मराठी मुख्य सूची|मराठी पुस्तके|संत तुकाराम गाथा|
अभंग संग्रह ४१०१ ते ४२००

तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह ४१०१ ते ४२००

तुकाराम महाराजांचे अभंग म्हणजे रोजच्या जीवनातील विविध व्यवहारातील सुत्ररूपाने केलेले मार्गदर्शन आणि जीवनाचे महाभाष्य.

Tukaram was one of the greatest poet saints, whose Abhang says the greatest philosophy of routine life.


४१०१

आपुली बुटबुट घ्यावी । माझी परताप द्यावी ॥१॥

आपुला मंत्र नव्हे बरा । माझा बईल चुकला मोरा ॥२॥

तुका म्हणे ऐशा नरा । परिस न झोंबे खापरा ॥३॥

४१०२

भावभक्तीवादें करावें कीर्तन । आशाबधी मन करूं नये ॥१॥

अन्न पाणी धन द्रव्य नारायण । विठ्ठला वांचून बोलूं नये ॥ध्रु.॥

सप्रेम करावें देवाचें कीर्तन । भय द्या सोडून शरीराचें ॥२॥

तरी मग जोडे विठ्ठलनिधान । केलिया कीर्तन सिद्धि पावे ॥३॥

देव जोडिलिया तया काय उणें । तुका म्हणे मन धीट करा ॥४॥

४१०३

चोरासी चांदणें वेश्येसी सेजार । परिसेंसी खापर काय होय ॥१॥

दुधाचे आधणीं वैरिले पाषाण । कदा काळीं जाण पाकनव्हे ॥२॥

तुका म्हणे जरि पूर्वपुण्यें सिद्धि । तरि च राहे बुद्धि संतसंगीं ॥३॥

४१०४

रोगिया मिष्टान्न मर्कटा चंदन । कागासी लेपन कर्पूराचें ॥१॥

निर्नासिका जैसा नावडे आरिसा । मूर्खालागीं तैसा शास्त्रबोध ॥ध्रु.॥

दास तुका म्हणे विठ्ठलउदारें । अज्ञानअंधारें दूरी केलें ॥२॥

४१०५

मथनासाटीं धर्माधर्म । त्याचें वर्म नवनीत ॥१॥

तें चि तें घाटूं नये । आलें जाय नासूनि ॥ध्रु.॥

सांभाळावें वरावर । वर्म दूर न वजावें ॥२॥

तुका म्हणे घालें पोट । मग बोटचांचणी ॥३॥

४१०६

माझा घात पात अथवा हित फार । अवघा विचार तुझ्या हातीं ॥१॥

ठेवुनि जीव भाव तुझ्या ठायीं चित्त । राहिलों निवांत पांडुरंगा ॥ध्रु.॥

चित्ताचा चाळक बुद्धीचा जनिता । काय नाहीं सत्ता तुझे हातीं ॥२॥

तुका म्हणे काय करिसी तें पाहीन । ठेविसी राहीन सुखें तेथें ॥३॥

४१०७

संतपाउलें साजिरीं । गंगा आली आम्हांवरी ॥१॥

जेथें पडे रजधुळी । तेथें करावी अंघोळी ॥ध्रु.॥

स्वेतबंद वाराणसी । अवघीं तीथॉ तयापासीं ॥२॥

तुका म्हणे धन्य जालों । संतसागरीं मिळालों ॥३॥

४१०८

न घडे मायबापें बाळकाचा घात । आपणादेखत होऊं नेदी ॥१॥

कां मी मनीं चिंता वाहूं भय धाक । काय नव्हे एक करितां तुज ॥ध्रु.॥

वर्म जाणे त्याच्या हिताचे उपाय । तान भूक वाहे कडिये खांदीं ॥२॥

तुका म्हणे तूं गा कृपावंत भारी । ऐसें मज हरी कळों आलें ॥३॥

४१०९

करावें कीर्तन । मुखीं गावे हरिचे गुण ॥१॥

मग कांहीं नव्हे बाधा । काम दुर्जनाच्या क्रोधा ॥ध्रु.॥

शांतिखड्ग हातीं । काळासी ते नागविती ॥२॥

तुका म्हणे दाता सखा । ऐसा अनंतासारिखा ॥३॥

४११०

तुझी कीर्ती सांगों तुजपुढें जरी । ब्रम्हांडीं ही हरी माईना ते ॥१॥

मेरूची लेखणी सागराची शाई । कागद हा मही न पुरे चि ॥ध्रु.॥

अनंत अपार आपंगिले भक्त । माझें चि संचित ओडवेना ॥२॥

तुका म्हणे तुम्हां बोल नाहीं देवा । पामरें म्यां सेवा केली नाहीं ॥३॥

४१११

काय साधनाच्या कोटी । केल्या आटी होती त्या ॥१॥

देव कृपा करी जरी । होय उजरी स्वरूपीं ॥ध्रु.॥

केले होते चिंता श्रम । उपरम न होतां ॥२॥

तुका म्हणे कळों आलें । सर्व जालें आपरूप ॥३॥

४११२

तुज काय करूं मज एक सार । अमृतसागर नाम तुझें ॥१॥

काय येणें उणें आम्हां तयापोटीं । गोवितां हे कंठीं कामधेनु ॥ध्रु.॥

नोळखे तानुलें माय ऐसी कोण । वोरसे देखून शोक त्याचा ॥२॥

जो नाहीं देखिला याचक नयनीं । तो पावे घेउनि लज्जा दान ॥३॥

नामासाटीं प्राण सांडियेला रणीं । शूर ते भांडणीं न फिरती ॥४॥

तुका म्हणे आम्ही गातां गीतीं भला । भेटूनी विठ्ठला काय चाड ॥५॥

४११३

कृपेचे सागर हे साधुजन । तिंहीं कृपादान केलें मज ॥१॥

बोबडे वाणीचा केला अंगीकार । तेणें माझा स्थिर केला जीव ॥ध्रु.॥

तेणें सुखें मन स्थिर जालें ठायीं । संतीं दिला पायीं ठाव मज ॥२॥

नाभी नाभी ऐसें बोलिलों वचन । तें माझें कल्याण सर्वस्व ही ॥३॥

तुका म्हणे जालों आनंदनिर्भर । नाम निरंतर घोष करूं ॥४॥

४११४

भक्तीचें वर्म जयाचिये हातीं । तया घरी शांति दया ॥१॥

अष्टमासिद्धि वोळगती द्वारीं । न वजती दुरी दवडितां॥ध्रु.॥

तेथें दुष्ट गुण न मिळे निशेष । चैतन्याचा वास जयामाजी ॥२॥

संतुष्ट चित्त सदा सर्वकाळ । तुटली हळहळ त्रिगुणाची ॥३॥

तुका म्हणे येथें काय तो संदेह । आमचें गौरव आम्ही करूं ॥४॥

४११५

साच हा विठ्ठल साच हें करणें । संत जें वचनें बोलियेले ॥१॥

साच तें स्वहित साच ते प्रचित । साच वेद नीत सांगतील ॥२॥

तुका म्हणे घेती साच साच भावें । लटिकें वर्म ठावें नाहीं त्यांसी ॥३॥

४११६

संगें वाढे सीण न घडे भजन । त्रिविध हें जन बहु देवा ॥१॥

याचि दुःखें या जनाचा कांटाळा । दिसताती डोळां नानाछंद ॥ध्रु.॥

एकविध भाव राहावया ठाव । नेदी हा संदेह राहों चित्तीं ॥२॥

शब्दज्ञानी हित नेणती आपुलें । आणीक देखिलें नावडे त्या ॥३॥

तुका म्हणे आतां एकलें चि भलें । बैसोनि उगलें राहावें तें ॥४॥

४११७

तुझें वर्म आम्हां कळों आलें सुखें । संतांचिया मुखें पांडुरंगा ॥१॥

अवघा चि नट वाउगा पसारा । चेईला तूं खरा तूं चि एक ॥ध्रु.॥

म्हणउनि देहबुद्धि नासिवंता । नातळे या चित्ता नेदावया ॥२॥

सोय हे लागली पुढिलांची वाट । पावले जे नीट तुजपाशीं ॥३॥

तुका म्हणे नाहीं कोणासवें काज । बोलायाचें मज अंतरींचें ॥४॥

४११८

पुण्यपापा ठाव नाहीं सुखदुःखा । हानिलाभशंका नासलिया ॥१॥

जिंता मरण आलें आप पर गेलें । मूळ छेदियेलें संसाराचें ॥ध्रु.॥

अधिकार जाती वर्णधर्मयाती । ठाव नाहीं सत्यअसत्याशी ॥२॥

जन वन भिन्न आचेत चळण । नाहीं दुजेपण ठाव यासी ॥३॥

तुका म्हणें देह वाईलें विठ्ठलीं । तेव्हां च घडली सर्व पूजा ॥४॥

४११९

संकोचतो जीव महत्वाच्या भारें । दासत्व चि बरें बहु वाटे ॥१॥

कळावी जी माझी आवडी हे संतां । देणें तरि आतां हें चि द्यावें ॥ध्रु.॥

तुमचे चरण पावविलों सेवा । म्हणउनि हेवा हा चि करीं ॥२॥

विनउनी तुका वंदितो चरण । लेखा रजरेण चरणींचें ॥३॥

४१२०

देव कैंचा तया दुरी । भाका बरी करुणा ॥१॥

आळवित्या न लगे धर । माय जाणे रे भातुकें ॥ध्रु.॥

नावे तरी ज्याचा भार । पैल पार जवळी त्या ॥२॥

आतां परदेशी तुका । जाला लोकांवेगळा ॥३॥

४१२१

भक्ती ज्याची थोडी । पूर्ण विषयांची गोडी ॥१॥

तो नर चि नव्हे पाहीं । खर जाणावा तो देहीं ॥ध्रु.॥

भजन पूजन ही नेणे । काय स्वरूपासी जाणे ॥२॥

तुका म्हणे त्याला । भोवंडून बाहेर घाला ॥३॥

४१२२

समुद्र हा पिता बंधु हा चंद्रमा । भगिनी ते रमा शंखाची या ॥१॥

मेहुणा जयाचा द्वारकेचा हरि । शंख दारोदारीं भीक मागे ॥२॥

दुष्ट हें जाणावें आपुलें स्वहित । तुका म्हणे मात ऐसी आहे ॥३॥

४१२३

भवाचिया संगें बहु च नाडिले । कळिकाळें पाडिले तोंडघसीं ॥१॥

तया भवसंगें गुंतलासी वांयां । धन पुत्र जाया भुलों नको ॥ध्रु.॥

जेजे घडी जाय तेते काळ खाय । प्राण्या तरणोपाय काय केला ॥२॥

तुका म्हणे करीं सर्व ही तूं त्याग । अर्पी हें सर्वांग जगदीशीं ॥३॥

४१२४

रुचे सकळा मिष्टान्न । रोग्या विखाच्या समान ॥१॥

तरि कां तया एकासाटीं । काम अवघें करणें खोटीं ॥ध्रु.॥

दर्पण नावडे एका । ठाव नाहीं ज्याच्या नाका ॥२॥

तुका म्हणे खळा । उपदेशाचा कांटाळा ॥३॥

४१२५

जागा घरटी फिरे तस्कराची दिवसाराती । नीदसुरें नाडिलीं असो मागों किती ॥१॥

हाट करी सकळ जन । वस्तु करा रे जतन ॥ध्रु.॥

हुशार ठायीं । निजनिजेलिया पाहीं ॥२॥

सावचित्त असे खरा । लाभ घेउन जाये घरा ॥३॥

तराळ राळ बोंबें उतराई । राखा आपुलिया भाई ॥४॥

हरिच्या नामीं घालूं जागा । तुका म्हणे हुशार गा ॥५॥

४१२६

संतांनीं सरता केलों तैसेपरी । चंदनीं ते बोरी व्यापियेली ॥१॥

गुण दोष याती न विचारितां कांहीं । ठाव दिला पायीं आपुलिया ॥२॥

तुका म्हणे आलें समर्थाच्या मना । तरि होय राणा रंक त्याचा ॥३॥

४१२७

चित्तीं तुझे पाय डोळां रूपाचें ध्यान । अखंड मुखीं नाम वर्णावे गुण ॥१॥

हें चि एक तुम्हां देवा मागणें दातारा । उचित तें करा माझा भाव जाणूनि ॥ध्रु.॥

खुंटली जाणींव माझें बोलणें आतां । करूं यावी तैसी करावी बाळकाची चिंता ॥२॥

तुका म्हणे आतां नको देऊं अंतर । न कळे पुढें काय बोलों विचार ॥३॥

४१२८

संतांच्या पादुका घेईन मोचे खांदीं । हातीं टाळ दिंडी नाचेन पुढें ॥१॥

भजनविधी नेणें साधन उपाय । सकळ सिद्धी पाय हरिदासांचे ॥ध्रु.॥

ध्यानगति मति आसन समाधि । हरिनाम गोविंदीं प्रेमसुख ॥२॥

नेणता निर्लज्ज नेणें नादभेद । सुखें हा गोविंद गाऊं गीतीं ॥३॥

सर्व जोडी मज गोत आणि वित्त । तुका म्हणे संतमहंतपाय ॥४॥

४१२९

हरिजनीं प्राण विकली हे काया । अंकिला मी तया घरीं जालों ॥१॥

म्हणियें सत्वर करीन सांगतां । घेईन मी देतां शेष त्यांचें ॥ध्रु.॥

आस करूनियां राहेन अंगणीं । उश्चिष्टाची धणी घ्यावयासी ॥२॥

चालतां ते मार्गा चरणीचे रज । उडती सहज घेइन आतां ॥३॥

दुरि त्यांपासूनि न वजें दवडितां । तुका म्हणे लाता घेइन अंगीं ॥४॥

४१३०

पुण्य फळलें बहुतां दिवसां । भाग्यउदयाचा ठसा । जाला सन्मुख तो कैसा । संतचरण पावलों ॥१॥

आजि फिटलें माझें कोडें । भवदुःखाचें सांकडें । कोंदाटलें पुढें । ब्रम्ह सावळें ॥ध्रु.॥

आलिंगणें संतांचिया । दिव्य जाली माझी काया । मस्तक पाया । वरी त्यांच्या ठेवितां ॥२॥

तुका म्हणे धन्य झालों । सुखें संतांचिया धालों । लोटांगणीं आलों । पुढें भार देखोनी ॥३॥

४१३१

ठाव देऊनिया राखें पायापासीं । मी तों आहें रासी पातकाची ॥१॥

पातकाची रासी म्हणतां लागे वेळ । ऐके तो कृपाळ नारायण ॥ध्रु.॥

नारायणनामें अवघें सांग जालें । असंग चि केलें एकमय ॥२॥

एकमय जालें विठोबाच्या नामें । भेदाभेद कर्म आणिक कांहीं ॥३॥

तुका म्हणे चित्तीं चिंतिलें जें होतें । तें होय आपैतें नामें याच्या ॥४॥

४१३२

आतां आम्हां भय नाहीं बा कोणाचें । बळ विठोबाचें जालें असे ॥१॥

धीर दिला आम्हां येणें पांडुरंगें । न पांगों या पांगें संसाराच्या ॥२॥

तुका म्हणे माझा कैवारी हा देव । नाहीं भय भेव त्याच्या संगें ॥३॥

४१३३

भक्ती आम्ही केली सांडुनी उद्वेग । पावलों हें सांग सुख याचें ॥१॥

सुख आम्हां जालें धरितां यांचा संग । पळाले उद्वेग सांडूनिया ॥२॥

तुका म्हणे सुख बहु जालें जिवा । घडली या सेवा विठोबाची ॥३॥

४१३४

शास्त्रज्ञ हो ज्ञाते असती बहुत । परि नाहीं चित्त हाता आलें ॥१॥

क्षणा एका साटीं न धरवे धीर । तेणें हा रघुवीर अंतरतो ॥ध्रु.॥

तोळाभर सोनें रतिभार राई । मेळविल्या पाहीं नास होतो ॥२॥

हरीचे अंकित असती विरळागत । तयांसी अच्युत कृपा करी ॥३॥

तुका म्हणे काय धुडवण्या गोष्टी । जंव नाहीं गांठी चित्त आलें ॥४॥

४१३५

इंद्रियांसी नेम नाहीं । मुखीं राम म्हणोनि काई ॥१॥

जेविं मासीसंगें अन्न । सुख नेदी तें भोजन ॥ध्रु.॥

कीर्तन करावें । तैसें करूनी दावावें ॥२॥

हें तों अंगीं नाहीं चिन्हें । गाइलें वेश्येच्या ढव्यानें ॥३॥

तुका म्हणे नका रागा । संत शिवूं नेदिती अंगा ॥४॥

४१३६

न लगे देवा तुझें आम्हांसी वैकुंठ । सायुज्याचा पट न लगे मज ॥१॥

देई तुझें नाम मज सर्वकाळीं । मागेन वनमाळीहें चि तुज ॥ध्रु.॥

नारद तुंबर उद्धव प्रल्हाद । बळी रुक्मांगद नाम ध्याती ॥२॥

सद्धि मुनिगण गंधर्व किन्नर । करिताती गजर रामनामें ॥३॥

तुका म्हणे हरी देई तुझें नाम । अखंडित प्रेम हें चि द्यावें ॥४॥

४१३७

पावलों प्रसाद इच्छा केली तैसी । जालें या चित्तासी समाधान ॥१॥

मायबाप माझा उभा कृपादानी । विटे सम जोडूनि पादांबुजें ॥ध्रु.॥

सांभाळासी येऊं नेदी च उणीव । अधिकारगौरव राखे तैसें ॥२॥

तुका म्हणे सर्व अंतर्बाहए आहे । जया तैसा राहे कवळूनी ॥३॥

४२३८

होतें तैसें पायीं केलें निवेदन । अंतरलों दिन बहुत होतों ॥१॥

संबोखुनी केलें समाधान चित्त । वोगरुणि भात प्रेमरस ॥ध्रु.॥

नामरत्नमणी करूनी भूषण । अळंकारमंडण माळा दिली ॥२॥

तुका म्हणे सुखें जालों निरामय । नामीं नामसोय निमग्नता ॥३॥

४१३९

स्थिरावली वृित्त पांगुळला प्राण । अंतरींची खुण पावूनियां ॥१॥

पुंजाळले नेत्र जाले अर्धोन्मीळित । कंठ सद्गदित रोमांच आले ॥ध्रु.॥

चित्त चाकाटलें स्वरूपा माझारी । न निघे बाहेरी सुखावलों ॥२॥

सुनीळ प्रकाश उदैजला दिन । अमृताचें पान जीवनकळा ॥३॥

शशिसूर्या जाली जीवें ओंवाळणी । आनंदा दाटली आनंदाची ॥४॥

तुका म्हणे सुखें प्रेमासी डुलत । वीरालों निश्चिंत निश्चिंतीनें ॥५॥

४१४०

बोध्यअवतार माझिया अदृष्टा । मौन्य मुखें निष्ठा धरियेली ॥१॥

लोकांचियेसाटीं शाम चतुर्भुज । संतांसवें गुज बोलतसां ॥ध्रु.॥

आलें कलियुग माझिया संचिता । डोळां हाकलितां न पडेसी ॥२॥

म्यां च तुझें काय केलें नारायणा । कां नये करुणा तुका म्हणे ॥३॥

४१४१

मुखीं विठ्ठलाचें नाम । मग कैचा भवभ्रम ॥१॥

चालतां बोलतां खातां । जेवितां निद्रा करितां ॥ध्रु.॥

सुखें असों संसारीं । मग जवळी च हरि ॥२॥

मुक्तिवरील भक्ती जाण । अखंड मुखीं नारायण ॥३॥

मग देवभक्त जाला । तुका तुकीं उतरला ॥४॥

४१४२

प्रेम जडलें तुझे पायीं । आणीक न सुचे मजला कांहीं ॥१॥

रात्रीदिवस तुझें ध्यान । तें चि माझें अनुष्ठान ॥ध्रु.॥

नामापरतें नेणें दुजें । ऐसें कळलें मजला निज ॥२॥

तुका म्हणे अंतकाळीं । आम्हां सोडवीं तात्काळीं ॥३॥

४१४३

तुझे पाय माझी काशी । कोण जाय माझें काशी॥१॥

तुझें रूप तें चि ध्यान । तें चि माझें अनुष्ठान ॥ध्रु.॥

तुझे चरण ते चि गया । जालें गयावर्जन देहा ॥२॥

तुका म्हणे सकळ तीथॉ । तुझें पायीं वसती येथें ॥३॥

४१४४

क्षुधा तृषा कांहीं सर्वथा नावडे । पहावया धांवें कोल्हांटासी ॥१॥

कथेसी साक्षेपें पाचारिला जरी । म्हणे माझ्या घरीं कोणी नाहीं ॥ध्रु.॥

बलत्कारीं जरी आणिला कथेसी । निद्रा घे लोडेंसी टेंकूनियां ॥२॥

तुका म्हणे थुंका त्याच्या तोंडावरी । जातो यमपुरी भोगावया ॥३॥

४१४५

श्रीराम सखा ऐसा धरीं भाव । मीपणाचा ठाव पुसीं मना ॥१॥

शरण निरंतर म्हण तूं गोविंदा । वाचे लावीं धंदा नारायण ॥ध्रु.॥

यापरि सोपान नाहीं रे साधन । वाहातसें आण तुझी मना ॥२॥

नको कांहीं करूं अळस अंतरीं । जपें निरंतर रघुपती ॥३॥

तुका म्हणे मोठा लाभ नरदेहीं । देहीं च विदेही होती नामें ॥४॥

४१४६

सर्वापरी तुझे गुण गाऊं उत्तम । तुझेठायीं प्रेम राहो माझें ॥१॥

माउलीपरिस आहेसी उदार । तरि कां निष्ठ‍ मन केलें ॥ध्रु.॥

गजेंद्राकारणें केलें त्वां धांवणें । तरि कां निर्वाण पाहातोसी ॥२॥

प्रल्हादास कष्टीं रिक्षलें तों देवा । तरि कां केशवा सांडी केली ॥३॥

अन्यायी अजामेळ तो जाला पावन । ऐसें हें पुराण हाका मारी ॥४॥

तुका म्हणे माझे थोर अपराध । नाम करी छेद क्षणमात्रें ॥५॥

४१४७

आतां वांटों नेदीं आपुलें हें मन । न सोडीं चरण विठोबाचे ॥१॥

दुजियाचा संग लागों नेदीं वारा । आपुल्या शरीरावरूनियां ॥ध्रु.॥

यावें जावें आम्हीं देवा च सांगातें । मागूनी करीत हें चि आलों ॥२॥

काय वांयां गेलों तो करूं उद्वेग । उभा पांडुरंग मागें पुढें ॥३॥

तुका म्हणे प्रेम मागतों आगळें । येथें भोगूं फळें वैकुंठींचीं ॥४॥

४१४८

आतां आम्हां हें चि काम । वाचे स्मरूं रामराम ॥१॥

ऐसी मोलाची हे घडी । धरूं पायांची आवडी ॥ध्रु.॥

अमृताची खाणी । तये ठायीं वेचूं वाणी ॥२॥

तुका म्हणे पांडुरंगा । माझ्या जीवींच्या जिवलगा ॥३॥

४१४९

आतां जावें पंढरीसी । दंडवत विठोबासी ॥१॥

जेथें चंद्रभागातिरीं । आम्ही नाचों पंढरपुरीं ॥ध्रु.॥

जेथें संतांची दाटणी । त्याचें घेऊं पायवणी ॥२॥

तुका म्हणे आम्ही बळी । जीव दिधला पायां तळीं ॥३॥

४१५०

आम्ही नरका जातां काय येइल तुझ्या हाता । ऐसा तूं अनंता विचारीं पां ॥१॥

तुज शरण आलियाचें काय हें चि फळ । विचारा दयाळ कृपानिधी ॥ध्रु.॥

तुझें पावनपण न चले आम्हांसीं । ऐसें हृषीकेशी कळों आलें ॥२॥

आम्ही दुःख पावों जन्ममरण वेथा । काय तुझ्या हाता येत असे ॥३॥

तुका म्हणे तुम्ही खादली हो रडी । आम्ही धरली सेंडी नाम तुझें ॥४॥

४१५१

पांडुरंगे पाहा खादलीसे रडी । परिणाम सेंडी धरिली आम्ही ॥१॥

आतां संतांनीं करावी पंचाईत । कोण हा फजितखोर येथें ॥ध्रु.॥

कोणाचा अन्याय येथें आहे स्वामी । गर्जतसों आम्ही पातकी ही ॥२॥

याचें पावनपण सोडवा चि तुम्ही । पतितपावन आम्ही आहों खरें ॥३॥

आम्ही तंव आहों अन्यायी सर्वथा । याची पावन कथा कैसी आहे ॥४॥

तुका म्हणे आम्ही मेलों तरी जाणा । परि तुमच्या चरणा न सोडावें ॥५॥

४१५२

घालूनियां मध्यावर्ती । दाटुनि उपदेश देती ॥१॥

ऐसे पोटभरे संत । तयां कैंचा भगवंत ॥ध्रु.॥

रांडापोरांतें गोविती । वर्षासन ते लाविती ॥२॥

जसे बोलती निरोपणीं । तैसी न करिती करणी ॥३॥

तुका म्हणे तया । तमोगुणियाची क्रिया ॥४॥

४१५३

वैभव राज्य संपत्ती टाकावी । उदरार्थ मागावी माधोकरी ॥१॥

आपुलें तें आधीं करावें स्वहित । ऐसी आहे नीत स्वधर्माची ॥ध्रु.॥

वर्ण कुळ जाति याचा अभिमान । तजावा सन्मान लौकिकाचा ॥२॥

तुका म्हणे राहे एकाकी निःशंक । देउनियां हाक कंठीं काळ ॥३॥

४१५४

हातपाय मिळोनि मेळा । चला म्हणती पाहों डोळां ॥१॥

देखणी नव्हे देखती कैसे । सकळांचा देखणा डोळा चि असे ॥२॥

डोऑयाचा डोळा पाहों गेला । तुका म्हणे तो पाहों ठेला ॥३॥

४१५५

मुखें संति इंद्रियें जती । आणिक नेणे भाव भक्ती॥१॥

देवा हे चि दोन्ही पदें । येर गाइलीं विनोदें ॥२॥

चित्ताचें आसन । तुका करितो कीर्त्तन ॥३॥

४१५६

धांवोनियां आलों पहावया मुख । गेलें माझें दुःख जन्मांतरिंचें ॥१॥

ऐकिलें ही होतें तैसें चि पाहिलें । मन स्थिरावलें तुझ्या पायीं ॥२॥

तुका म्हणे माझी इच्छा पूर्ण जाली । कांहीं न राहिली वासना हे ॥३॥

४१५७

गावलोकिकाहीं लावियेलें पिसें । काय सांगों ऐसें तुजपासीं ॥१॥

तोंड काळें केलें फिरविलें मज । नाहीं धरिली लाज पांडुरंगा ॥ध्रु.॥

काय तुजपासीं सांगों हें गार्‍हाणें । मग काय जिणें तुझें माझें ॥२॥

कोणासाटीं आतां करावा संसार । केली वारावार आपणें चि ॥३॥

तुका म्हणे आम्ही मोडिला घरचार । धरियेला धीर तुझ्या पायीं ॥४॥

४१५८

जीवें जीव नेणे पापी सारिका चि । नळी दुजयाची कापूं बैसे ॥१॥

आत्मा नारायण सर्वां घटीं आहे । पशुमध्यें काय कळों नये ॥ध्रु.॥

देखत हा जीव हुंबरे वरडत । निष्ठ‍ाचे हात वाहाती कैसे ॥२॥

तुका म्हणे तया चांडाळासी नर्क । भोगिती अनेक महादुःखें ॥३॥

४१५९

मनीं भाव असे कांहीं । तेथें देव येती पाहीं ॥१॥

पाहा जनाई सुंदरी । तेथें देव पाणी भरी ॥ध्रु.॥

शुद्ध पाहोनियां भाव । त्याचे हृदयीं वसे देव ॥२॥

तुका म्हणे विठोबासी । ठाव देई चरणापासीं ॥३॥

४१६०

भागल्याचें तारूं शिणल्याची साउली । भुकेलिया घाली प्रेमपान्हा ॥१॥

ऐसी हे कृपाळू अनाथांची वेशी । सुखाची च राशी पांडुरंग ॥ध्रु.॥

सकळां सन्मुख कृपेचिया दृष्टी । पाहे बहु भेटी उतावीळां ॥२॥

तुका म्हणे येथें आतां उरला कैंचा । अनंता जन्मींचा शीण भाग ॥३॥

४१६१

काय न्यून आहे सांगा । पांडुरंगा तुम्हांपें ॥१॥

आमुची तों न पुरे इच्छा । पिता ऐसा मस्तकीं ॥ध्रु.॥

कैसी तुम्हां होय सांडी । करुणा तोंडीं उच्चारें ॥२॥

आश्चर्य चि करी तुका । हे नायका वैकुंठिंचिया ॥३॥

४१६२

चित्त गुंतलें प्रपंचें । जालें वेडें ममतेचें ॥१॥

आतां सोडवीं पांडुरंगा । आलें निवारीं तें आंगा ॥ध्रु.॥

गुंतली चावटी । नामीं रूपीं जाली तुटी ॥२॥

तुका म्हणे चाली । पुढें वाट खोळंबली ॥३॥

४१६३

किती एका दिसीं । बुद्धि जाली होती ऐसी ॥१॥

कांहीं करावें स्वहित । तों हें न घडे उचित ॥ध्रु.॥

अवलंबुनी भीक । लाज सांडिली लौकिक ॥२॥

तुका म्हणे दीन । जालों मनुष्यपणा हीन ॥३॥

४१६४

आतां बरें जालें । सकाळीं च कळों आलें ॥१॥

मज न ठेवीं इहलोकीं । आलों तेव्हां जाली चुकी ॥ध्रु.॥

युगमहिमा ठावा । नव्हता ऐसा पुढें देवा ॥२॥

तुका म्हणे ठेवीं । भोगासाटीं निरयगांवीं ॥३॥

४१६५

परि आतां माझी परिसावी विनंती । रखुमाईच्या पती पांडुरंगा ॥१॥

चुकलिया बाळा न मारावें जीवें । हित तें करावें मायबापीं ॥२॥

तुका म्हणे तुझा म्हणताती मज । आतां आहे लाज हे चि तुम्हां ॥३॥

४१६६

पापाचिया मुळें । जालें सत्याचें वाटोळें ॥१॥

दोष जाले बळिवंत । नाहीं ऐसी जाली नीत ॥ध्रु.॥

मेघ पडों भीती । पिकें सांडियेली क्षिती ॥२॥

तुका म्हणे कांहीं । वेदा वीर्य शक्ति नाहीं ॥३॥

४१६७

ऐसा दुस्तर भवसागर । नेणों कैसा उतरूं पार ॥१॥

कामक्रोधादि सावजें थोर । दिसताती भयंकर ॥ध्रु.॥

मायाममतेचे भोवरे । घेती भयानक फेरे ॥२॥

वासनेच्या लहरा येती । उद्योगहेलकावे बसती ॥३॥

तरावया एक युक्ति असे । तुका नामनावेमधीं बैसे ॥४॥

४१६८

देव जडला जाइना अंगा । यासी काय करूं सांगा ॥१॥

वरकड देव येती जाती । हा देव जन्माचा सांगाती ॥ध्रु.॥

अंगीं भरलें देवाचें वारें । देव जग चि दिसे सारें ॥२॥

भूत न बोले निरुतें । कांहीं केल्या न सुटे तें ॥३॥

जीव खादला दैवतें । माझा आणि पंचभूतें ॥४॥

तुका म्हणे वाडें कोडें । उभें पुंडलिकापुढें ॥५॥

४१६९

हरिदासाचिये घरीं । मज उपजवा जन्मांतरीं ॥१॥

म्हणसी कांहीं मागा । हें चि देगा पांडुरंगा ॥ध्रु.॥

संतां लोटांगणीं । जातां लाजों नको मनीं ॥२॥

तुका म्हणे अंगीं । शक्ती देई नाचें रंगीं ॥३॥

४१७०

लटिक्याचें आंवतणें जेविलिया साच । काय त्या विश्वास तो चि खरा ॥१॥

कोल्हांटिणी लागे आकाशीं खेळत । ते काय पावत अमरपद ॥ध्रु.॥

जळमंडपयाचे घोडे राउत नाचती । ते काय तडवती युद्धालागीं ॥२॥

तुका म्हणे तैसें मतवादीयांचें जिणें । दिसे लाजिरवाणें बोलतां चि ॥३॥

४१७१

काय आम्हीं केलें ऐसें । नुद्धरीजेसें सांगावें ॥१॥

हरण कोल्हें वैकुंठवासी । कोण त्यासी अधिकार ॥ध्रु.॥

गजा नाड्या सरोवरीं । नाहीं हरी विचारिलें ॥२॥

तुका म्हणे गणिका नष्ट । माझे कष्ट त्याहूनि ॥३॥

४१७२

भाग्यासाटीं गुरु केला । नाहीं आम्हांसी फळला ॥१॥

याचा मंत्र पडतां कानीं । आमच्या पेवांत गेलें पाणी ॥ध्रु.॥

गुरु केला घरवासी । आमच्या चुकल्या गाईम्हसी ॥२॥

स्वामी आपुली बुटबुट घ्यावी । आमुची प्रताप टाकुन द्यावी ॥३॥

तुका म्हणे ऐसे नष्ट । त्यांसी दुणे होती कष्ट ॥४॥

४१७३

गुणा आला ईटेवरी । पीतांबरधारी सुंदर जो ॥१॥

डोळे कान त्याच्या ठायीं । मन पायीं राहो हें ॥ध्रु.॥

निवारोनी जाय माया । ऐसी छाया जयासी ॥२॥

तुका म्हणे समध्यान । हे चरण सकुमार ॥३॥

४१७४

रंगीं रंगें नारायण । उभा करितों कीर्त्तन ॥१॥

हातीं घेउनियां वीणा । कंठीं राहें नारायणा ॥ध्रु.॥

देखिलीसे मूर्ती । माझ्या हृदयाची विश्रांति ॥२॥

तुका म्हणे देवा । देई कीर्तनाचा हेवा ॥३॥

४१७५

तुझा भरवसा आम्हां । फार होता पुरुषोत्तमा ॥१॥

भवसागरसंकटीं । तारिशील जगजेठी ॥ध्रु.॥

नाम आदित्याचें झाड । त्याचा न पडे उजेड ॥२॥

सिलंगणीचें सोनें । त्यासीं गाहाण ठेवी कोण ॥३॥

तुका म्हणे देवा । ब्रिद सोडूनियां ठेवा ॥४॥

४१७६

जालों आतां दास । माझी पुरवीं हे आस ॥१॥

पंढरीचा वारकरी । वारी चुकों नेदीं हरी ॥ध्रु.॥

संतसमागम । अंगीं भरोनियां प्रेम ॥२॥

चंद्रभागे स्नान । तुका म्हणे हें चि दान ॥३॥

४१७७

यासाटीं करितों निष्ठ‍ भाषण । आहेसी तूं जाण सर्वदाता ॥१॥

ऐसें दुःख कोण आहे निवारिता । तें मी जाऊं आतां शरण त्यासी ॥ध्रु.॥

बैसलासे केणें करुनि एक घरीं । नाहीं येथें उरी दुसर्‍याची ॥२॥

तुका म्हणे आलें अवघें पायांपें । आतां मायबापें नुपेक्षावें ॥३॥

४१७८

पोरा लागलीसे चट । धरी वाट देवळाची ॥१॥

सांगितलें नेघे कानीं । दुजें मनी विठ्ठल ॥ध्रु.॥

काम घरीं न करी धंदा । येथें सदा दुश्चित्त ॥२॥

आमुचे कुळीं नव्हतें ऐसें । हें चि पिसें निवडलें ॥३॥

लौकिकाची नाहीं लाज । माझें मज पारिखें ॥४॥

तुका म्हणे नरका जाणें । त्या वचनें दुष्टाचीं ॥५॥

४१७९

देवा बोलें आतां बोला । त्वां कां धरिला अबोला॥१॥

भेऊं नको देई भेटी । तूं कां पडिलासी संकटीं ॥ध्रु.॥

तुझ्या जीवींचें मी जाणें । म्हणसी मुक्ती आम्हां देणें ॥२॥

तुका म्हणे न लगे कांहीं । चित्त राहो तुझे पायीं ॥३॥

४१८०

यमधर्म आणिक ब्रम्हादिक देव । त्यांचा पूर्ण भाव तुझे पायीं ॥१॥

करिती स्मरण पार्वतीशंकर । तेथें मी किंकर कोणीकडे ॥ध्रु.॥

सहजरमुखेंसी घोष फणिवराचा । मज किंकराचा पाड काय ॥२॥

चंद्र सूर्य आणि सर्व तारांगणें । करिती भ्रमण प्रदक्षिणा ॥३॥

तुका म्हणे त्यांसी स्वरूप कळेना । तेथें मज दीना कोण पुसे ॥४॥

४१८१

विठोबाचे पायीं जीव म्यां ठेविला । भक्तीभावें केला देव ॠणी ॥१॥

देव माझा ॠणी आहे सहाकारी । परसपरवारि भवभय ॥ध्रु.॥

भवभयडोहीं बुडों नेदी पाहीं । धरूनियां बाही तारी मज ॥२॥

तारियेले दास पडिल्या संकटीं । विष केलें पोटीं अमृतमय ॥३॥

अमृतातें सेवीतसे नामरसा । तोडियेला फांसा बंधनाचा ॥४॥

बंधनाचा फांसा आम्हीं कांहीं नेणों । पाय तुझे जाणों पद्मनाभा ॥५॥

पद्मनाभा नाभिकमळीं ब्रम्हादिक । त्रैलोक्यनायक म्हणविसी ॥६॥

म्हणविसी देवा दासाचा अंकित । मनाचा संकेत पाहोनियां ॥७॥

पाहोनियां दृढ निश्चय तयाचा । तो चि दास साचा जवळीक ॥८॥

जवळीक जाली ब्रम्हीं सुखावले । मार्ग दाखविले मूढा जना ॥९॥

मूढा जनामाजी दास तुझा मूढ । कास तुझी दृढ धरियेली ॥१०॥

धरियेले तुझे पाय रे विठ्ठला । तुका सुखी जाला तुझ्या नामें ॥११॥

४१८२

बहु क्लेशी जालों या हो नरदेहीं । कृपादृष्टी पाहीं पांडुरंगा ॥१॥

पांडुरंगा सर्वदेवांचिया देवा । घ्यावी माझी सेवा दिनानाथा ॥ध्रु.॥

दिनानाथ ब्रिद त्रिभुवनीं तुझें । मायबापा ओझें उतरावें ॥२॥

उतरीं सत्वर पैलथडी नेई । पूर्णसुख देई पायांपाशीं ॥३॥

पायांपाशीं मज ठेवीं निरंतर । आशा तुझी फार दिवस केली ॥४॥

केली आस तुझी वाट मी पाहातों । निशिदिनीं ध्यातों नाम तुझें ॥५॥

नाम तुझें गोड स्वभक्ता आवडे । भक्तांलागीं कडे खांदा घेसी ॥६॥

घेसी खांद्यावरी खेळविसी लोभें । पाउल शोभे विटेवरि ॥७॥

विटेवरि उभा देखिलासी डोळां । मनाचा सोहळा पुरविसी ॥८॥

पुरवीं सत्वर त्रैलोक्यस्वामिया । मिठी घाली पायां तुका भावें ॥९॥

४१८३

एक वेळे तरी जाईन माहेरा । बहुजन्म फेरा जाल्यावरी ॥१॥

चित्ता हे बैसली अविट आवडी । पालट ती घडी नेघे एकी ॥ध्रु.॥

करावें ते करी कारणशरीर । अंतरीं त्या धीर जीवनाचा ॥२॥

तुका म्हणे तरि होइल विलंब । परि माझा लाभ खरा जाला ॥३॥

४१८४

सांग त्वां कोणासी तारिलें । संतांवेगळें उद्धरिलें ॥१॥

संत शब्द उपदेशी । मग तूं हो म्हणशी ॥२॥

तुका म्हणे नाहीं तुझा उपकार । करूं संतांचा उच्चार ॥३॥

४१८५

उमा रमा एके सरी । वाराणसी ते पंढरी ॥१॥

दोघे सारिखे सारिखे । विश्वनाथ विठ्ठल सखे ॥ध्रु.॥

तेथें असे भागीरथी । येथें जाणा भीमरथी ॥२॥

वाराणशी त्रिशुलावरी । सुदर्शनावरि पंढरी ॥३॥

मनकणिऩका मनोहर । चंद्रभागा सरोवर ॥४॥

वाराणशी भैरवकाळ । पुंडलीक क्षेत्रपाळ ॥५॥

धुंडिराज दंडपाणी । उभा गरुड कर जोडुनी ॥६॥

गया ते चि गोपाळपुर । प्रयाग निरानरसिंपुर ॥७॥

तेथें असती गयावळ । येथें गाई आणि गोपाळ ॥८॥

शमीपत्रपिंड देती । येथें काला निजसुखप्राप्ति ॥९॥

संतसज्जनीं केला काला । तुका प्रसाद लाधला ॥१०॥

४१८६

फटएाचे बडबडे चवी ना संवाद । आपुला चि वाद आपणासी ॥१॥

कोणें या शब्दाचे मरावें घाणी । अंतरें शाहाणी राहिजे हो ॥ध्रु.॥

गाढवाचा भुंक आइकतां कानीं । काय कोडवाणी ऐसियेचें ॥२॥

तुका म्हणे ज्यासी करावें वचन । त्याचे येती गुण अंगास ते ॥३॥

४१८७

दिवसा व्यापारचावटी । रात्री कुटुंबचिंता मोटी ॥१॥

काय करूं या मनासी । नाठवे हृषीकेशी ॥ध्रु.॥

वेश्येपाशीं रात्रीं जागे । हरिकीर्त्तनीं निद्रा लागे ॥२॥

तुका म्हणे काय जालासी । वृथा संसारा आलासी ॥३॥

४१८८

अहो कृपावंता । हाई बुद्धीचा ये दाता ॥१॥

जेणें पाविजे उद्धार । होय तुझे पायीं थार ॥ध्रु.॥

वदवी हे वाचा । भाव पांडुरंगीं साचा ॥२॥

तुका म्हणे देवा । माझें अंतर वसवा ॥३॥

४१८९

निंदक तो परउपकारी । काय वणूप त्याची थोरी । जे रजकाहुनि भले परि । सर्व गुणें आगळा ॥१॥

नेघे मोल धुतो फुका । पाप वरच्यावरि देखा । करी साधका । शुद्ध सरते तिहीं लोकीं ॥ध्रु.॥

मुखसंवदणी सांगते । अवघें सांटविलें तेथें । जिव्हा साबण निरुतें । दोष काढी जन्माचे ॥२॥

तया ठाव यमपुरीं । वास करणें अघोरीं । त्यासी दंडण करी । तुका म्हणे न्हाणी ते ॥३॥

४१९०

प्रपंचाची पीडा सोसिती अघोरी । जया क्षणभरी नाम नये ॥१॥

नाम नाठविती आत्मया रामाचें । धिग जिणें त्याचें भवा मूळ ॥ध्रु.॥

मूळ ते पापाचें आचरण तयाचें । नाहीं राघवाचें स्मरण त्या ॥२॥

स्मरण भजन नावडे जयासी । आंदणीया दासी यमदूतां ॥३॥

चिंतन रामाचें न करी तो दोषी । एकांत तयासीं बोलों नये ॥४॥

नये त्याचा संग धरूं म्हणे तुका । धरितां पातका वांटेकरी ॥५॥

४१९१

अथॉविण पाठांतर कासया करावें । व्यर्थ चि मरावें घोकूनियां ॥१॥

घोकूनियां काय वेगीं अर्थ पाहे । अर्थरूप राहे होऊनियां ॥२॥

तुका म्हणे ज्याला अथाअ आहे भेटी । नाहीं तरी गोष्टी बोलों नका ॥३॥

४१९२

बसतां चोरापाशीं तैसी होय बुद्धि । देखतां चि चिंधी मन धांवे ॥१॥

व्यभिचार्‍यापासीं बैसतां क्षणभरी । देखतां चि नारी मन धांवे ॥ध्रु.॥

प्रपंचाचा छंद टाकूनियां गोवा । धरावें केशवा हृदयांत ॥२॥

सांडुनियां देई संसाराची बेडी । कीर्तनाची गोडी धरावी गा ॥३॥

तुका म्हणे तुला सांगतों मी एक । रुक्मिणीनायक मुखीं गावा ॥४॥

४१९३

मस्तकीं सहावें ठांकियासी जाण । तेव्हां देवपण भोगावें गा ॥१॥

आपुलिये स्तुती निंदा अथवा मान । टाकावा थुंकोन पैलीकडे ॥ध्रु.॥

सद्ग‍ुसेवन तें चि अमृतपान । करुनी प्राशन बैसावें गा ॥२॥

आपुल्या मस्तकीं पडोत डोंगर । सुखाचें माहेर टाकुं नये ॥३॥

तुका म्हणे आतां सांगूं तुला किती । जिण्याची फजीती करूं नये ॥४॥

४१९४

स्वामिसेवा गोड । माते बाळकाचें कोड ॥१॥

जेंजें मागावें भातुकें । तेंतें पुरवी कौतुकें ॥ध्रु.॥

खेळविलें कोडें । हरुषें बोले कीं बोबडें ॥२॥

तुका म्हणे लाड । तेथें पुरे माझें कोड ॥३॥

४१९५

तुझें नाम पंढरिनाथा । भावेंविण नये हाता ॥१॥

दाहां नये विसां नये । पंनासां साटां नये ॥ध्रु.॥

शां नये सहस्रा नये । लक्षकोडीलागीं नये ॥२॥

तुका म्हणे पंढरिनाथा । भावेंविण नये हाता ॥३॥

४१९६

संतांपायीं विन्मुख जाला । तो जरि संगति मागों आला ॥१॥

तरि त्याहुनि दुरी जावें । सुखें एकांतीं बैसावें ॥ध्रु.॥

आत्मचर्चा नाहीं जेथें । अगी लावुनि द्यावी तेथें ॥२॥

तुका म्हणे नाहीं । चित्ता समाधान कांहीं ॥३॥

४१९७

हिरा ठेवितां काळें गाहाण । मोल न तुटे दुकाळीं जाण ॥१॥

तैसे संतजन पाहीं । विनटले श्रीहरिपायीं ॥२॥

तुका म्हणे तैसे भक्त । तयांसी जन हें निंदित ॥३॥

४१९८

परिसें गे सुनेबाई । नको वेचूं दूध दहीं ॥१॥

आवा चालिली पंढरपुरा । वेसीपासुनि आली घरा ॥ध्रु.॥

ऐकें गोष्टी सादर बाळे । करीं जतन फुटकें पाळें ॥२॥

माझे हातींचा कलवडू । मजवाचुंनि नको फोडूं ॥३॥

वळवटिक्षरीचें लिंपन । नको फोडूं मजवांचून ॥४॥

उखळ मुसळ जातें । माझें मन गुंतलें तेथें ॥५॥

भिक्षुक आल्या घरा । सांग गेली पंढरपुरा ॥६॥

भक्षीं मपित आहारु । नको फारसी वरो सारूं ॥७॥

सून म्हणे बहुत निकें । तुम्ही यात्रेसि जावें सुखें ॥८॥

सासूबाई स्वहित जोडा । सर्व मागील आशा सोडा ॥९॥

सुनमुखीचें वचन कानीं । ऐकोनि सासू विवंची मनीं ॥१०॥

सवतीचे चाळे खोटे । म्यां जावेंसें इला वाटे ॥११॥

अतां कासया यात्रे जाऊं । काय जाउनि तेथें पाहूं॥ १२॥

मुलें लेंकरें घर दार । माझें येथें चि पंढरपूर ॥१३॥

तुका म्हणे ऐसें जन । गोवियेलें मायेंकरून ॥१४॥

४१९९

एक ते गाढव मनुष्याचे वेष । हालविती पुस पुढें दाढी ॥१॥

निंदा हें भोजन जेवण तयांसी । जोडी घरीं रासी पातकांच्या ॥२॥

तुका म्हणे सुखें बैसोनियां खाती । कुंभपाकीं होती नर्कवासी ॥३॥

४२००

मागत्याची टाळाटाळी । झिंझ्या वोढूनि कपाळीं ॥१॥

ऐसा तंव मोळा । तुमचा नसेल गोपाळा ॥ध्रु.॥

नसेल ना नवें । ऐसें धरियेलें देवें ॥२॥

तुका म्हणे जाला । उशीर नाहीं तो विठ्ठला ॥३॥

N/A

References : N/A
Last Updated : December 09, 2007

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP