चतुर्थ स्कंध - अध्याय आठवा

श्रीगणेशायनमः । देवीकथापरमपवित्र । तयांमाजीकृष्णचरित्र । प्रसंगेंवर्णीशक्तिपौत्र । अभिमन्युपौत्रासी ॥१॥

श्रोतीसादरकीजेमन । कृष्णगाथाअतिपावन । संक्षेपेंयेथेंवर्णन । सविस्तरकृष्णखंडी ॥२॥

तेथीचाघेऊनिआधारा । किंचिद्वर्णिलासेविस्तार । श्रवणेज्याच्यादुःखभार । एकसरेनासती ॥३॥

देवकीगर्भीमुरारी । दिवसांमासातेजभारी । भारावतरणार्थहरी । वसेगर्भीशापबळें ॥४॥

सर्वदेवगुप्तयेती । प्रेमेंकरितीगर्भस्तुती । नवमासहोतांपूर्ती । प्रसवसमयपातला ॥५॥

कंसकरीतसेजतन । रक्षितीसदाअसुरगण । नीजनयेकंसालागुन । मनींठसलाआठवा ॥६॥

कारागृहकेलेंबळकट । प्राकार असतीतयाआठ । जडलीतयादृढकपाट । लोहकुलुपेंचढविली ॥७॥

सहस्रसहस्रराक्षस । रक्षितीएकएकद्वारास । सावधबैसलेअहर्निश । नग्नखड्गेघेऊनिया ॥८॥

दाहवामासश्रावण । अष्टमीआणिपक्षकृष्ण । रोहिणीअर्धरात्रीकृष्ण । चंद्रोदईप्रगटला ॥९॥

बाळाचेपाहूनिमुख । दोघांवाटलेंसुख । सवेंचिझालेंबहुदुःख । घातिलदुष्टम्हणूनी ॥१०॥

तवझालीआकाशवाणी । आलीवसुदेवाचेंकांनीं । वसुदेवापुत्रघेऊनी । सत्वरजाईंगोकुळां ॥११॥

बाळठेवीतिचेशयनीं । कन्येसियेघेऊनी । मीआपुलेंमायेनी । मोहिलेंसर्वरक्षक ॥१२॥

मोकळोंसर्वकपाटें । पाडिलेंसर्वनिद्रानेटें । तुजाईंमोकळयावाटें । त्वरेंयेईनिर्भय ॥१३॥

एवंऐकिलेंवचन । मोकळींद्वारेंपाहून । त्वरेंबाळासिउचलून । गमनकरीराजमार्गे ॥१४॥

नेणकोणीनागरिक । पूरवाहेयमुनोदक । परीआदिमायेचेंकौतुक । कटीमात्रझालीनदी ॥१५॥

वसुदेवगेलागोकुळीं । पूर्वींचमायागर्भीआली । त्याचवेळींप्रगटली । नेणेंयशोदानिद्राभरे ॥१६॥

स्वयेंचहोऊनिदासी । कन्यादिलीवसुदेवासी । बाळनिजवीयशोदेपासी । गुप्तझालीसत्वर ॥१७॥

परांबेचेकौतुक । नजाणतींब्रम्हादिक । पामरकायकंसएक । जाणूंशकेचरितहें ॥१८॥

वसुदेव आलाबंदिखानां । मंचकीठेविलीकन्या । पूर्ववत्‍ कपाटादिबंधना । अनकदुंदुभीअवलोकी ॥१९॥

सावधझालेराखणार । तोंऐकतीरुदनस्वर । त्वरेंसांगतीसमाचार । कंसाम्हणतीपुत्रझाला ॥२०॥

ऐकतांचिधांवेखळ । वसुदेवाशींमागेबाळ । हाचिशत्रूकेवळ । देईसत्वरीम्हणेतो ॥२१॥

वसुदेवदुःखेंकरुन । कन्यादेईआणून । म्हणेनघेईइचाप्राण । पुत्रनाहींकन्याही ॥२२॥

कन्यापाहुनीकंस । विस्मयकरीमानस । आकाशवाणीनारदास । खोटेंपणकेवींहें ॥२३॥

दृढमाझेंकारागारी । वसुदेवकायकृत्रिमकरी । सावधरक्षक असतीद्वारीं । देवमायानकळेही ॥२४॥

कन्याअसोअथवासुत । निश्चयेंकरावाघात । म्हणोनिकन्यापाईंधरित । शिळेवरीमाराया ॥२५॥

तवतीनिष्टूनगेली । गगनोंउभीटाकली । कंसाप्रतिबोलिली । मेघगंभीरवाणीनें ॥२६॥

कायदुष्टामारुनिमज । प्रबलशत्रूझालातुज । मृत्युगिळीलसहज । उपायकांहींनसेची ॥२७॥

एवंकंसावदोनी । अष्टभुजातीमोहिनी । सुरेंपूजिलीयेऊनी । विंध्यपर्वतींस्थिरावे ॥२८॥

विंध्याचलींत्रिकोण । स्थलनिर्मूनीसुलक्षण । तीनरुपेंकरुनिसगुण । राहीलीतेथेंयोगमाया ॥२९॥

कालीलक्ष्मीसरस्वती । त्रिगुणातीपरंज्योती । बलिप्रियाकृपामूर्ती । भक्तवत्सलानिर्गुणा ॥३०॥

नंदगृहीप्रगटली । नंदानामपावली । भक्तकार्येसाधिली । करुणामयमूर्तिती ॥३१॥

असोकंसेंवाक्य ऐकिलें । मनचिंतेनेंपोळलें । सवेंचिदैत्यपाचारिले । आज्ञादेईतयांशीं ॥३२॥

पूतनावत्सधेनुक । प्रलंबकेशीव्योमबक । ग्रामीशोधूनबाळक । नाशकराम्हणतसे ॥३३॥

विष्णुअसेआपुलावैरी । त्याचेविप्रसहाकारा । धेनुदुग्धघृतेंकरीं । पोषणहोयदेवांचें ॥३४॥

गाईब्राह्मणवधावे । यज्ञादिकहोऊंनद्यावे । क्षीणसहजस्वभावें । देवहोतील अशक्त ॥३५॥

मगकरावादेवघात । निष्कंटकतेव्हांचिहोत । निघालेअसुरत्वरित । आज्ञावंदुनमस्तकी ॥३६॥

असोइकडेनंदाघरीं । पूर्वींचशेषजन्मकरी । तवपातलाश्रीहरी । पुत्रोत्सवनंदाते ॥३७॥

पुत्रझालाम्हणून । गोपिसांगतीनंदालागून । नंदेंबहुहर्षेंकरुन । द्रव्यभांडार उघडिलें ॥३८॥

पुत्राचेपाहिलेंमुख । चंद्रहीतेथेंअधोमुख । नंदाझालेंपरमसुख । जातकादिसर्वकेलें ॥३९॥

अपारवेचिलेंधन । याचकांवरीवर्षलाघन । जेथेंप्रगटेनारायण । उणेंकायमगतेथें ॥४०॥

पाचारिलागर्गमुनी । नंदेंतयातेपूजुनी । म्हणेप्रगटलेसुतदोनी । जातकवदेस्वामिया ॥४१॥

गर्गेकरुनिगणित । जातकतेव्हांवर्णित । आनंदलाह्रदयांत । विष्णुअंशजाणोनी ॥४२॥

मुनिह्मणेदोघेपुत्र । यांचेअपारचरित्र । धन्यभाग्यतुझेंगोत्र । पुत्र ऐसेप्रगटले ॥४३॥

वडिलपुत्राचेऐकवृत्त । अतिशयेंहाबलवंत । नामेंबलरामविख्यात । असुरनाशकरीलहा ॥४४॥

आकर्षणजहालेंगर्भांत । तेणेंसंकर्षणविख्यात । हलमुसलशस्त्रकरांत । धरीलम्हणोनीहलधरहा ॥४५॥

हाधाकुटातुझासुत । चरित्रयाचेअदभुत । वर्णावयाअशक्यहोत । किंचिततुजसांगतो ॥४६॥

कंसांदिकसकलदुष्ट । लीलामात्रेंकरीलनष्ट । पृथ्वीचेंसर्व अरिष्ट । दूरकरीलभारहा ॥४७॥

धर्माचेकरीलस्थापन । भक्ताचेकरीलपालन । होईलहाजगन्मोहन । नृपसर्ववंदिती ॥४८॥

सोळासहस्रपन्नास । आणीक आठस्त्रियायास । प्राप्तहोतीलबहुवस । संततिअपारजाणपा ॥४९॥

वसुदेवाचाहासुत । वासुदेवनामेंविख्यात । मनासर्वांचेआकर्षित । कृष्णनामयाकरितां ॥५०॥

असंख्यनामेंअपारगुण । विष्णुअवतारयासीजाण । शेषतोचिसंकर्षण । पूर्वपुण्येंलाधलासी ॥५१॥

एवंगर्गेकथिलें । नंदाचेंमनहर्षलें । दोघांपाळणांघातले । नामेंठेविलींउत्सवें ॥५२॥

नित्यउत्सवनंदाघरी । गोपीगातीसुस्वरी । गुप्तरुपेंस्वर्गनारी । नित्यगोकुळींराहतीत्या ॥५३॥

तवतीबालघातिनी । पूतनाआलीनंदसदनीं । अतिसुंदररुपकरोनी । प्रवेशलीराजवाडा ॥५४॥

स्तनांतरीविषठेविलें । वरीअतिमधुरबोले । पाहतांसर्वभुलले । रुपलावण्येंकरुनी ॥५५॥

आलीनीटयशोदेजवळी । म्हणेतूंभाग्याचिपुतळी । पुत्राप्रस उनीगोकुळीं । धन्यधन्यजाहलीस ॥५६॥

मनींधरोनियाआस । आलेंमीतवगृहास । पहावेंतुझेंपुत्रास । कडियेघ्यावेंम्हणोनी ॥५७॥

एवंमृदुवाक्येंकरुनी । यशोदेसीमोहुनी । कृष्णाघेतलेउचलोनी । कडियेखांदाखेळवी ॥५८॥

सवेंचिकरीचुंबन । प्रेमदाखवावरुन । म्हणेमनींतुजलागून । वधीआतांकंसारे ॥५९॥

यशोदेसीतेंनकळें । दूरगेलीकार्यबळें । अवसरपाहतांचिवेळे । पुतनासाधीस्वकार्य ॥६०॥

विषभरित आपुलास्तन । झडकरीमोकळाकरुन । कृष्णमुखींदेऊन । पान्हावलीविषपान्हा ॥६१॥

दोनीहस्तेंस्तनधरिला । कृष्णेंपिण्याआरंभकेला । क्षणनलागतांशोषिला । प्राणवायुतियेचा ॥६२॥

गात्रेंसर्वओढिलीं । तेव्हांदुष्टेशींव्यथाझाली । बाळाशीपरतांढकली । परीनसुटेतोचिकटला ॥६३॥

आक्रोशकरीराक्षसी । सोडीसोडीऐशावचनाशी । सत्यकरीतोह्रषीकेशी । सोडविलीभवबंधें ॥६४॥

मुखींधरिलास्तन । मानिलेतिजमातेसमान । पोंचविलीवैकुंठसदन । दयासागरेश्रीरंगें ॥६५॥

असोतीपूर्वरुपेंकरुन । पृथ्वीपडलीतरफडून । सवेचीसोडिलाप्राण । हातपायझाडूनिया ॥६६॥

कृष्णचिकटलासेस्तनी । हांसेखिदळेसुखानी । यशोदा आलीधाऊनी । घोरशब्द ऐकतां ॥६७॥

गोपगोपिसर्वमिळाले । प्रुतनापाहतांभ्याले । प्रेतजेव्हांओळखिले । स्वस्थजाहलेकिंचित् ॥६८॥

पाहिलाबाळतिचेंह्रदयीं । यशोदाधांवेउचलूनिघेई । प्रेमेंआलिंगूनीत्दृदयीं । रुदनकरीमायेनें ॥६९॥

पुत्रासीपाजिलेंस्तन । सवेंचिकरीलिंबलोण । म्हणेईश्वरेरक्षिलाप्राण । आजिमाझेंबाळाचा ॥७०॥

पूतनेचखिडेंकरुन । गोपेंकेलेंतिचेदहन । पुण्यकरीअपारधन । नंद आनंदेकरुनिया ॥७१॥

कांहींदिवसलोटत । तवशकटासुरयेत । बालभावेंमारुनीलाथ । कृष्णमारीदैत्याते ॥७२॥

सवेचितृणावर्त आला । अपारवायुतेव्हांसुटला । अंधकारबहुझाला । गोकुळांमाजीएकसरे ॥७३॥

दैत्येंकृष्णाउचलिले । उड उनीआकाशींनेले । अतिजडहोऊनीवहिले । कृष्णेंदैत्यदडपिला ॥७४॥

अतिभारेंभूमिपडला । असुरप्राणासिमुकला । नंदादिकांआनंदझाला । कृष्णमुखनिहाळिती ॥७५॥

कृष्णरामदोघेकुमर । रांगतीखेळतीसुकमार । गोपगोपीसुखसागर । पूर्वपुण्येंलाधलें ॥७६॥

कृष्ण अंगणींरांगत । मृतिकाघालीमुखांत । मुख उकलोनिमातापाहत । विश्वरुपदेखिलें ॥७७॥

एवंनानालीलाकरीत । दोघेंसर्वांसुखदेत । पांचवर्षांचेझालेसुत । गोपासवेंखेळती ॥७८॥

सवेंघेउनीगोपकुमार । वत्सेंचारीनंदकुमर । अनेकखेळमनोहर ॥७९॥

बकासुरपातलावनीं । बैसलामुखपसरोनी । कृष्णेंफाडिलाचोंचधरुनी । मुकलाप्राणातोटुष्ट ॥८०॥

अघासुरकृष्णेंमारिला । वत्सेंचारितांबत्सकाला । कृष्णेंखेळतांचिवधिला । धेनुकासुरतैसाची ॥८१॥

गोपबाळेंसवेंघेउनी । रात्रीजायगोपसदनीं । दहीदुग्धलोणीचोरुनी । स्वयेंखायखाऊंघाली ॥८२॥

नवनीतघेऊनहरी । स्वहस्तेमर्कटाचारी । गोपीयेतांपाहेदुरी । पळोनिजाईसत्वर ॥८३॥

गोपीयेऊनीगृहाशीं । कागाळीसांगतीमातेशी । कृष्णम्हणेखोटेंबोलशी । केव्हांआलोंघरांतुझ्या ॥८४॥

एवंअनेकचरित्र । करीकृष्णकोमलगात्र । मातामंथितादधिपवित्र । धरिलेयेऊनीखीते ॥८५॥

म्हणेमजदेईस्तनपान । यशोदादेईतयालागून । तवदुध उतलेंम्हणून । कृष्णाटाकूनीतीगेली ॥८६॥

कृष्णेंतेव्हांकायकेल । दधिभांडेफाडिलें । दहीताकसर्वसांडिलें । स्वयेंलोणीखातसे ॥८७॥

तवयशोदाबाहेर आली । दधिनाशेंतीकोपली । यष्टिघऊनीधांवली । पाहुनीपळालाकृष्णवेगें ॥८८॥

मागेंयशादाघांवे । परीकृष्णहातींनपवे । श्रमितपाहूनीसवें । गवसलादेवगुरु ॥८९॥

करुनियादीनवदन । कृष्णकरीरुदन । तीम्हणेतुजबंधन । करितेंआतांखोडकरा ॥९०॥

दावेंआणूनासत्वरी । उखळींबांधिलाहरी । आपणगेलीगृहांतरी । उखळासहकृष्णपळे ॥९१॥

नारदशापेंनलकूबर । यमल अर्जुनवृक्षथोर । मधूनजायदामोदर । ऊलूखल अडकलें ॥९२॥

कृष्णेंस्वबळेंकरुनी । वृक्षपाडिलेउपडोनी । दिव्यरुपतेहोऊनी । गेलेस्वर्लोकीनमूनिया ॥९३॥

धांवलेगोपशब्द ऐकून । कृष्णासीबांधिलेंपाहून । आश्चर्यकरितीसर्वजन । वृक्षकेवीतुटलेहो ॥९४॥

कृष्णासीसोडिलेंनंदें । उचलूनघेतलाआनंदें । यशोदाधांवलीखेदें । लिंबलोणकरीतसे ॥९५॥

त्रेपनश्लोकभागवत । श्रीकृष्णाचेचरित । प्राकृतेंअंबावर्णित । भक्तजनताराया ॥९६॥

चतुर्थस्कंदेअष्टमोध्यः समाप्त ॥८॥