अध्याय ३७ वा - श्लोक ६ ते १०

स लब्धसंज्ञः पुनरुत्थितो रुषा व्यादाय केह्सी तरसाऽपतद्धरिम् ।
सोऽप्यस्य वक्त्रे भुजमुत्तरं स्मयन्प्रवेशयामास यथोरगं बिले ॥६॥

दैत्य आदळला पृथ्वीवरी । तेणें मूर्च्छा दाटली शरीरीं । ते सांवरूनियां झडकरी । कृष्णावरी धांविन्नला ॥६७॥
कृष्ण गिळावया सक्रोध हटें । विकराळ पसरूनि मुखवटें । सवेग धांविला कडकडाटें । कृष्णा निकटें संघटला ॥६८॥
प्रथम वदळा केल्या विफळ । तेणें हृदयीं दुःख बहळ । कृष्णावरी पडला खळ । परि तो अढळ न ढळेचि ॥६९॥
पसरलें देखोनि दैत्यवदन । वामबाहु मधुसूदन । वदनीं घाली हास्य करून । उरग लीन जेंवि बिळीं ॥७०॥
निर्भय सर्प रिघे बिळीं । दैत्यमुखीं तेंवि वनमाळी । वामबाहु घालूनि समूळीं । वदनकमळीं हासतसे ॥७१॥
मुखीं सांपडतां हरिहस्त । दैत्यें तोष मानिला बहुत । डसों जातां दशनपात । झाला त्वरित तें ऐका ॥७२॥

दंता निपेतुर्भगवद्भुजस्पृशस्ते केशिनस्तप्तमयः स्पृशो यथा ।
बाहुश्च तद्देहगतो महात्मनो यथामयः संववृधे उपेक्षितः ॥७॥

कक्षेपर्यंत बाहु वदनीं । घालूनि निर्भय चक्रपाणि । केशी डसतां कडकडोनी । दंत उन्मळोनि गळाले ॥७३॥
तप्तलोह सिंदूरवर्णीं । तैसा बाहु स्पर्शितां दशनीं । दंत पडले उन्मळोनी । दैत्या नयनीं दुःखाश्रु ॥७४॥
कीं तप्तलोह जैसें पोळे । तिखटा दशनीं तैसा बळें । डसों गेला तंव मोकळे । दशन जाले दैत्याचे ॥७५॥
वज्रापरीस बाहु निबर । बळेंचि क्रोधें रगडी असुर । तेणें दशन जाले चूर । नेत्रीं पाझर सोटले ॥७६॥
आत्मशब्दें बोलिजे देहो । महात्मा जो हरिविग्रहो । त्या कृष्णाचा दैत्यें बाहो । ग्रासितां पहा हो वाढला ॥७७॥
वायु प्राशूनि फुगे नाग । कीं द्रव्यविशेषें स्फुलिंग । कीं तें त्रिविक्रxxचें आंग । वाढे त्रिजग मोजावया ॥७८॥
किंवा जलोदरनामा रोग । जठरीं उद्भवला सवेग । वाटे उपेक्षिलिया मग । यमलोकमार्ग दाखवी ॥७९॥
तैसा दैत्याचिये शरीरीं । कृष्णबाहु वाढला भारी । पुढें कैसी वर्त्तली परी । ते अवधारीं कुरुवर्या ॥८०॥

समेधमानेन स कृष्णबाहुना निरुद्धवायुश्चरणांश्च विक्षिपन् ।
प्रस्विन्नगात्रः परिवृत्तलोचनः पपात लेंडं विसृजन्क्षितौ व्यसुः ॥८॥

कृष्णबाहु वाढला कंठीं । तेणें खुंटली प्राणराहटी । वायुरोधें भरला पोटीं । दुःखें आपटी चरणांतें ॥८१॥
सर्वांगासी आला घाम । विकळ झाला तनुविक्रम । नेत्र वटारिले विषम । प्राणोत्क्रम वोढला ॥८२॥
बाहुचर्वणीं न चले शक्ति । पलायनाची खुंटली गति । विकळ झाल्या इंद्रियवृत्ति । देहस्मृति मावळली ॥८३॥
मूर्च्छना दाटली गाढमूढ । पोटीं वायु कोंडला वाड । झाला ऊर्ध्व मार्ग अवघड । मग फोडिलें कवाड वायूचें ॥८४॥
जैसा अदत्त कवडा जोडी । गांडींवाटे प्राण सोडी । केशिदैत्यातें परवडी । झाली रोकडी प्राणांतीं ॥८५॥
गांडीवाटे सांडितां लेंडा । सरिसा निघाला प्राणलोंढा । शरीर उघडलें तडतडां । झाला उघडा हरिबाहु ॥८६॥

तद्देहतः कर्कटिकाफलोपमाद्व्यसोरपाकृप्य भुजं महाभुजः ।
अविस्मितोऽयत्नहतारिरुत्स्मयैः प्रसूनवर्षैर्दिविषद्भिरीडितः ॥९॥

पक्क कांकडी साद्यंत उकले । तैसीं तनूचीं भासतीं शकलें । कृष्णें बाहूतें काढिलें । प्रेत पडलें भूपृष्ठीं ॥८७॥
सुरनरासुरां जो अद्भुत । तो मारिला केशी दैत्य । परंतु विस्मयें नोहे दृप्त । गर्वरहितजगदात्मा ॥८८॥
कृष्णमाया अघटित घटी । निमिषें निवटी ब्रह्मांडकोटी । तेथ कायसी भिंगुरटी । दुष्ट कपटी हयरूपी ॥८९॥
महाभुज या पदाचा अर्थ । कृष्णप्रताप अत्यद्भुत । यत्न न करितां मारिला दैत्य । गर्वा न शिवत अविस्मयें ॥९०॥
बुद्धिबळीं कां सारिपाटीं । सारी मारितां गर्व उठी । परी कृष्ण प्रतापी जगजेठी । अगर्व सृष्टीं अक्षोभ ॥९१॥
हें देखोनि सुरसमुदाय । विमानीं मानूनि परमाश्चर्य । परम उत्कट करिती विस्मय । कुसुमनिचय वर्षती ॥९२॥
मग ते श्रीकृष्णाचीं यशें । निर्जर वर्णिती संतोषें । उत्साह करिती दुंदुभिघोषें । प्रेमोत्कर्षें नाचती ॥९३॥
परस्परें देव वदती । अचाट केशिदैत्याची शक्ति । कृष्णें मारिला कवणें रीतीं । हा विस्मय चित्तीं बहु वाटे ॥९४॥
कांहीं परजिलें नाहीम शस्त्र । कांहीं न करितां प्रतिकार । अयत्नें मारिला दुष्ट असुर । ज्याचा आधार कंसातें ॥९५॥
फळोदयातें सूचक प्रसून । कीं सूर्योदया जाणवी अरुण । तैसें कंसासुरा असन्मरण । केशिमरणॆं प्रबोधिलें ॥९६॥
येथूनि झाला दृढनिश्चय । दैत्यां राक्षसां दानवां क्षय । आम्हां निर्जरां ऊर्जित विजय । कल्याण अभय त्रिजगातें ॥९७॥
भर उतरला मानूनि मनीं । आनंदभरित झाला अवनी । कृष्णपवाडे गाती गगनीं । देव विमानीं उत्साहें ॥९८॥
ऐसा झाला केशिवध । श्रोतीं होऊनि पुढें सावध । कृष्णा भेटेल मुनि नारद । तो संवाद परिसावा ॥९९॥
कृष्णदयार्णव प्रार्थना ऐसी । श्रवणीं बैसतां सप्रेमेंसी । चिंता न कीजे कोणेविषीं । सर्व हृषीकेशी संपादी ॥१००॥
ऐसा प्रभाते वधिला केशी । त्यानंतरें श्रीहृषीकेशी । पुरस्करूनि गोधनासी । गेला वनासि सहगोप ॥१॥
शुक म्हणे गा नृपोत्तमा । नारद देवर्षि महात्मा । वनीं भेटला पुरुषोत्तमा । ते कथेची गरिमा अवधारीं ॥२॥

देवर्षिरूपसंगम्य भागवतप्रवरो नृप । कृष्णमक्लिष्टकर्माणं रहस्येतदभाषत ॥१०॥

म्हणसी आधीं कंसापाशीं । सांगोनियां त्र्यक्षरीसी । मग कां भेटला कृष्णासी । हे शंका मानसीं न धरावी ॥३॥
कंसाचिये अंतकाळीं । ध्यानरूपें श्रीवनमाळी । बिंबवावया हृदयकमळीं । गोष्टी त्याजवळी चावळला ॥४॥
अतींद्रियद्रष्टा महामुनि । भूतभविष्यवर्त्तमानीं । कंसाधिकार विचारूनी । स्वहितकथनीं प्रवर्तला ॥१०५॥
कंस आसुरीप्रकृतिमंत । त्यासि अनोळख भक्तिपंथ । यालागिं विरोधभजनासक्त । मुनि तदुचित त्या बोधी ॥६॥
प्रह्लादाचा जो अग्रज । तो हा कंस नामा भोज । त्यासि कथिला अधोक्षज । सांगोनि गुज विश्वासें ॥७॥
आसन्नमरण जालिया प्राप्त । विवेकनिष्ठ जिवलग आप्त । जेंवि कथिती प्रायश्चित्त । तेंवि गुह्यार्थ हा वदला ॥८॥
हें ऐकोनि कंसचित्त । कृष्णीं जडलें विरोधार्थ । तेणेंचि तयाचा परमार्थ । मुख्य पुरुषार्थ लक्षिला ॥९॥
एवं भागवतप्रवरमुनि । नमनीं त्र्यक्षरी लांछनी । सर्वसुहृदस्वहितकथनीं । कळवळूनि प्रवर्त्तला ॥११०॥
वर्में कथूनियां कंसासी । मग कां आला कृष्णापासीं । ऐशी शंका कांहीं धरिसी । तरी येविषीं अवधारीं ॥११॥
क्लिष्ट म्हणिजे निंद्य कर्म । जो नातळे पुरुषोत्तम । त्या कृष्णातें मुनिसत्तम । गुह्य सप्रेम हें वदला ॥१२॥