संस्कृत सूची|संस्कृत साहित्य|व्याकरणः|अष्टाध्यायी|अध्याय ४| भाग १ अध्याय ४ भाग १ भाग २ भाग ३ भाग ४ अध्याय ४ - भाग १ महर्षि पाणिनी द्वारा रचित अष्टाध्यायी हा संस्कृत व्याकरणावरील एक अत्यंत प्राचीन ग्रंथ आहे, जो ई.पू. ५००व्या शतकात रचला गेला. Tags : ashtadhyayigrammerpaniniअष्टाध्यायीपाणिनीव्याकरण भाग १ Translation - भाषांतर १ नीआप्प्रातिपदिकात् ।२ सु औजसमौट् शः टाभ्याम्भिः ङेभ्याम्भ्यः ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम् ङिओस्सुप् ।३ स्त्रियां ।४ अज आदि अतः टाप् ।५ ऋत्नेभ्यः ङीप् ।६ उक् इतः च ।७ वनः र च ।८ पादः अन्यतरस्यां ।९ टाप् ऋचि ।१० न षट्स्वसृ आदिभ्यः ।११ मनः ।१२ अनः बहुव्रीहेः ।१३ डाप् उभाभ्यां अन्यतरस्याम् ।१४ अनुपसर्जणात् ।१५ ट्- इत् ढ अण् अञ् द्वयसच् दघ्नच्मात्रच् तयप्- - ठञ्कञ्क्वरपः ।१६ यञ् अः च ।१७ प्राचां ष्फ तद्धितः ।१८ सर्वत्र लोहित आदि कत अन्तेभ्यः ।१९ कौरव्यमाण्डूकाभ्यां च ।२० वयसि प्रथमे ।२१ द्विगोः ।२२ अपरिमाणबिस्त आचितकम्बल्येभ्यः न तद्धितलुकि ।२३ काण्ड अन्तात् क्षेत्रे ।२४ पुरुषात् प्रमाणे अन्यतरस्यां ।२५ बहुव्रीहेरूधसः ङीष् ।२६ संख्या अव्यय आद् एर्ङीप् ।२७ दाम(न्)हायन अन्तात् च ।२८ अनः उपधाओपिनः न्यारयां ।२९ नित्यं संज्ञाछन्दसोः ।३० केवलमामकभागधेयपाप अपरसमान आर्यकृतसुमङ्गलभेषजात् च ।३१ रात्रेः च अजसौ ।३२ अन्तर्वत्पतिवतोर्नुक् ।३३ पत्युर्नः यज्ञसंयोगे ।३४ विभाषा सपूर्वस्य ।३५ नित्यं सपत्नी आदिषु ।३६ पूतक्रतोरै च ।३७ वृषाकपि अग्निकुसितकुसीदानां उदात्तः ।३८ मनोरौ वा ।३९ वर्णात् अनुदात्तात् त उपधात्तः नः ।४० अन्यतः ङीष् ।४१ ष्- इत् गौर आदिभ्यः ।४२ जानपदकुण्डगोणस्थलभाजनागकालनीलकुशकामुककबरात् वृत्ति अमत्र आवपन अकृत्रिमाश्राणास्थौल्यवर्ण अणाच्छादन अयोविकारमैथुन इच्छाकेशवेशेषु ।४३ शोणात् प्राआं ।४४ वा उतः गुणवचणात् ।४५ बहु आदिभ्यः च ।४६ नित्यं छन्दसि ।४७ भुवः च ।४८ पुंयोगात् आख्यायां ।४९ इन्द्रवरुणभवशर्वरुद्रमृडहिम अरण्ययवयवनमातुलआचार्या- णां आनुक् ।५० क्रीतात् करणपूर्वात् ।५१ क्तात् अल्प आख्यायां ।५२ बहुव्रीहेः च अन्त उदात्तात् ।५३ अस्वाङ्गपूर्वपदात् वा ।५४ स्वाङ्गात् च उपसर्जणात् आंयोग पधात् ।५५ नासिका उदर ओष्ठजङ्घादन्तकर्णशृङ्गात् च ।५६ न क्रोड आदिबह्वचः ।५७ सहनञ्विद्यंआनपूर्वात् ।५८ नखमुखात् संज्ञायां ।५९ दीर्घजिह्वी च छन्दसि ।६० दिक्पूर्वपदात् ङीप् ।६१ वाहः ।६२ सखी अशिश्वी इति भाषायां ।६३ जातेरस्त्रीविषयात् अय उपधात् ।६४ पाककर्णपर्णपुष्पफलमूलवाल उत्तरपदात् च ।६५ इतः मनुष्यजातेः ।६६ ऊङ् उतः ।६७ बाहु अन्तात् संज्ञायां ।६८ पङ्गोः च ।६९ ऊरूत्तरपदात् औपम्ये ।७० संहितशफलक्षणवाम आदेः च ।७१ कद्रुकमण्डल्वोः छन्दसि ।७२ संज्ञायां ।७३ शार्ङ्गरव आदि अञः ङीन् ।७४ यङः चाप् ।७५ आवट्यात् च ।७६ तद्धिताः ।७७ यूनः तिह् ।७८ अणिञोरणार्षयोर्गुरु पोत्तमयोः ष्यङ् गोत्रे ।७९ गोत्र अवयवात् ।८० क्रौडि आदिभ्यः च ।८१ दैवयज्ञिशौचिवृक्षिसात्यमुग्रिकाण्ठेविद्धिभ्यः न्यतरस्यां ।८२ समर्थानां प्रथंआत् वा ।८३ प्राग् दीव्यतः अण् ।८४ अश्वपति आदिभ्यः च ।८५ दिति अदितिआदित्यपति उत्तरपदात् ण्यः ।८६ उत्सआदिभ्यः अञ् ।८७ स्त्रीपुंसाभ्यां नञ्स्नञौ भवणात् ।८८ द्विगोर्लुक् अनपत्ये ।८९ गोत्रे अलुक् अचि ।९० यूनि लुक् ।९१ फक्फिञोरन्यतरस्यां ।९२ तस्य अपत्यं ।९३ एकः गोत्रे ।९४ गोत्रात् यूनि अस्त्रियां ।९५ अतः इञ् ।९६ बाहु आदिभ्यः च ।९७ सुधातुरकङ् च ।९८ गोत्रे कुञ्ज आदिभ्यः च्फञ् ।९९ नड आदिभ्यः फक् ।१०० हरित आदिभ्यः अञः ।१०१ यञ् इञोः च ।१०२ शरद्वत्शुनकदर्भात् भृगुवत्स आग्रायणेषु ।१०३ द्रोणपर्वतजीवन्तात्न्यारयां ।१०४ अनृषि आनन्तर्ये बिद आदिभ्यः अञ् ।१०५ गर्ग आदिभ्यः यञ् ।१०६ मधुबभ्र्वोर्ब्राह्मणकौशिकेषु ।१०७ कपिबोधात् आङ्गिरसे ।१०८ वतण्डात् च ।१०९ लुक् स्त्रियां ।११० अश्व आदिभ्यः फक् ।१११ भर्गात् त्रैगर्ते ।११२ शिव आदिभ्यः अण् ।११३ अवृद्धाभ्यः नदीमानुषीह्यः अणामिकाह्यः ।११४ ऋषि अन्धकवृष्णिकुरुभ्यः च ।११५ मातुरुत् संख्यासम् भद्रपूर्वायाः ।११६ कन्यायाः कनीन च ।११७ विकर्णशुङ्गछगलात् वत्सभरद्वाज अत्रिषु ।११८ पीलायाः वा ।११९ ढक् च मण्डूकात् ।१२० स्त्रीभ्यः ढक् ।१२१ द्व्यचः ।१२२ इत् अः च अनिञ् अः ।१२३ शुभ्र आदिभ्यः च ।१२४ विकर्णकुशीतकात् काश्यपे ।१२५ भ्रुवः वुक् च ।१२६ कल्याणी आदीनां इनङ् ।१२७ कुलटायाः वा ।१२८ चटकायाः ऐरक् ।१२९ गोधायाः ढ्रक् ।१३० आरक् उदीचां ।१३१ क्षुद्राभ्यः वा ।१३२ पितृष्वौः छण् ।१३३ ढकि लोपः ।१३४ मातृष्वसुः च ।१३५ चतुष्पाद्भ्यः ढञ् ।१३६ गृष्टि आदिभ्यः च ।१३७ राज(न्)श्वसुरात् यत् ।१३८ क्षत्रात् घः ।१३९ कुलात् खः ।१४० अपूर्वपदात् अन्यतरस्यां यत् ढकञौ ।१४१ महाकुलात् अञ्खञौ ।१४२ दुष्कुलात् ढक् ।१४३ स्वसुः छः ।१४४ भ्रातुर्व्यत् च ।१४५ व्यन् सपत्ने ।१४६ रेवती आदिभ्यः ठक् ।१४७ गोत्रस्त्रियाः कुत्सने ण च ।१४८ वृद्धात् ठक् सौवीरेषु बहुलं ।१४९ फेः छ च ।१५० फाण्टाहृतिमिमताभ्यां णफिञौ ।१५१ कुरु आदिभ्यः ण्यः ।१५२ सेना अन्तलक्षणकारिभ्यः च ।१५३ उदीचां इञ् ।१५४ तिक आदिभ्यः फिञ् ।१५५ कौसल्यकार्मार्याभ्यां च ।१५६ अणः द्व्यचः ।१५७ उदीचां वृद्धात् अगोत्रात् ।१५८ वाकिन आदीनां कुक् च ।१५९ पुत्र अन्तात् अन्यतरस्यां ।१६० प्राचां अवृद्धात् फिन् बहुलम् ।१६१ मनोर्जातौ अञ्यतौ षुक् च ।१६२ अपत्यं पौत्रप्रभृति गोत्रम् ।१६३ जीवति तु वंश्ये युवा ।१६४ भ्रातरि च ज्यायसि ।१६५ वा अन्यस्मिन् सपिण्डे स्थविरतरे जीवति ।१६६ वृद्धस्य च पूजायां ।१६७ यूनः च कुत्सायां ।१६८ जनपदशब्दात् क्षत्रियात् अञ् ।१६९ साल्वेयगान्धारिभ्यां च ।१७० द्वि अच्मगधकलिङ्गसूरमसात् अण् ।१७१ वृद्ध इत्कोसल अजादात् ञ्यङ् ।१७२ कुरुणादिभ्यः ण्यः ।१७३ साल्व अवयवप्रत्यग्रथकलकूट अश्मकात् इञ् ।१७४ ते तद्राजाः ।१७५ कम्बोजात् लुक् ।१७६ स्त्रियां अवन्तिकुन्तिकुरुभ्यः च ।१७७ अतः च ।१७८ न प्राच्यभर्ग आदियौधेयआदिह्यस । N/A References : N/A Last Updated : January 17, 2018 Comments | अभिप्राय Comments written here will be public after appropriate moderation. Like us on Facebook to send us a private message. TOP