Dictionaries | References

नगर

   { nagara }
Script: Devanagari

नगर     

Puranic Encyclopaedia  | English  English
NAGARA   In ancient days there were rules and principles regulating the construction of a city. The name ‘city’ could be applied to them only if they conformed to the rules and principles in vogue. The principles and rules of the erection of a proper city are given below:-- One yojana or a half of land should be selected as site. The planning of the city should be commenced after worshipping the deity of Vāstu. There should be four main gates on the four sides, East, West, North and South. The South gate should be in the position of Gandharvapada, West gate in the place of Varuṇa, the North gate in the place of Soma (Moon) and the East fort gate in the place of Sūryapada (the position of the Sun). The haṭṭas (minor gates) should be wide enough for elephants etc. to pass through. The main gates should be six rods wide. When the city is completed goldsmiths should be settled in the Agni corner (i. e. South East). The courtesans who live by dancing etc. should have their houses on the south side of the city. The houses of actors, those who extract oil, fishermen etc. should be in the corner of Nirṛti (South West). Sheds for chariots, weapons, swords etc. should be on the western side. Dealers in liquor, carpenters, blacksmiths, masons etc. and servants should be given houses in the Vāyu corner i.e. North West. The houses of Brahmins, hermits, sages, saints, and such others should be on the north side. In the Īśāna corner (North East) merchants of vegetables and on the eastern side, the authorities of the army should have their houses. The army (Infantry, cavalry, chariots and elephants) should be put up in the Agni corner. On the south the goddesses who are protectors of women-folk should be consecrated. Archers should live in the Nirṛti corner. Most honourable people, Treasury officers, Leaders of the people, Brahmin groups and such others should have their abodes on the western side. So also Kṣatriyas should have their houses on the eastern side, Vaiśyas on the south and Śūdras on the west of the city. Vaiśyas and horses should be placed on all four sides. The army also should be placed thus. The movable wealth should be placed on the east side and the funeral place on the south. The cattle etc. should be kept on the west, farmers on the north, and the outcastes on the corners. This should be the plan of a city as well as that of villages too. On the east fort-gate of cities and villages Vaiśravaṇa and Śrī Bhagavatī should be consecrated. They will confer prosperity upon those who visit them. Temples dedicated to Gods should be erected on the western side facing the east. If temples are erected on the east they should face the west and those erected on the south should face the North. For the protection of the city, there should be temples dedicated to Indra, Viṣṇu and such other Gods. If there is no worshipping place in a city, a village, a fort, or a house, such places will be haunted by devils and troubled by diseases etc. If cities are built according to this plan they will afford both salvation and prosperity. On the east there should be the house of Lakṣmī, in the Agni corner, the kitchen on the south, bedrooms in the Nirṛti corner the weapon-house, on the west the dining hall, in the Vāyu corner, the granary, on the north, the treasury, and the place of worship in the Īśāna corner. Houses could be erected with four blocks, three blocks or only one block. Houses with four blocks could be made in two hundred and fiftyfive ways by making changes in each block and the open verandas. Houses with three blocks are of four types; with two blocks are of five types; and houses of only one block are of four types. There are houses and cities with twentyeight open verandas. There are fiftyfive types of houses with four open verandas and seven open verandas. Houses with six open verandas and eight open verandas are of twenty types. In cities houses should have eight open verandas [Agni Purāṇa, Chapter 105] .
Note: 1) A yojana is approximately twelve Kilometres.]

Note: 2) To know the corners see under Aṣṭadikpālakas.]

नगर     

हिन्दी (hindi) WN | Hindi  Hindi
See : शहर, शहर

नगर     

कोंकणी (Konkani) WN | Konkani  Konkani
noun  गांवा परस व्हड आनी शारा परस ल्हान क्षेत्रफळ   Ex. ह्या नगराची लोकसंख्या सुमार आठ हजार आसतली
HOLO MEMBER COLLECTION:
हलका
HYPONYMY:
अमरकंटक
ONTOLOGY:
भौतिक स्थान (Physical Place)स्थान (Place)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
benউপনগরী
gujકસબો
hinकस्बा
kanಹೋಬಳ್ಳಿ
malകസ്ബ
oriଛୋଟ ସହର
panਕਸਬਾ
urdقصبہ
See : शार, शार, शार, शार

नगर     

A dictionary, Marathi and English | Marathi  English
A city or town. 2 Applied by eminence to Ahmednugger, Satara &c.

नगर     

Aryabhushan School Dictionary | Marathi  English
  A city or town.

नगर     

ना.  नगरी , पट्टण , पत्तन , पुरी , पुर , शहर .

नगर     

मराठी (Marathi) WN | Marathi  Marathi
noun  मोठ्या वस्तीचे व सर्व पदार्थ जेथे मिळू शकतात असे ठिकाण   Ex. मुंबई एक मोठे नगर आहे
HYPONYMY:
चंडीगढ फैजाबाद राजधानी रोम जोधपूर मुंबई कोल्हापूर मथुरा लखनौ ओरलँडो केओन्झार रणथंभोर बांसवाडा सीकर गंगानगर बहावलपूर कांडला दामोह मांडू फरीदकोट कोळिकोड तूतुकुडी कण्णुर पैनाव भीनमाळ पेरू पठाणकोट जम्मूतवी अलेप्पी एर्नाकुलम बेट्टिया एलुरु वारंगळ विजयनगर महेसाणा उपनगर तिरुवल्लुर कारवार पैठण शाजापुर कासारगोड जलंदर विशाखापट्टणम म्हैसूर सोहर श्रीकाकुलम धार उदयपूर पुणे ओंगोल जयपुर झाशी उज्जैन नागपूर नाशिक आग्रा पेशावर वाराणसी अजमेर बऱ्हाणपूर चेन्नई महानगर कानपुर अलाहाबाद इंदूर अंबाला कन्याकुमारी कुलू कोयंबतुर ग्वाल्हेर केदारनाथ गोरखपुर गुवाहाटी जबलपुर जमशेटपूर जळगाव जामनगर धनबाद फिरोझाबाद भोपाळ कोटा बोकारो द्वारका पोर्ट ब्लेअर न्यूयॉर्क ठाणे रत्नागिरी सांगली सातारा लाहौर भुसावळ यवतमाळ सोलापूर बिकानेर बिलासपुर बेलूर बेळगाव औरंगाबाद धुळे जालना चंद्रपूर अकोला अमरावती अहमदनगर उस्मानाबाद नांदेड वाशीम वर्धा लातूर भंडारा बुलढाणा परभणी नंदूरबार विदिशा शिवपुरी अहमदाबाद आदिलाबाद विजापूर गाझियाबाद निझामाबाद जम्मू वलसाड कराची आणंद अमरेली जेसलमेर धोलपुर डुंगरपुर टोंक झालावार जालोर अलवर वडोदरा पोरबंदर नेल्लोर कोरबा भिलाई दुर्ग अनूपपुर अशोकनगर बाडमेर भिलवाडा भुज नैनिताल भरतपुर पन्ना गुना दोडा मान्सा हमीरपुर नहान पाटण इंग्लिश बझार नीलगिरी सागर बांदा हवाई सिरमौर जाफराबाद नालगोंडा पाली मालदा हैदराबाद खंडवा अर खजुराहो मेरठ कपुरथला लुधियाना सिरोही मडगांव चुराचांदपुर चंदेल चत्रा देवघर कोलासिब चंफाइ मामित चित्रकूट पटियाला मधुबनी कुशीनगर हाँगकाँग जुनी दिल्ली कारगील उमरीया शहर कटनी शहर महोबा डेहराडून कोचिन इस्तंबूल ताश्कंद नागोर सुरत पतनमतिट्टा अमृतसर शहर रासलानुफ हेरात जाविया अलेक्झांड्रिया शर्म अल-शेख कौशंबी औरैया एटा उन्नाव इटावा कन्नौज हिंगोली छत्रपूर छिंदवाडा झाबुआ टीकमगढ दतिया देवास तेनी धर्मपुरी नामक्कल नागपट्टिनम पुदुक्कोट्टै पेराम्बलुर रामनाथपुरम विरुधु नगर विलुपुरम वेल्लूर शिवगंगा सेलम अंगुल कटक कंधमाल फुलबनी भवानीपटना केंद्रपाडा कोरापुट खोर्दा छत्रपुर जगतसिंगपूर जाजपूर झर्सुगुडा देवगढ धेनकनाल मलकनगिरी नबरंगपुर नयागढ नुआपाडा बारीपाडा बरागढ बालेश्वर बालनगिर बौध भद्रक रायगडा संबलपुर सुंदरगढ सोनेपुर बारासात रायगंज बालुरघाट कूच बिहार जलपाइगुडी अलिपोर कृष्णनगर पुरुलिया मिदनापोर बांकुरा सुरी मुर्शिदाबाद बहरामपूर हावरा चिन्सुराह बर्धमान सिलचर दिफु कोक्राझार गोलपारा करीमगंज जोरहाट दिब्रुगढ तिनसुकिया मंगलदाई धुब्री धेमाजी नलबारी नागांव बारपेटा बाँगाइगांव मरीगांव हाफलाँग लखीमपुर सिबसागर सोणितपुर हैलाकंडी गोलाघाट बागपत बाराबंकी बिजनोर बुलंदशहर नोइडा हरडोई हाथरस लखीमपुर खेरी ललितपूर महाराजगंज मैनपुरी मिर्झापूर मुझफ्फरनगर मोरादाबाद मौ रामपूर राय बरेली शाहजहानपूर श्रावस्ती संत कबीर नगर सहारनपूर नवगढ सीतापूर सुलतानपूर रॉबर्ट्सगंज पालनपूर भरूच भावनगर दाहोद आहवा जुनागढ शहर खेडा राजपीपळा नवसारी गोधरा राजकोट हिम्मतनगर सुरेन्द्रनगर तिरुवरुर तिरुवनमलै तिरुनलवेली तिरुचिरापल्ली तंजावूर दिंडुक्कल कोइंबतूर कृष्णगिरी करुर कडलूर नागरकोविल इरोड कल्पेट्टा रजसामंड सवाई माधोपूर हनुमानगढ कुंभलगढ कर्नाल कुरुक्षेत्र कैथल शहर गुरगांव जिंद झज्जर पंचकुला पानिपत फतेहाबाद शहर भिवनी शहर महेंद्रगढ शहर नर्नौल शहर यमुना नगर रेवारी शहर रोहतक शहर सिर्सा शहर सोनेपत शहर हिस्सार शहर चंबा धर्मशाला शहर कांगरा शहर कीलाँग रेकाँग पेओ मंडी शहर उना शहर भटिंडा फिरोजपूर फतेहगढ साहिब गुरुदासपूर होशियारपूर मोगा मुक्तसर रुपनगर नरसिंहपूर नीमच बडवानी बालाघाट बैतुल भिंड मंडला मंदसौर मोरेना रतलाम राजगढ रायसेन रेवा शाडोल शिवपूर सिधी शिवनी सिहोर हरदा होशंगाबाद उडुपी मडिकेरी कोप्पळ कोलार गदग गुलबर्गा चामराजनगर चिकमगळूर चित्रदुर्ग तुमकूर धारवाड बागलकोट बीदर बेल्लारी मंड्या रायचूर शिमोगा हसन हावेरी दावणगेरे गुंटूर अनंतपूर चित्तूर कडप्पा काकिनाडा करीमनगर खम्मम मछलीपट्टणम कर्नूल महबूबनगर संगारेड्डी व्हॅटिकन सिटी रावळपिंडी होनोलुलु हिलस्टेशन ऑक्सफर्ड टोरंटो मिनामिसोमा राजनांदगांव अलिगढ आझमगढ बरैली कोट्टायम कोल्लम त्रिचूर पलक्कडु मलप्पुरम संत रविदास नगर अनंतनाग बडगाम बारामुल्ला कथुआ कुपवाडा संगरूर लेह पूंच पुलवामा राजौरी उधमपूर अलमोडा शहर चामोली शहर चंपावत हरिद्वार नवे तेहरी पौडी पिथोरगढ उधमसिंग नगर उत्तरकाशी चांगलांग खोंसा तेझु सेप्पा बॉमडिला तवांग युपिआ दापोरिजो झिरो यिंगकियाँग पासीघाट अलोंग पहेलगाम अरारिया बांका बेगुसराई भागलपूर बक्सर अरा दरभंगा मोतीहारी गोपालगंज जहानाबाद खगरिया किशनगंज भबुआ कटिहार लखीसराई मुंगेर माधेपुरा मुझफ्फरपूर बिहार शरीफबिहार शरीफ शहर नवदा पुर्णिया सुसाराम सहर्सा समस्तीपूर शिवहर शेखपुरा छप्रा सीतामढी सुपौल शिवन हाजीपूर लॉस वेगस केपटाऊन पासाडेनिया काठगोदाम झुनझुनू कांधार सॅन डिएगो हमबंटोटा चिदंबरम कालका सिलीगुडी अन्नामलाई व्हेनिस शिकागो बुंदी नाभा ग्रेटर नोएडा फैसलाबाद सिकंदरिया यमन कांचीपुरम दार्जिलिंग बोकाखाट बर्मिंघम जेनेव्हा लुबॉक किरकुक मोसुल बीईदा बेनगाजी तोबरूक मिसराता हॅमबर्ग लॉस एंजेलेस ऑकलँड असवान अलेक्झेंड्रिया दुबई नागासाकी हिरोशिमा शांघाय क्वेटा मोहाली गडचिरोली मिलान किन्नौर खन्ना ट्रॉय रायगढ अंबिकापूर जगदलपूर दंतेवाडा कांकेर धमतरी महासमुंद कवर्धा जांजगीर जशपूर कोरिया गोंदिया बीड अलिबाग कुडाळ आंबेडकर नगर चंद्रकांत नेपल्स गाझीपूर गोंदा गौतम बुद्ध नगर चंदौली जालौन जौनपूर ज्योतिबा फुले नगर देवरिया पिलीभीत प्रतापगढ फतेहपूर फरुखाबाद बलरामपूर बलिया बस्ती बहराईच बदाउं फतेहपूर सिक्री बरनाळा स्टॉकटन कांपिल रुद्रपुर बागेश्वर कून्नूर नगरहार सोलान शहर शहीद भगतसिंग नगर गोपेश्वर टिहरी कार निकोबार अनिनी रोइंग शहर कुरुंग कुमे जमुई दीव बिश्नुपूर शहर पोरोम्पाट लाम्फेलपाट उख्रुल सेनापती तामेंगलाँग थोऊबाल दुमका चैबासा गढवा शहर गिरिडीह गोड्डा गुमला हजारीबाग कोडर्मा लोहारडागा पाकुर पलामू साहिबगंज जामताडा शहर लातेहार शहर सराइकेला खरसावां शहर सिमडेगा खरगोन शहर जोवाई विल्यमनगर नॉँगपोह शहर बाघमरा शहर तुरा शहर नाँगस्टॉइन शहर लाँग्ट्लाइ शहर लुंग्लेइ शहर सैहा सरछिप शहर दिमापूर मोकोकचुंग शहर फेक शहर तुएनसांग वोखा शहर झुन्हेबोटो करैकल शहर माहे शहर पाँडिचेरी नामची गेयझिंग शहर अम्बासा कैलासहर उदयपूर शहर मांगन शहर चित्तोडगढ खोवाई शहर खलीलाबाद बांडुंग पीसा उदलगुडी मंगलोर अकबरपूर सिद्धार्थनगर मोहनजोदडो
ONTOLOGY:
भौतिक स्थान (Physical Place)स्थान (Place)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
शहर
Wordnet:
asmচহৰ
bdसोहोर
gujશહેર
hinशहर
kanನಗರ
kasشہر
kokशार
malപട്ടണം
mniꯁꯍꯔ
nepसहर
oriସହର
panਸ਼ਹਿਰ
sanपुरम्
tamநகரம்
telనగరం
urdشہر , نگر , نگری
noun  एखाद्या नगरात राहणारे लोक   Ex. चोरांमुळे सगळे नगर त्रासलेले आहे.
MERO MEMBER COLLECTION:
व्यक्ती
ONTOLOGY:
समूह (Group)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
asmনগৰ
bdनोगोरसायारि
kasقَصبہٕ , شَہر
malചെറിയ പട്ടണവാസികള്
oriଛୋଟସହର
See : अहमदनगर, शहर

नगर     

 न. १ मोठ्या वस्तीचे व सर्व पदार्थ जेथे मिळूं शकतात असे ठिकाण ; शहर . म्हणे दक्षिण देशि महिलारोप्य नामनगर . - पंच १ . ५ . २ ( विशेषार्थाने ) अहमदनगर , सातारा , इ० ३ अहमदनगर . [ सं . ] सामाशब्द -
०करी वि.  शहरवासी ; शहरी ; नागरी . गांवढेकरी उंदीर आणि नगरकरी उंदीर . - छत्रे कृत इसापनीति .
०तळ  न. ( काव्य . ) जीवर नगर वसले आहे ती जमीन . नगरतळ दणाणिते । भयंकर घोष किंकाटत । [ नगर + तळ = खालची बाजू ]
०नायक  पु. शहरांतील मुख्य सावकार , पेढीवाला ; नगरशेट . [ नगर + सं . पाल = रक्षण करणे ]
०पालिका  स्त्री. शहराचे आरोग्य , शिक्षण इ० बाबींचा कारभार करणारी स्थानिक संस्था ; ( इं . ) म्युनिसिपल कमिटी . [ नगर + सं . पाल = रक्षण करणे ]
०पिता  पु. नगरसंस्थेचा , म्युनिसिपल कमिटी . [ नगर + सं . पाल = रक्षण , पोषण करणे . ] पिता पु . नगरसंस्थेचा , म्युनिसिपल कमिटी . [ नगर + सं . पाल = रक्षण करणे ] ( इं . ) सिटीफादर . [ नगर + सं . पिता = बाप ]
०प्रदक्षिणा  स्त्री. १ देवाच्या मूर्तीची , छबिन्याची शहराच्या भोंवताली काढलेली मिरवणूक . २ शहराभोवती , सर्व शहर फिरणे . ३ ( ल . ) रिकामपणी गांवभर ( भिक्षा मागत , देवदर्शन करीत ) हिंडण्याची क्रिया . [ नगर + सं . प्रदक्षिणा ]
०भवानी  स्त्री. १ गांवभर भटक्या मारणारी , रिकामटेकडी स्त्री . २ वेश्या . अपशकून करण्यासाठी रुक्कासानी या नगरभवानीला उभे केले . - महाराष्ट्र १७ . ४ . ३० . [ नगर +( उप ) भवानी = देवी ]
०भवान्या  पु. आळशी , बेढंगी , बदफैली मनुष्य . पण तूं रे ? - तूं रे नगरभवान्या नाच्ये पोर्‍ये घेवोनी । - केक १५५ . [ नगरभवानीचे पुल्लिंगी रुप ]
०भोजन  न. ( व . ) गांवजेवण .
०रचना  स्त्री. शहराची सर्व सोयी व्हाव्यात अशी मांडणी ; शहराची व्यवस्थित पद्धतशीर मांडणी ; ( इं . ) टाऊनप्लॅनिंग .
०लेखक  पु. कुळकर्णी . नगर लेखकांच्या दिव्य मंदिरी । - सप्र १ . २३ .
०शेट  पु. गांवचा पुढारी ; श्रेष्ठी ; मोठा व्यापारी .
०हेर  पु. ( काव्य ) शहरांतील गुप्त बातमी काढणारी टोळी , तींतील व्यक्ति . म्हणे सत्य बोलिला नगरहेर । [ नगर + हेर = गुप्तपणे बातमी काढणारा ] नगराध्यक्ष पु . शहराच्या स्थानिक संस्थेचा , म्युनिसिपल कमिटीचा अध्यक्ष ; ( इं . ) प्रेसिडेंट . [ नगर + अध्यक्ष = मुख्य ] नगरी स्त्री . लहान नगर ; गांव . [ सं . ] - वि . अहमदनगरचा . नगरी रेशीम भरणे . [ नगर = अहमदनगर ]
०पैसा  पु. अहमदनगर येथील प्राचीन राजवटीतील पैसा . नगरीय वि . शहरासंबंधी ; नगरासंबंधी . [ नगर ]

नगर     

नेपाली (Nepali) WN | Nepali  Nepali
See : सहर

नगर     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
नगर  f. n. (m. only, [MBh. iii, 3014] ; ifc.f(). , [Hariv. 2951] ; prob. not fr.नग + , but cf.g.अशमा-दि; the न् cannot be cerebralized g.क्षुभ्ना-दि) a town, city, N. of sev. cities, [TĀr.] ; [Mn.] ; [MBh. &c.]

नगर     

Shabda-Sagara | Sanskrit  English
नगर  nf.  (-रं-री) A town, a city.
E. नग a tree, or according to some, a mountain, रल् affix; having trees or houses like mountains. नगा इव प्रासादाः सन्ति अत्र बा० र .
ROOTS:
नग रल् नगा इव प्रासादाः सन्ति अत्र बा० र .

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP