निग्रहः [nigrahḥ] 1 Keeping in check, restraint, curbing, subjection; as in इन्द्रियनिग्रह
[Ms.6.92;] [Y.1.222;] [Bh.1.66;] चञ्चलं मनः...... तस्याहं निग्रहं मन्ये वायोरिव सुदुष्करम्
[Bg.6.34;] तस्य ता वपुषाक्षिप्ता निग्रहार्थं जजृम्भिरे
[Bu. Ch.4.6.] Suppression, obstruction, putting down; तथेन्द्रियाणां दह्यन्ते दोषाः प्राणस्य निग्रहात्
[Ms.6.71.] Overtaking, capturing, arresting; त्वन्निग्रहे तु वरगात्रि न मे प्रयत्नः
[Mk.1.] 22;
[Śi.2.88.] Confinement, imprisonment.
Defeat, overthrow, vanquishing.
Dispelling, destruction, removing; दिनमुखानि रविर्हिमनिग्रहैर्विमलयन् मलयं नगम- त्यजत्
[R.9.25;15.6;] [Ku.5.53.] Arresting of disease, cure.
Punishment (opp. अनुग्रह) निग्राहानु- ग्रहस्य कर्ता
[Pt.1;] निग्रहोऽप्ययमनुग्रहीकृतः
[R.11.9,55;12.] 52,63.
Rebuke, reprimand, blame.
Aversion, dislike, disgust.
(In
[Nyāya phil.] ) A flaw in an argument, a fault in a syllogism (by which a disputant is put down in argument); cf.
[Mu.5.1.] A handle.
A limit, boundary.
The Supreme Being.
Transgressing (अतिलङ्घन); निग्रहाद्धर्मशास्त्राणा- मनुरुद्ध्यन्नपेतभीः
[Mb.12.24.13.] -Comp.
-स्थानम् the reason of defeat, unfitness to be argued with, one of the 16 categories of the Naiyāyikas; एवमपि प्रकृतं दूषयितुमशक्नु- वतस्तत्सिद्धान्तान्तरदूषणे निग्रहस्थानमापद्यते । ŚB. on
[MS.1.1.5.]