अधिकरणम् ६ - अध्यायः २

संयुक्ता नायकेन तद्रण्जनार्थं एकचारिणीवृत्तं अनुतिष्ठेत्((१६६)) ॥१॥

रञ्जयेन्न तु सज्जेत सक्तवच्च विचेष्टेतेति संक्षेपोक्तिः ॥२॥

मातरि च क्रूरशीलायां अर्थपरायां चायत्ता स्यात् ॥३॥

तदःभावे मातृकायाम् ॥४॥

सा तु गम्येन नातिप्रीयेत ॥५॥

प्रसह्य च दुहितरं आनयेत् ॥६॥

तत्र तु नायिकायाः संततं अःरतिर्निर्वेदो व्रीडां भयं च ॥७॥

न त्वेव शासनातिवृत्तिः ॥८॥

व्याधिं चैकं अःनिमित्तं अःजुगुप्सितं अःचक्षुर्ग्राह्यं अःनित्यं च ख्यापयेत् ॥९॥

सति कारणे तदपदेशं च नायकानःअभिगमनम् ॥१०॥

निरःमाल्यस्य तु नायिका चेटिकां प्रेषयेत्ताम्बूलस्य च ॥११॥

व्यवाये तदुपचारेषु विस्मयः ॥१२॥

चतुःषष्ट्यां शिष्यत्वम् ॥१३॥

तदुपदिष्टानां च योगानां आभीक्ष्ण्येनानुयोगः ॥१४॥

तत्सात्म्याद्रहसि वृत्तिः ॥१५॥

मनोरथानां आख्यानम् ॥१६॥

गुह्यानां वैकृतप्रच्छादनम् ॥१७॥

शयने परावृत्तस्यानुपेक्षणम् ॥१८॥

आनुलोम्यं गुह्यस्पर्शने ॥१९॥

सुप्तस्य चुम्बनं आलिङ्गनं च ॥२०॥

प्रेक्षणं अन्यमनस्कस्य । राजमार्गे च प्रासादस्थायास्तत्र विदिताया व्रीडा शाठ्यनाशः ॥२१॥

तद्द्वेष्ये द्वेष्यता । तत्प्रिये प्रियता । तद्रम्य रतिः । तं अनु हर्षशोकौ । स्त्रीषु जिज्ञासा । कोपश्चाःदीर्गः ॥२२॥

स्वकृतेष्वपि नखदशनचिह्नेष्वन्याशङ्का ॥२३॥

अनुरगस्याःवचनम् ॥२४॥

आकारतस्तु दर्शयेत् ॥२५॥

मदस्वप्नव्याधिषु तु निर्वचनम् ॥२६॥

श्लाघ्यानां नायककर्मणां च ॥२७॥

तस्मिन्ब्रुवाणे वाक्यार्थग्रहणम् । तदवधार्य प्रशंसाविषये भाषणम् । तद्वाक्यस्य चोत्तरेण योजनम् । भक्तिमांश्चेत् ॥२८॥

कथास्वनुवृत्तिरन्यत्र सःपत्न्याः ॥२९॥

निःश्वासे जृम्भते स्खलिते पतिते वा तस्य चार्तिं आशंसीत ॥३०॥

क्षुतव्याहृतविस्मितेषु जीवेत्युदाहरणम् ॥३१॥

दौर्मनस्ये व्याधिदौर्हृदापदेशः ॥३२॥

गुणतः परस्याःकीर्तनम् ॥३३॥

न निन्दा समानदोषस्य ॥३४॥

दत्तस्य धारणम् ॥३५॥

वृथापराधे तद्व्यसने वालङ्कारस्याःग्रहणं अःभोजनं च ॥३६॥

तद्युक्ताश्च विलापाः ॥३७॥

तेन सह देशमोक्षं रोचयेत्राजनि निष्क्रयं च ॥३८॥

सामर्थ्यं आयुष्यस्तदवाप्तौ ॥३९॥

तस्यार्थाधिगमेऽभिप्रेतसिद्धौ शरीरोपचये वा पूर्वसंभाषित इष्टदेवतोपहारः ॥४०॥

नित्यं अलङ्कारयोगः । परिमितोऽभ्यवहारः ॥४१॥

गीते च नामगोत्रयोर्ग्रहणम् । ग्लान्यां उरसि ललाटे च करं कुर्वीत । तत्सुखं उपलभ्य निद्रालाभः ॥४२॥

औत्सङ्गे चास्योपवेशनं स्वपनं च । गमनं वियोगे ॥४३॥

तस्मात्पुत्रार्थिनी स्यात् । आयुषो नाधिक्यं इच्छेत् ॥४४॥

एतस्याःविज्ञातं अर्थं रहसि न ब्रूयात् ॥४५॥

व्रतं उपवासं चास्य निर्वर्तयेत्मयि दोष इति । अःशक्ये स्वयं अपि तद्रूपा स्यात् ॥४६॥

विवादे तेनाप्यःशक्यं इत्यर्थनिर्देशः ॥४७॥

तदीयं आत्मीयं वा स्वयं अःविशेषेण पश्येत् ॥४८॥

तेन विना गोष्ठ्यादीनां अःगमनं इति ॥४९॥

निरःमाल्यधारणे श्लाघा उच्छिष्टभोजने च ॥५०॥

कुलशीलशिल्पजातिविद्यावर्णवित्तदेशमित्रगुणवयोमाधुर्यपूजा ॥५१॥

गीतादिषु चोदनं अभिज्ञस्य ॥५२॥

भयशीतोष्णवर्षाण्यनःअपेक्ष्य तदभिगमनम् ॥५३॥

स एव च मे स्यादित्यौर्ध्वदेहिकेषु वचनम् ॥५४॥

तदिष्टरसभावशीलानुवर्तनम् ॥५५॥

मूलकर्माभिशङ्का ॥५६॥

तदभिगमने च जनन्या सह नित्यो विवादः ॥५७॥

बलात्कारेण च यद्यन्यत्र तया नीयेत तदा विषं अनःअशनं शस्त्रं रज्जुं इति कामयेत ॥५८॥

प्रत्यायनं च प्रणिधिभिर्नायकस्य । स्वयं वात्मनो वृत्तिग्रहणम् ॥५९॥

न त्वेवार्थेषु विवादः ॥६०॥

मात्रा विना किं चिन्न चेष्टेत ॥६१॥

प्रवासे शीघ्रागमनाय शापदानम् ॥६२॥

प्रोषिते मृजानियमश्चालङ्कारस्य प्रतिषेधः । मङ्गलं त्वपेक्ष्यम् । एकं शङ्खवलयं वा धारयेत् ॥६३॥

स्मरणं अतीतानाम् । गमनं ईक्षणिकोपश्रुतीनाम् । नक्षत्रचन्द्रसूर्यताराभ्यः स्पृहणम् ॥६४॥

इष्टस्वप्नप्रदर्शने तत्सङ्गमो ममास्त्विति वचनम् ॥६५॥

उद्वेगोऽनःइष्टे सान्तिकर्म च ॥६६॥

प्रत्यागते कामपूजा ॥६७॥

देवतोपहाराणां करणम् ॥६८॥

सखीभिः पूर्णपात्रस्याहरणम् ॥६९॥

वायसपूजा च ॥७०॥

प्रथमसमागमानःअन्तरं चैतदेव वायसपूजावर्जम् ॥७१॥

सक्तस्य चानुमरणं ब्रूयात् ॥७२॥

निसृष्टभावः समानवृत्तिः प्रयोजनकारी निरःआशङ्को निरःअपेक्षोऽर्थेष्विति सक्तलक्षणानि ॥७३॥

तदेतन्निदर्शनार्थं दत्तकशासनादुक्तम् । अनःउक्तं च लोकतः शीलयेत्पुरुषप्रकृतितश्च ॥७४॥

भवतश्चात्र श्लोकौ ॥७५॥

व्सूक्ष्मत्वादतिःलोभाच्च प्रकृत्याज्ञानतस्तथा । कामलक्ष्म तु दुरःजानं स्त्रीणां तद्भावितैरपि ॥७५॥

व्कामयन्ते विरज्यन्ते रञ्जयन्ति त्यजन्ति च । कर्षयन्त्योऽपि सर्वार्थाञ् ज्ञायन्ते नैव योषितः((१६७)) ॥७६॥

 इति श्री वात्स्यायनीये कामसूत्रे वैशिके षष्ठेऽधिकरणे कान्तानुवृत्तं द्वितीयोऽध्यायः ॥२॥