तृतीयः अध्यायः - प्रथमम् आह्निकम्

शब्द, अनुमान, प्रत्यक्ष, आणि उपमान रूप हे न्यायसूत्राचे प्रसिद्ध चार भाग आहेत.


(इन्द्रियव्यतिरिक्तात्मपरीक्षाप्रकरणं(१-३)

१.१ - दर्शनस्पर्शनाभ्याम् एकार्थग्रहणात्
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.२ - न, विषयव्यवस्थानात्
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.३ - तद्व्यवस्थानात् एव आत्मसद्भावात् अप्रतिषेधः
(सिद्धान्त-सूत्र) (शरीरव्यतिरिक्तात्मपरीक्षाप्रकरणम्]

१.४ - शरीरदाहे पातकाभावात्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.५ - तदभावः सात्मकप्रदाहे अपि, तन्नित्यत्वात्
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.६ - न, कार्याश्रयकर्तृवधात्
(सिद्धान्त-सूत्र)
(प्रासङ्गिकं चक्षुरद्वैतपरीक्षाप्रकरणम्(७-१४)

१.७ - सव्यदृष्टस्य इतरेण प्रत्यभिज्ञानात्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.८ - न एकस्मिन् नासास्थिव्यवहिते द्वित्वाभिमानात्
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.९ - एकविनाशे द्वितीयाविनाशात् न एकत्वम्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.१० - अवयवनाशे अपि अवयव्युपलब्धेः अहेतुः
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.११ - दृष्टान्तविरोधात् अप्रतिषेधः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.१२ - इन्द्रियान्तरविकारात्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.१३ - न, स्मृतेः स्मर्त्तव्यविषयत्वात्
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.१४ - तदात्मगुणसद्भावात् अप्रतिषेधः
(सिद्धान्त-सूत्र)
(आत्ममनोभेदपरीक्षाप्रकरणम्(१५-१७)

१.१५ - न, आत्मप्रतिपत्तिहेतूनां मनसि सम्भवात्
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.१६ - ज्ञातुः ज्ञानसाधनोपपत्तेः संज्ञाभेदमात्रम्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.१७ - नियमः च निरनुमानः
(सिद्धान्त-सूत्र)
(आत्मनित्यत्वपरीक्षाप्रकरणम्(१८-२६)

१.१८ - पूर्वाभ्यस्तस्मृत्यनुबन्धात् जातस्य हर्षभयशोकसम्प्रतिपत्तेः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.१९ - पद्मादिषु प्रबोधसम्मीलनविकारवत् तद्विकारः
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.२० - न, उष्णशीतवर्षाकालनिमित्तत्वात् पञ्चात्मकविकाराणाम्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.२१ - प्रेत्याहाराभ्यासकृतात् स्तन्याभिलाषात्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.२२ - अयसः अयस्कान्ताभिगमनवत् तदुपसर्पणम्
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.२३ - न, अन्यत्र प्रवृत्त्यभावात्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.२४ - वीतरागजन्मादर्शनात्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.२५ - सगुणद्रव्योत्पत्तिवत् तदुत्पत्तिः
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.२६ - न, सङ्कल्पनिमित्तत्वात् रागादीनाम्
(सिद्धान्त-सूत्र)
(शरीरपरीक्षाप्रकरणम्(२७-३१)

१.२७ - पार्थिवं गुणान्तरोपलब्धेः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.२८ - पार्थिवाप्यतैजसं तद्गुणोपलब्धेः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.२९ - निःश्वासोच्छ्वासोपलब्धेः चातुर्भौन्तिकम्
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.३० - गन्धक्लेदपाकव्यूहावकाशदानेभ्यः पाञ्चभौतिकम्
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.३१ - श्रुतिप्रामाण्यात् च
(सिद्धान्त-सूत्र)
(इन्द्रियपरीक्षाप्रकरणम्(३२-५१)

१.३२ - कृष्णसारे सति उपलम्भात् व्यतिरिच्य च उपलम्भात् संशयः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.३३ - महदणुग्रहणात्
(साङ्ख्यमतखण्डनम्)

१.३४ - रश्म्यर्थसन्निकर्षविशेषात् तद्ग्रहणम्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.३५ - तदनुपलब्धेः अहेतुः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.३६ - न अनुमीयमानस्य प्रत्यक्षतः अनुपलब्धिः अभावहेतुः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.३७ - द्रव्यगुणधर्मभेदात् च उपलब्धिनियमः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.३८ - अनेकद्रव्यसमवायात् रूपविशेषात् च रूपोपलब्धिः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.३९ - कर्मकारितः च इन्द्रियाणां व्यूहः पुरुषार्थतन्त्रः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.४० - मध्यन्दिनोल्काप्रकाशानुपलब्धिवत् तदनुपलब्धिः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.४१ - न, रात्रौ अपि अनुपलब्धेः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.४२ - बाह्यप्रकाशानुग्रहात् विषयोपलब्धेः अनभिव्यक्तितः अनुपलब्धिः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.४३ - अभिव्यक्तौ च अभिभवात्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.४४ - नक्तञ्चरनयनरश्मिदर्शनात् च
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.४५ - अप्राप्यग्रहणं काचाभ्रपटलस्फटिकान्तरितोपलब्धेः
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.४६ - कुड्यान्तरितानुपलब्धेः अप्रतिषेधः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.४७ - अप्रतीघातात् सन्निकर्षोपपत्तिः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.४८ - आदित्यरश्मेः स्फटिकान्तरिते अपि दाह्ये अविघातात्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.४९ - न इतरेतरधर्मप्रसङ्गात्
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.५० - आदर्शोदकयोः प्रसादस्वाभाव्यात् रूपोपलब्धिः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.५१ - दृष्टानुमितानां हि नियोगप्रतिषेधानुपपत्तिः
(सिद्धान्त-सूत्र)

(इन्द्रियनानात्वपरीक्षाप्रकरणम्(५२-६२)

१.५२ - स्थानान्यत्वे नानात्वात् अवयविनानास्थानत्वात् च संशयः

(सिद्धान्त-सूत्र)

१.५३ - त्वक् अव्यतिरेकात्
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.५४ - न युगपत् अर्थानुपलब्धेः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.५५ - विप्रतिषेधात् च न त्वक् एका
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.५६ - इन्द्रियार्थपञ्चत्वात्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.५७ - न, तदर्थबहुत्वात्
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.५८ - गन्धत्वाद्यव्यतिरेकात् गन्धादीनामप्रतिषेधः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.५९ - विषयत्वाव्यतिरेकात् एकत्वम्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.६० - न, बुद्धिलक्षणाधिष्ठान-गत्याकृति-जातिपञ्चत्वेभ्यः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.६१ - भूतगुणविशेषोपलब्धेः तादात्म्यम्
(सिद्धान्त-सूत्र)
(अर्थपरीक्षाप्रकरणम्(६२-७४)

१.६२ - गन्ध-रस-रूप-स्पर्श-शब्दानां स्पर्शपर्यन्ताः पृथिव्याः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.६३ - अप्-तेजो-वायूनां पूर्वं पूर्वम् अपोह्य आकाशस्य उत्तरः
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.६४ - न, सर्वगुणानुपलब्धेः
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.६५ - एकैकश्येन उत्तरगुणासद्भावात् उत्तरोत्तराणां तदनुपलब्धिः
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.६६ - विष्टं हि अपरं परेण
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.६७ - न, पार्थिवाप्ययोः प्रत्यक्षत्वात्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.६८ - पूर्वपूर्वगुणोत्कर्षात् तत्तत् प्रधानम्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.६९ - तद्ध्यवस्थानं तु भूयस्त्वात्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.७० - सगुणानाम् इन्द्रियभावात्
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.७१ - तेन एव तस्य अग्रहणात् च
(सिद्धान्त-सूत्र)

१.७२ - न, शब्दगुणोपलब्धेः
(पूर्वपक्ष-सूत्र)

१.७३ - तदुपलब्धिः इतरेतरद्रव्यगुणवैधर्म्यात्
(सिद्धान्त-सूत्र)
इति न्यायसूत्रे तृतीयाध्यायस्य प्रथमम् आह्निकम्

N/A

References : N/A
Last Updated : November 11, 2016

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP