शून्यवादः - श्लोक २६ ते ५०

किं हि तस्य भवेदूर्ध्वं; प्राक् च नासीत्, न येन तत् ।
पूंर्वं गृहीतं; पश्चाच्च गृहीतमिति भाष्यते ॥२६॥
ज्ञानान्तरस्य चोत्पत्तिं प्रकाशो न प्रतीक्षते ।
तस्य तस्यापि चाsन्येन संवित्तावस्थितिर्भवेत ॥२७॥
‘ ज्ञानपृष्टेन योsप्यूर्ध्वमर्थाsभावेsपि दृश्यते ।
परामर्शोsर्थरूपस्य स कथं वोपपद्यते ॥२८॥
तद्रूपमर्थमालिख्य ( १ ) यदि धीर्नोपजायते ।
भूतकाले च यद्यर्थस्तत्पूर्वं नोपलक्षितः ’ ॥२९॥
वक्तारश्चापि दृश्यन्ते वर्त्तमानाsर्थबुद्धिषु ।
नीलोsर्थोsयं यतो मेsत्र तद्रूपा जायते मतिः ॥३०॥
तस्मात् पूर्वगृहीतासु बुद्धिष्वर्थोपलम्भनम् ।
न चोपलब्धिरस्तीह निराकारासु बुद्धिषु ॥३१॥
विवेकबुद्ध्यभावाच्च साकारस्य च दर्शनात् ।
आकारवत्तया ( १ ) बोधो ज्ञानस्यैव प्रसज्यते ॥३२॥
न ह्येवं कल्पना शक्या निराकाराssदितो मतिः ।
गृह्यतेsर्थस्ततः पश्चात् साकारः सम्प्रतीयते ॥३३॥
आकारवत्त्वभेदो हि ( २ ) ज्ञात्वा शक्येत भाषितुम् ।
प्राग्बुद्धिग्रहणादर्थे संवित्तिर्नेति साधितम् ॥३४॥
न चाsर्थाकार एवाsयं ज्ञानारूढः प्रतीयते ।
न हि सो sन्तःप्रवेशाय पर्याप्तो नाsर्थहानये ॥३५॥
इत्थंभावे प्रमाणं च तस्य वक्तुं न शक्यते ।
तदीयप्रतिबिम्बत्वमेतस्मादेव नेष्यते ॥३६॥
निश्चन्द्राबिम्बरूपं हि दृष्टं येन दिवा जलम् ।
स रात्रौ खे च तं दृष्ट्वा जानाति प्रतिबिम्बताम् ॥३७॥
विज्ञाने न कदा चित्तु प्राङ्निराकारदर्शनम् ।
बाह्ये वा ssकारवत्ताधीर्येनैवं कल्पना भवेत् ॥३८॥
शब्दगन्धरसानां च कीदृशी प्रतिबिम्बता ।
ज्ञाने च गृह्यमाणस्य कथं स्यादर्थधर्मता ॥३९॥
बाह्याभ्यन्तरदेशत्वान्न चाsर्थज्ञानयोर्मिथः ।
सम्पर्को sस्ति यतो मोहादविवेकमतिर्भवेत् ॥४०॥
असंमूढस्य चाsदृष्टेर्न संमोहप्रकल्पना ।
कल्प्यमाने sथ वा sप्येवं न द्वयोरवतिष्ठते ॥४१॥
संसर्गधर्म आकारस्तस्मादेव न युज्यते ।
देशभेदादसंसर्गो मूर्ताsमूर्ततया तथा ॥४२॥
त्रैलोक्येन प्रसङ्गाच्च संसर्गो नैककालता ।
न चाsप्यार्जवतः स्थानं ज्ञानेनाsर्थस्य विद्यते ॥४३॥
सर्वथा कल्पनायां च चक्षुषा sपि रसादयः ।
गृह्येरन् सर्वभावानामण्वाकाराश्च तद्गताः ॥४४॥
न चाsपि विषयत्वेन स्थाने संसर्गकल्पना ।
विषयत्वं हि( १ )कीदृक् स्यात् प्रागाकारीपलम्भनात् ॥४५॥
न ह्यसञ्चेतितो भावो विषयत्वेन कल्प्यते ।
विषयत्वात् तदाकार आकाराद्विषयश्च सः ॥४६॥
द्वयोराकारनिर्मुक्तं सत्त्वं संसृष्टतां तथा ।
स्वरूपतः परिच्छिद्य वक्तुमित्यादि युज्यते ॥४७॥
न चाsप्यस्येह सद्भावः प्राग् गृहीतो न चोपरि ।
न ह्याकारविनिर्मुक्तं ग्राह्यमस्तीति भाषितम् ॥४८॥
तस्मादर्थेन संसर्गो निष्प्रमाणक एव ते ।
ज्ञानवैचित्र्यसिद्ध्यर्थं न चाsस्त्यर्थस्य कल्पना ॥४९॥
तदधीनं हि वैचित्र्यं क्क दृष्टं येन ( १) कल्प्यते ।
नीराकारणे चोत्पत्तिर्वैचित्र्याssकारयोः कथम् ॥५०॥