तमस् [tamas] n. n. [तम्-असुन्]
Darkness; किं वाऽभविष्यदरुण- स्तमसां विभेत्ता तं चेत्सहस्रकिरणो धुरि नाकरिष्यत्
[Ś.7.4.;] [V.1.7;] [Me.39.] The gloom or darkness of hell; धर्मेण हि सहायेन तमस्तरति दुस्तरम्
[Ms.4.242.] Mental darkness, ignorance, illusion, error, मुनिसुताप्रणयस्मृतिरोधिना मम च मुक्त- मिदं तमसा मनः
[Ś.6.8.] (In Sāṅ. phil.) Darkness or ignorance, as one of the three qualities or constitutents of every thing in nature (the other two being सत्त्व and रजस्); अन्तर्गतमपास्तं मे रजसोऽपि परं तमः
[Ku.6.6;] [Ms. 12.24.] Grief, sorrow;
[Bhāg.5.14.33.] Sin;
[Bhāg.1.15.5.] Stupefaction, swoon; तथा भिन्नतनु- त्राणः प्राविशद्विपुलं तमः
[Rām.7.8.14.] Anger;
[Bhāg. 1.59.42.] -m., -n. An epithet of Rāhu; तमश्चन्द्रमसीवेद- मुपरज्यावभासते
[Bhāg.4.29.7.] -Comp.
-अपह a. a. removing darkness or ignorance, illumining, enlightening; आगमादिव तमोपहादितः संभवन्ति मतयो भवच्छिदः
[Ki.5.22.] (हः) the sun.
the moon.
fire.
a Buddha.
अरिः the sun.
-काण्डः, -ण्डम् great or spreading darkness.
-गुः an epithet of Rāhu.-गुणः see तमस् above (4).
घ्नः the sun.
the moon
Viṣṇu.
Śiva.
Knowledge.
-ज्योतिस् m. m. a fire-fly.
-ततिः spreading darkness.
-निष्ठ a. a. taking to hell (नरकप्रद);
[Ms.12.] 95.
-नुद् m. m. 'तमोनुदोऽग्निचन्द्रार्का' इति विश्वः;
a shining body.
the sun.
the moon; नरेन्द्रकन्यास्तमवाप्य सत्पतिं तमोनुदं दक्षसुता इवाबभुः
[R.3.33.] a lamp, light.
नुदः the sun.
the Supreme Being.-प्रभा a sort of hell.
प्रवेशः groping in the dark.
mental gloom.
भिद्, मणिः a fire-fly.
a sapphire.
a star.
the moon; तमोमणिस्तु खद्योते नीलमण्यामुडौ शशौ
[Nm.] -राजः a kind of sugar; L. D. B.-विकारः sickness, disease.
-विशाल a. a. abounding in gloom; तमोविशालश्च मूलतः सर्गः Sāṅ.
[K.54.] -वृत a.
obscured, clouded.
affected with anger, fear &c.-हन्,
-हर a. a. dispersing darkness. (-m.)