मत्स्यः [matsyḥ] [मद्-स्यन्;
[Uṇ.4.2] ]
A fish; शूले मत्स्यानिवा- पक्ष्यन् दुर्बलान् बलवत्तराः
[Ms.7.2.] A particular variety of fish.
A king of the Matsyas.
-त्स्यौ (dual) The sign Pisces of the zodiac.
-त्स्याः (pl.) N. of a country and its inhabitants, the country of Virāṭa q. v.;
[Ms. 2.19.] -Comp.
-अक्षका, -अक्षी N. N. of a kind of Soma plant.
-अद्, -अदन, -आद a. a. feeding on fish, a fisheater.
-अवतारः the first of the ten incarnations of Viṣṇu; (during the reign of the seventh Manu, the whole earth, which, had become corrupt was swept away by a flood, and all living beings perished except the pious Manu and the seven sages who were saved by Viṣṇu in the form of a fish); cf. Jayadeva's description of this avatāra.; प्रलयपयोधिजले धृतवानसि वेदं विहित- वहित्रचरित्रमखेदम् । केशव धृतमीनशरीर जय जगदीश हरे
[Gīt.1.] अशनः a king-fisher.
one who eats fish. -अशिकa. fish-eater; मत्स्याशिका लासिका
[Mk.1.23.] -असुरः N. N. of a demon.
-आधानी, -धानी a fish-basket (used by fishermen).
-उदरिन् m. m. an epithet of Virāṭa.
-उदरी an epithet of Satyavatī.
-उदरीयः an epithet of Vyāsa.
-उद्वर्तनम् a kind of dance;
[Dk.2.8.] -उप- जीविन् m. m.,
-आजीवः a fisherman.
-करण्डिका a fishbasket.
-कीशः an elephant; Gīrvāṇa.
-गन्ध a. a. having the smell of fish. (-न्धा) N. of Satyavatī.
-घण्टः a kind of fish-sauce.
घातः the killing or catching of fishes, the occupation of a fisherman; मत्स्यघातो निषादानाम्
[Ms.1.48.] -घातिन्, -जीवत्, -जीविन्m.
-जालम् a fishing-net.
-देशः the country of the Matsyas.
-द्वादशी N. N. of the twelfth day in the month of मार्गशीर्ष.
-नारी 'half-fish, half-woman', an epithet of Satyavatī.
-नाशकः, -नाशनः an osprey.
-पुराणम् N. N. of one of the eighteen Purāṇas.
-पित्ता Helleborus Niger (Mar. केदारकुटकी).
-बन्धः, -बन्धिन्m. a fisherman; कदाचित्तं जलस्थायं मत्स्यबन्धाः समन्ततः
[Mb. 12.137.5.] -बन्धनम् a fish-hook, an angle.
-बन्ध (न्धि)नी a fish-basket.
-मांसम् fish-flesh; द्वौ मासौ मत्स्यमांसेन
[Ms.3.268.] -रङ्कः, -रङ्गः, -रङ्गकः a halcyon, king-fisher.
राजः the Rohita fish.
N. N. of Virāṭa.-वेधनम्,
-वेधनी an angle. -वेधन
-वेधनी ी a cormorant.-व्रतिन् one who lives in water.
-संघातः a shoal of fish.
-सन्तानिकः fish cooked with sauce; दग्धोङ्गारे सलवणो वेशवारैरुपस्कृतः । सार्द्रकः कटुतैलेन मत्स्यसन्तानिको भवेत् Śabdachandrikā.