१

{ एक }

हिन्दी (hindi) WN

    see : एक, एक

मराठी (Marathi) WN

    see : एक

Sanket Kosh

एक   
एकोऽहम् - एकच ब्रह्म हें एकच आहे. एकच 'सत् स्वरूप' 'एकोऽहम् बहु स्याम्' सर्व सृष्टींतील चराचर वस्तूंच्या उत्पत्तीचें कारकत्व या ' एक' च्या मागें आहे. ( [अंकशास्त्र])
एक अग्नि, एक सुर्य आणि एकच उषा   
एकच अग्नि अनेक ठिकाणीं प्रज्वलित होतो, एकच सूर्य जगभर प्रकाश पाडतो व एकच उषा सर्व विश्व प्रकाशित करते. एकापासूनच हा सर्व पसारा झाला आहे. ( [ऋग्वेद ८-५८-२])
एक आत्मा   
जगदात्मा.
एककरपद्धति -(अर्थशास्त्र)   
सर्व कर काढून टाकून फक्त जमिनीच्या उत्पन्नावरच कर बसविण्याचें तत्त्व म्हणजे सर्व करांचें एकीकरण. ( [म. श. को.])
एक खांबी   
ज्या कुटुंबांत फक्त एकच कर्ता माणूस राहिला आहे त्यास लावतात. एकटाच कर्ता पुरुष असलेलें घर.
एक चक्त   
सूर्याचा रथ ( प्रामाणिक हिंदी कोश)
एकतत्त्ववाद   
या जगांत फक्त एकच सत्य तत्त्व आहे, मग तें भौतिक असो अथवा आध्यात्मिक असो. या तत्त्वज्ञानविषयक मतास एकतत्त्ववाद म्हणतात. ( [म. ज्ञा. को. विभाग ९])
एक तिथि   
अखंड तिथि म्हणजे सूयोंदयापासून कर्मकालपर्याप्त असलेली म्हणजे पूर्ण.
एकदंत   
गणपति.
एकदन्ताय विद्‌‍महे। वक्रतुण्डाय धीमहि। तन्नो दन्ती प्रचोदयात् । ( गणपति अथर्वशीर्षम्).
'नमन तुज एक्दंता। एकपणें तूंचि आतां' ( [ए. भा. १-२])
एकनाड   
पुरुषाच्या किंवा स्त्रीच्या जन्मनक्षत्रावरून आद्य, मध्य व अन्य अशा तीन नाडी ठरलेल्या असतात. जन्मनक्षत्रानुसार येणारी नाडी एकच असेल तर अशा स्त्री - पुरुषांचा विवाह होत नाही. त्यास 'एकनाड' आली असें म्हणतात.
एक परमेश्वर   
परब्रह्म वा परमेश्वर ( ईश्वर एकच आहे).
एकवाणी, एकवचनी आणि एकपत्नी   
मर्यादापुरुषोत्तम श्रीरामचंद्र.
तद् ब्रूहि वचनं देवि राज्ञो यदभिकांक्षितम् ।
करिष्ये प्रतिजाने च रामो द्विर्नाभिभाषते ॥ ( [वा. रा. अयोध्या १९-३०])
द्वि : शरं नाभिसंधत्ते रामो द्विर्नाभिभाषते। ( [सु.])
एक मूळप्रकृति   
आदिमाया.
एकाक्ष   
एका डोळ्यानें आंधळा, शुक्राचार्य.
एकाक्षरी मंत्र   
(अ)"ॐ". हें ईश्वराचें उत्तमोत्तम प्रतीक. यासच एकाक्षर ब्रह्म. शब्द ब्रह्म किंवा ॐ कार म्हणतात.
ओमिति ब्रह्म। ओमितींद सर्वम् ( [तैत्तिरीय शिक्षावल्ली])
ॐ इत्येतदक्षरमिदम् ( [मांडुक्य])
(आ) द द द म्हणजे दमन, दान आणि दया. प्रजापतीनें अनुक्रमें देव, मनुष्य व असुर या आपल्या तिन्ही अपत्यांस हा एकाक्षरी मंत्र दिला. ( [बृहदारण्यक अ. ५-२])
एक देव   
देव एकच आहे.
एको देव : सर्वभूतेषु गूढ :। सर्व व्यापी सर्वभूतान्तरात्मा (श्वेताश्वेतर ६-११)
एकेरी मार्ग   
मृत्यूचा रस्ता. या रस्त्यानें जातां येतें ; पण परत येता येत नाही.
एक वेद, एक देव व एकच वर्ण   
पूर्वी एकच वेद, सर्व वाड्मयात्मक प्रणव ( ओंकार) एकच, नारायण हा एकच देव, एकच अग्नि, एकच वर्ण व एकच भाषा होती.
'एकवर्णा : समा भाषा एकरूपाश्व सर्वश :।' ( [वा. रा. उत्तरकांड ३०-१९])
एक एव पुरा वेद : प्रणव : सर्ववाड्मय :।
देवो नारायणो नान्य एकोऽग्रिर्वर्ण एव च ॥ ( [भागवत स्कंध ९ अ. १४-४८])
एकाच वृक्षा (देह) वरील दोन पक्षी   
१ जीवात्मा आणि २ परमात्मा.
'द्वा सुपर्णा सयुजा सखाया'. ( [मुंडकोपनिषत्])
एक शत्रु   
अज्ञान हा मनुष्य जातीचा एक महान् शत्रु आहे.
' एक : शत्रुर्न द्वितीयोऽस्ति शत्रुरज्ञानतुल्य : पुरुषस्य राजन् ।' ( [म. भा. शांति २९-२८])
एकात्मवाद   
आत्मा एक आहे व तो सर्वत्र व्याप्त आहे. हा वेदान्त - शास्त्राचा एक मुख्य सिद्धान्त.
मूळ सांख्यशास्त्रकारांना एकात्मवाद मान्य नाहीं. ते आत्मे ( पुरुष) अनेक मानतात.
"जन्मादि व्यवस्थात : पुरुष बहुत्वम् "( [सांख्यसूत्र ६-४५])
एकाचें आश्रयानें असणारे एकवीस गुण   
१ रूप, २ रस, ३ गंध, ४ स्पर्शे, ५. एकत्वम्, ६ पृथक्वम्, ७ परिमाण, ८ परत्व, ९ अपरत्व, १० बुद्धि, ११ सुख, १२ दु:ख, १३ इच्छा, १४ द्वेष, १५ यत्न, २६ गुरुत्व, १७ द्ववत्व, १८ स्नेह, १९ संस्कार, २० अद्दष्ट व २१ शब्द. ( शब्द कल्पद्रुम)
एकाध्यायी गीता   
गीतेचा अठरावा अध्याय.
'अठरावो अध्यावो नोहे। हे एकाध्यायी गीताचि आहे। जैं वांसरूचि गाय दुहे। तैं बेळु कायसा ?'। ( [ज्ञा. १८-८४])

नेपाली (Nepali) WN

    see : एक, एक