सांडील जगती ॥ परी सामर्थ्य तुझें उणे नोहे ॥५४॥
रसहीन बोलती मात ॥ जे न मानिती रणपंडित ॥ तों नवल वर्तलें अद्भुत । वायु गुप्तरूपें पैं आला ॥५५॥
सीतावल्लभाचे कर्णीं ॥ गरुडमंत्र गेला सांगोनी ॥ रघुवीरें जपतांचि ते क्षणीं ॥ सुपर्ण वेगें धांविन्नला ॥५६॥
जैसी आंगीं केश अमूप ॥ तैसे रामासी जडले सर्प ॥ तो विष्णुवहनप्रताप ॥ देखतां सर्प पळाले ॥५७॥
तात्काळ उठले रामसौमित्र ॥ अष्टादशपद्में वानर ॥ उठोनि करिती भुभुःकार ॥ तेणें लंकानगर दणाणिलें ॥५८॥
निरभ्र नभीं दिसे दिनकर ॥ तैसे देदीप्यमान रामसौमित्र ॥ देव करिती जयजयकार ॥ सुमनसंभार वर्षती ॥५९॥
सुग्रीवादि कपि बोलती ॥ आजि लंका घालूं पालथी ॥ कोदंड चढवूनि सीतापती ॥ अरिपंथ लक्षीतसे ॥२६०॥
युद्धकांड रसभरित ॥ जेथें वीररसचि अद्भुत ॥ ते कथा ऐकतां समस्त ॥ शत्रुक्षय होय पैं ॥६१॥
ब्रह्मानंदा श्रीरघुवीरा ॥ दशमुखांतका समरधीरा ॥ भक्तपाळका श्रीधरवरा ॥ निर्विकारा अभंगा ॥६२॥
स्वस्ति श्रीरामविजयग्रंथ सुंदर ॥ संमत वाल्मीकीनाटकाधार ॥ सदा परिसोत भक्त चतुर ॥ पंचविंशतितमोध्याय गोड हा ॥२६३॥
अध्याय ॥२५॥ ओंव्या ॥२६३॥
श्रीसीतारामचंद्रार्पणमस्तु श्रीमज्जगदीश्र्वरार्पणमस्तु ॥ ॥ ॥