Dictionaries | References

अग्र

   { agra }
Script: Devanagari

अग्र     

हिन्दी (hindi) WN | Hindi  Hindi
See : अगला

अग्र     

कोंकणी (Konkani) WN | Konkani  Konkani
See : तोंक

अग्र     

A dictionary, Marathi and English | Marathi  English
The point, tip, nib, extreme end: also the top, summit, peak. 2 The fore part or front. 3 In astronomy. The sun's amplitude. 4 In comp. Fore, front, anterior: also chief, principal, prior.

अग्र     

Aryabhushan School Dictionary | Marathi  English
  The top. The point. The front. (in comp.) Fore; chief.

अग्र     

ना.  कळस ; टोक , शेंडा , शेवट ;
ना.  पहिला , पुढचा , मुख्य ( समासात उदा . अग्रपूजा ).

अग्र     

मराठी (Marathi) WN | Marathi  Marathi
See : टोक

अग्र     

 न. 
टोंक ; शेवट ; कळस ; बिंदू ; शेंडा .
पुढचा भाग ; अघाडी .
दिगंश .
( समासांत श्रेष्ठार्थी ); पहिला ; पुढचा ; मुख्य ; प्रधान . [ सं . ].
०काज्या  स्त्री. दिगंश ; सूर्य , तारे किंवा इतर ग्रह हे क्षितिजाच्या ज्या बिंदूंत उगवतात किंवा मावळतात तो बिंदु आणि क्षितिजावरील पूर्व किंवा पश्चिम बिंदू ह्यांच्यामध्यें जो कंस होतो तो .
०गण वि.  श्रेष्ठ ; प्रवीण ; तरबेज . रुक्मिणी अग्रगणी सकळिकां । - एरुस्वं ६ . ७० ; चपळाविशई अग्रगण । - दा १ . २ . २२ . [ सं . अग्रगण्य ].
०गण्य वि.  श्रेष्ठ ; प्रमुख ; पुढें नेणारा . अग्रगण्यु , अग्रण्य अशींहि रुपें आढळतात .
०गामी वि.  पुढें जाणारा ; नेता ; पुढारी . अग्रगामिनी स्त्री .
०ज वि.  प्रथम जन्मलेला - वडील भाऊ .
०णी वि.  मुख्य ; नायक ; म्होरक्या ; मुखिया ; मार्गदर्शक .
०त   क्रिवि . पुढें ; अग्रभागीं .
  क्रिवि . पुढें ; अग्रभागीं .
०धान्य  न. जोंधळा , अरगडी , भात , बाजरी वगैरे खरीपाचें पीक . खरीप पहा .
०तलसंचर   ( पाद )- वि . ( नृत्य ) नाचण्यास उभें असतां पायाची टांच वर उचलून आंगठा जमीनीला टेंकून बाकीच्या बोटांचीं अग्रें वांकडीं करणें .
०पुजा  स्त्री. सभेंत विद्या , तप , वगैरेमुळें जो श्रेष्ठ असतो त्याची प्रथम करण्यांत येणारी पूजा - मुख्य मानपान . मान वरील पूजेचा मान . ज्याची अग्रपूजेची मान्यता ... । त्या ब्रह्मासि माझी काळसत्ता । ग्रासी सर्वथा ॥ - एभा . १० . ६१३ . [ सं . अग्र + पूजा ]
०फूल  न. वेणीच्या अग्रांत गुंतविलेलें सोन्याचें जोड फूल . वेणी खोवली असतां तिच्या मध्यभागीं हें दोन बाजूंनीं दिसतें . [ अग्र + पुष्प ].
०भाग  पु. अग्र पहा .
पुढला भाग .
टोंक ; शेवट ; कळस ; माथा ; शिखर ; शेंडा .
०भोजन  न. पहिल्याप्रथम जेवणें ; आधीं जेवणें ; प्रथम जेवण्याचा मान ; सर्वांच्या आधीं जेवणास बसण्याचा मान . [ सं . अग्र + भुज ].
०भोजी वि.  अग्रभोजनाचा मान असणारा ; आधीं जेवणारा .
०लेख  पु. वर्तमानपत्रांतील मुख्य लेख ( लीडर ); संपादकीय लेख . [ सं . अग्र + लेख ].
०वन  न. 
झाडाच्या फांदीला फुटणारी डिरी . अर्थु कामु पसरे । अगवनें घेतीं थारे । - ज्ञा १५ . १५८ .
अरण्याची सरहद्द . [ सं . अग्र + वन ].
०वर्ण  पु. श्रेष्ठ जात ; ( ल . ) ब्राह्मण . त्यांहींमाजीं उत्तमता कैशी । अग्रवर्णासी पैं जन्म ॥ - एभा ७ . ६३५ . [ सं . अग्र + वर्ण ].
०वर्ती वि.  अघाडी , पुढें असणारा - जाणारा . ( स्थल व काल यांनां अनुसरुन लावितात ). [ सं . अग्र + वृत ]
०वादी  पु. 
वादी ; फिर्यादी ; वादाचा प्रथम उपक्रम करणारा ; प्रतिवादीच्या उलट .
आपल्या मताचा किंवा पक्षाचा जोरानें पुरस्कार करणारा . [ सं . अग्रवादिन ].
०सर वि.  
अग्रेसर ; अग्रगण्य ; पुढारी ; व्यवस्था पहाणारा ; नेता .
प्रमाणांत असलेल्या दोन संख्यांपैकीं पहिली . ३६ : ४८ यांतील ३६ . - छअं १०४ .
०स्कंध  पु. खांद्याचें पुढच्या भागाचें माप ( शिवणकाम ). अग्रस्कंध व पाठतोल हीं दोन्ही योग्य असतां बाँडीकोट पाठींत फार रुंद असतो याचें कारण काय ? - काप्र . २५ .
०हार  पु. ब्राह्मणांना किंवा देवस्थानाला निर्वाहासाठीं दिलेलें गांव , जमीन वगैरे इनाम ; ( अप . ) अग्राहार . वापी कूप आराम । अग्रहारें हन महाग्राम । - ज्ञा १८ . ९९ .
एक दुमाला . एका कुटुंबाहून जास्त कुटुंबांस निर्वाहार्थ जो गांव अगर जमीन देतात त्यास अग्रहार दुमाला म्हणतात . - इनाम २८ . [ सं . अग्र + ह ]

अग्र     

नेपाली (Nepali) WN | Nepali  Nepali
See : अघिल्लो

अग्र     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
अग्र  mfn. mfn. (fr.अङ्ग्, [Uṇ.] ), foremost, anterior, first, prominent, projecting, chief, best, [L.]
supernumerary, [L.]
अग्र  n. n. foremost point or part
tip
front
uppermost part, top, summit, surface
point
and hence, figuratively, sharpness
the nearest end, the beginning
the climax or best part
goal, aim
multitude, [L.]
a weight, equal to a pala, [L.]
a measure of food given as alms, [L.]
(in astron.) the sun's amplitude
अग्र  n. n. (also) rest, remainder, [Līl.]

अग्र     

अग्र [agra] a.  a. [अङ्ग्-रन् नलोपः [Uṇ.2.28] ]
First, foremost, chief, best, prominent, principal, pre-eminent; ˚महिषी chief queen; ˚वातमासेवमाना [M.1.] front (and hence, fresh) breeze; ˚आसनम् chief seat, seat of honour; माम- ग्रासनतोऽवकृष्टमवशं ये दृष्टवन्तः पुरा [Mu.1.12.]
Excessive, over and above, surplus; supernumerary, projecting (अधिक).
-ग्रः   Setting mountain; अग्रसानुषु नितान्तपिशङ्गैः [Ki.9.7.]
ग्रम् (a) The foremost or topmost point, tip, point (opp. मूलम्, मध्यम्); (fig.) sharpness, keenness; धर्मस्य ब्राह्मणो मूलम् मग्रं राजन्य उच्यते [Ms.11.83;] दर्व्याम् अग्रं मूलम् मध्यम् &c.; नासिका˚ tip of the nose; सूचि˚ &c.; समस्ता एव विद्या जिह्वाग्रेऽभवन् [K.346] stood on the tip of the tongue; अमुष्य विद्या रसनाग्रनर्तकी [N.1.5.] (b) Top, summit, surface; कैलास˚, पर्वत˚, &c.
Front, van; अग्रे कृ put in the front or at the head; तामग्रे कृत्वा [Pt.4.] See अग्रे.
The best of any kind; स्यन्दनाग्रेण with the best of chariots; प्रासादाग्रैः [Rām.]
Superiority, excellence (उत्कर्ष); अग्रादग्रं रोहति Tāṇḍya.
Goal, aim, resting place (आलम्बनम्); मनुमेकाग्रमासीनम् [Ms.1.1,] See ˚भूमि also.
Beginning, See अग्रे.
A multitude, assemblage.
Overplus, excess, surplus; साग्रं स्त्रीसहस्रम् Rām. 1 women and more; so साग्रकोटी च रक्षसाम्.
A weight = पल q. v.
A measure of food given as alms (ब्राह्मणभोजनम् occurring in अग्रहार); प्रयतो ब्राह्मणाग्रे यः श्रद्धया परया युतः । [Mb.13.65.13.]
(Astr.) Amplitude of the sun (˚ग्रा, अग्रका also). cf. ...अग्रमालम्बनेऽधिके । पुरोपरिप्रान्ताद्येषु न पुंसि प्रमिताशने । [Nm.]
Forepart of time; नैवेह किंचनाग्र आसीत् [Bṛi. Up.1.2.1.] In compounds as first member meaning 'the forepart', 'front', 'tip' &c.; e. g. ˚अक्चयः First procurement (cf. Daṇḍaviveka G. O. S.52, [p.43] ). ˚पादः
-चरणः   the forepart of the foot, toe; so ˚हस्तः, ˚करः, ˚पाणिः &c.; ˚सरोरूहम् the topmost lotus. पद्मानि यस्याग्रसरोरुहाणि [Ku.1.16.] ˚कर्णम् Tip-ear; top of the ear; [Mātaṅga L.5.7.] ˚कायः forepart of the body; so ˚नखम्, ˚नासिका tip of the nail, nose &c., -adv. In front, before, ahead. -Comp.
-अंशुः [अग्रम् अंशोः]   the focal point.
-अक्षि  n. n. [कर्म.] sharp or pointed vision, side-look (अपाङ्गवीक्षण); अग्राक्ष्णा वीक्षमाणस्तु तिर्यग् भ्रातरमब्रवीत् [Rām.]
-अद्वन् a.  a. having precedence in eating.
-अनी (णी) कः (कम्)   vanguard; दीर्घाल्लँघूंश्चैव नरानग्रानीकेषु योधयेत् [Ms.7.193;] [अग्राणीकं रघुव्याघ्रौ राक्षसानां बभञ्जतुः [Rām.]
-अयणीयम [अग्रं श्रेष्टं अयनं ज्ञानं तत्र साधु   छ].
goal of ambition or object aimed at; ततोऽग्रभूमिं व्यवसायासिद्धेः [Ki.17.55;] त्वमग्र- भूमिर्निरपायसंश्रया [Śi.1.32] (प्राप्यस्थानम्).
the topmost part, pinnacle; विमान˚ [Me.71.]
-महिषी   the principal queen.
-मांसम् [अग्रं भक्ष्यत्वेन प्रधानं मांसम्]   flesh in the heart, the heart itself; ˚सं चानीतं [Ve.3.2.] morbid protuberance of the liver.
-यणम् [अग्रम् अयनात् उत्तरायणात् णत्वं शकं˚ तद्विधानकालोऽस्य अच् (?)   [Tv.] ] a kind of sacrificial ceremony. See आग्रयण. -यानa. [अग्रे यानं यस्य, या-ल्युट्] taking the lead, foremost. (-नम्) an army that stops in front to defy the enemy. मनोऽग्रयानं वचसा निरुक्तं नमामहे [Bhāg.8.5.26.] -यायिन् a. [अग्रे यास्यति या-णिनि] taking the lead, leading the van; पुत्रस्य ते रणशिरस्ययमग्रयायी [Ś.7.26.] मान- धनाग्रयायी [R.5.3,5.62.18.1.]
-योधिन् [अग्रे स्थित्वा युध्यते]   the principal hero, champion राक्षसानां वधे तेषां ˚धी भविष्यति Rām.; so ˚वीर; कर्मसु चाग्रवीरः.
-रन्ध्रम्   opening fore-part; त्रासान्नासाग्ररन्ध्रं विशति [Māl.1.1.]
-लोहिता [अग्रं लोहितं यस्याः सा]   a kind of pot-herb (चिल्लीशाक).
-संख्या   the first place or rank; पुत्रः समारोपयदग्रसंख्याम् [R.18.3.] -वक्त्रम् N. of a surgical instrument, [Suśr.]
-वातः   fresh breeze; अग्रवातमासेवमाना [M.1.]
-शोमा   towering beauty or the beauty of the peaks; कैलासशैलस्य यदग्रशोभाम् । [Bu. ch.1.3.]
-संधानी [अग्रे फलोत्पत्तेः प्राक् संधी- यते ज्ञायते ऽनया कार्यम्   [Tv.] ] the register of human actions kept by Yama (यत्र हि प्राणिवर्गस्य प्राग्भवीयकर्मानुसारेण शुभा- शुभसूचकं सर्वं लिख्यते सा यमपञ्जिका).
-सन्ध्या   early dawn; कर्कन्धूनामुपरि तुहिनं रञ़्जयत्यग्रसन्ध्या [Ś.4.] [v.1.]
-सर = यायिन्   taking the lead; आयोधनाग्रसरतां त्वयि वीर याते [R.5.71.] -सारा [अग्रं शीर्षमात्रं सारो यस्याः सा]
a sprout which has tips without fruits.
a short method of counting immense numbers.
-हर a.  a. [अग्रे ह्रियते दीयतेऽसौ; हृ-अच्]
that which must be given first.
= अग्रहारिन्.
-हस्त (˚कर; ˚पाणिः,)   the forepart of the hand or arm; अग्रहस्तेन गृहीत्वा प्रसादयैनाम् [Ratn.3;] forepart of the trunk (of an elephant); often used for a finger or fingers taken collectively; शीतलस्ते ˚स्तः [Mk.3;] अतिसाध्वसेन वेपते मे ˚स्तः [Ratn.1;] कुसुमित इव ते ˚स्तः प्रतिभाति [M.1.;] प्रसारिते ˚स्ते [M.4;] ˚हस्तात्प्रभ्रष्टं पुष्पभाजनम् [Ś.4.] slipped from the fingers; also the right hand; अथ ˚हस्ते मुकुलीकृताङ्गुलौ [Ku.5.63.] (अग्रश्चासौ हस्तश्च Malli.). [Ki.5.29.]
-हायनः (णः) [अग्रः श्रेष्ठः हायनो व्रीहिः अत्र, णत्वम्]   the beginning of the year; N. of the month मार्गशीर्ष; (मासानां मार्गशीर्षोऽहम् [Bg. 1.35.] ); ˚इष्टिः नवशस्येष्टिर्यागभेदः.
हारः a grant of land given by kings (to Brāhmaṇas) for sustenance (अग्रं ब्राह्मणभोजनं, तदर्थं ह्रियन्ते राजधनात् पृथक् क्रियन्ते ते क्षेत्रादयः- नीलकण्ठ; क्षेत्रोत्पन्नशस्यादुद्धृत्य ब्राह्मणोद्देशेन स्थाप्यं धान्यादि, गुरुकुला- दावृत्तब्रह्मचारिणे देयं क्षेत्रादि, ग्रामभेदश्च [Tv.] ); अग्रहारांश्च दास्यामि ग्रामं नगरसंमितम् [Mb.3.64.4.] कस्मिंश्चिदग्रहारे [Dk.8.9.]
the first offering in वैश्वदेव [Mb.3.234.47.]
 N. N. of a Buddhistic tenet (उत्पादपूर्वमग्रायणीयमथ वीर्यता प्रवादः स्यात् -हेमचन्द्रः).
title of the second of the fourteen oldest Jain books (Pūrvas).
-अवलेहितम् [अग्रम् अव- लेहितम् आस्वादितं यस्य]   food at a Śrāddha ceremony, the chief part of which has been tested.
-आसनम्   First seat of honour; मामग्रासनतोऽवकृष्टमवशम् [Mu.1.12.]
-उत्सर्गः   taking a thing by leaving its first portion in conformity with the rule of laying by nothing for the next day (i. e. the rule of non hoarding); cf. Daṇḍaviveka G. O. S.52, [pp.43-44.]
-उपहरणम्   first supply.-उपहरणीय a. [अग्रे उपह्रियते कर्मणि अनीयर्]
that which is first offered or supplied.
[अग्रम् उपह्रियते यस्मै हृ- संप्रदाने अनीयर्] श्राद्धाद्यर्थमुपकल्पितस्य अन्नादेरग्रे दानोद्देश्यः वास्तु- देवादिः [Tv.]
करः = अग्रहस्तः q. v.
the focal point.-केशः front line of hair; ˚शेषु रेणुः अपहरति [K.86.]
-गः [अग्रे गच्छतीति, गम्-ड]   a leader, a guide; taking the lead; marching foremost.
-गण्य a.  a. [अग्रे गण्यतेऽसौ] foremost, to be ranked first; शमनभवनयाने यद्भवानग्रगण्यः Mahān.
-गामिन् a.  a. [अग्रे गच्छति] a leader; प्रष्ठोऽग्रगामिनि [P.VIII.3.92.]
-ज a.  a. [अग्रे जायते; जन्-ड.] first born or produced; आनन्देनाग्रजेनेव [R.1.78.]
(जः) the first born, an elder brother; सुमतिं ममाग्रजमवगच्छ [M.5;] अस्त्येव मन्युर्भरताग्रजे मे [R.14.73.]
a Brāhmaṇa. (-जा) an elder sister; so ˚जात, ˚जातक, ˚जाति.
-जङ्घा   the forepart of the calf.
-जन्मन्  m. m. [अग्रे जन्म यस्य सः]
the first-born, an elder brother; जनकाग्रजन्मनोः शासनमतिक्रम्य [Dk.2.]
a Brāhmaṇa (वर्णेषु मध्ये अग्रजातत्वात्, or अग्रात् प्रधानाङ्गात् मुखात् जातत्वात्, ब्राह्मणोऽस्य मुखमासीत्, तस्मात् त्रिवृत् स्तोमानां मुखम... अग्निर्देवतानां ब्राह्मणो मनुष्याणाम्; तस्माद् ब्राह्मणो मुखेन वीर्यं करोति मुखतो हि सृष्टः Tāṇḍya); अतिवयसमग्रजन्मानम् [K.12;] अवो- चत् ˚न्मा [Dk.13.3;] N. of Brahmā, as he was the first to be born in the waters. cf. अग्रजन्मा द्विजे ज्येष्ठभ्रातरि ब्रह्मणि स्मृतम् [Nm.]
-जिह्वा   the tip of the tongue.
-ज्या   (astr.) the sign of the amplitude.
-दानिन् [अग्रे दानम् अस्य; अग्र- दान-इनि]   a (degraded) Brāhmaṇa who takes presents offered in honour of the dead (प्रेतोद्देशेन यद्दानं दीयते तत्प्रति- ग्राही); लोभी विप्रश्च शूद्राणामग्रेदानं गृहीतवान् । ग्रहणे मृतदानानां (ग्रहणात्तिलदानानां [Tv.] ) अग्रदानी बभूव सः ॥
-दानीयः [अग्रे दानमर्हति छ] = अग्रदानिन्. -दूतः   a harbinger; कृष्णाक्रोधा- ग्रदूतः [Ve.1.22;] ˚दूतिका [Dk.2;] महीपतीनां प्रणयाग्रदूत्यः [R.6.12;]
-देवी   the chief queen; समग्रदेवीनिवहाग्र- देवी... । [Bu.ch.1.15.]
-धान्यम   a cereal grain. (Mar. जोंधळा), Holcus soraghum or Holcus spicatus. (Mar. बाजरी).
-निरूपणम्   predestination; prophecy, determining beforehand.
-नीः (णीः) [अग्रे नीयते असौ नी-क्विप्,   णत्वम्]
a leader, foremost, first, chief; ˚णी- र्विरागहेतुः [K.195;] अप्यग्रणीर्मन्त्रकृतामृषीणाम् [R.5.4.] chief.
fire.
-पर्णी [अग्रे पर्णं यस्याः सा-ङीप्]   cowage, Carpopogon Pruriens (अजलोमन्). [Mar. कुयली].
-पातिन् a.  a. [अग्रे आदौ पतति; पत्-णिनि] happening beforehand, antecedent; [˚तीनि शुभानि निमित्तानि [K.65.]
-पादः   the forepart of the foot; toes; नवकिसलयरागेणाग्रपादेन [M.3.12;] ˚स्थिता standing on tiptoe. [Ś.5.]
-पाणिः = ˚हस्तः   q. v.-पूजा the highest or first mark of reverence or respect; ˚जामिह स्थित्वा गृहाणेदं विषं प्रभो [Rām.]
-पेयम्   precedence in drinking.
-प्रदायिन् a.  a. giving in advance; तेषामग्र- प्रदायी स्याः कल्पोत्थायी प्रियंवदः [Mb.5.135.35.]
-बीज a.  a. [अग्रं शाखाग्रं बीजमुत्पादकं यस्य] growing by means of the tip or end of branches, growing on the stock or stem of another tree, such as 'कलम' in Mar. (-जः) a viviparous plant.
-भागः   [कर्म.]
the first or best part (श्राद्धादौ प्रथममुद्धृत्य देयं द्रव्यम्)
remnant, remainder (शेषभाग).
fore-part, tip, point.
(astr.) a degree of amplitude.
-भागिन् a.  a. [अग्र- भागोऽस्यास्ति; अस्त्यर्थे इनि] first to take or claim (the remnant); अलङ्क्रियमाणस्य तस्य अनुलेपनमाल्ये ˚गी भवामि [V. 5,] claiming the first share of the remnant etc.
-भावः   precedence. उदारसंख्यैः सचिवैरसंख्यैः कृताग्रभावः स उदाग्रभावः [Bu.ch.] I.15.
-भुज्   a.
having precedence in eating. स तानग्रभुजस्तात धान्येन च धनेन च [Mb.1.178.12.]
gluttonous, voracious (औदरिक).
-भूः [अग्रे भवति भू-क्विप्] = ˚ज. -भूमिः  f. f.

अग्र     

Shabda-Sagara | Sanskrit  English
अग्र  mfn.  (-ग्रः-ग्रा-ग्रं)
1. Chief, principal.
E. Prior, first.
2. Excessive, more, much.
4. Excellent, best.
 n.  (-ग्रं)
1. Front, fore part.
2. Top, summit, upper part.
3. End, point.
4. Goal, resting place. 5. Assemblage, multitude.
6. A weight equal to one Pala.
7. Limi- ted alms, (four mouthfuls.)
8. (In astronomy) the sun's amp- litude.
E. अगि to go, and the Unadi aff. रन्, the nasal of the derivative is dropped.
ROOTS:
अगि रन्

अग्र     

See : उत्तम, प्रथम

Related Words

अग्र   अग्र पुजा   अग्र पूजा   अग्र भाग   anterior   front   pike   antero   connecting terminal   fore reef   forward extrusion   forward gear   front batter   front-end loader   front porch   forehand welding   input terminal   blank end   drill bit   drilling bit   electrode, terminal   end feed   end measurement   end organ   chimney breast   wavefront   welding tip   sacro-anterior   solid end   recording head   tag block   terminal well   test terminal   toe-in   toe of a weld   toe of switch   toe-out   tool point   torch tip   negative terminal   nose gear   positive terminal   potential terminal   output terminal   anterior arch   anterior artery   anterior canaliculus   anterior centriole   anterior column   anterior neuropore   anterior palatine   anterior pole   anterior tubercle   antero-interior   antero-superior   anterior naris   anterior commissure   forward base   forward slip   front cavity   front end equipment   hand event   forebearing   indexable carbide tip   earth electrode   end cutting edge   end cutting edge angle   end cutting turning tool   end on magnet   end on projection formula   end quench test   end rake angle   end relief angle   end to side anastomosis   end turning tool   lead and assembly time   deck cable lead   central leader   virulent form of leprosy   winding end   side to end anastomosis   ग्रासिका   reproducing head   resistance flash butt welding   retuse apex   terminalis   terminal limit   needle point gap   oblique butt joint   point bearing pile   postero-anterior   anterior carpal artery   anterior cerebral artery   anterior chamber   anterior choroid artery   anterior ciliary artery   anterior circumflex humeral artery   anterior colliculus   anterior condylar canal   anterior cranial fossa   
Folder  Page  Word/Phrase  Person

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP