मराठी मुख्य सूची|मराठी पुस्तके|संत तुकाराम गाथा|
अभंग संग्रह ३७०१ ते ३८००

तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह ३७०१ ते ३८००

तुकाराम महाराजांचे अभंग म्हणजे रोजच्या जीवनातील विविध व्यवहारातील सुत्ररूपाने केलेले मार्गदर्शन आणि जीवनाचे महाभाष्य.

Tukaram was one of the greatest poet saints, whose Abhang says the greatest philosophy of routine life.


३७०१

काय करूं पोरा लागली चट । धरी वाट देउळाची ॥१॥

सांगितलें नेघे कानीं । दुजें मनीं विठ्ठल ॥ध्रु.॥

काम घरीं न करी धंदा । येथें सदा दुश्चित ॥२॥

आमचे कुळीं नव्हतें ऐसें । हें च पिसें निवडलें ॥३॥

लौकिकाची नाहीं लाज । माझें मज पारिखें ॥४॥

तुका म्हणे नरका जाणें । त्या वचनें दुष्टांचीं ॥५॥

३७०२

कारणापें असतां दृष्टी । शंका पोटीं उपजेना ॥१॥

शूर मिरवे रणांगणीं । मरणीं च संतोष ॥ध्रु.॥

पाहिजे तो कळवळा । मग बळा काय उणे ॥२॥

तुका म्हणे उदारपणें । काय उणें मनाचें ॥३॥

३७०३

नव्हती हे उसणे बोल । आहाच फोल रंजवण ॥१॥

अनुभव तो वरावरी । नाहीं दुरी वेगळा ॥ध्रु.॥

पाहिजे तें आलें रुची । काचाकुची काशाची ॥२॥

तुका म्हणे लाजे आड । त्याची चाड कोणासी ॥३॥

३७०४

जों जों घ्यावा सोस । माझे वारीं गर्भवास । लटिक्याचा दोष । अधिक जडे अंगेसीं ॥१॥

आतां आहे तैसें असो । अनुताप अंगीं वसो । येवढें चि नसो । माझें आणि परावें ॥ध्रु.॥

जागाजालेपणें । काय नासावें स्वप्न । शब्दाचिया शिणें । कष्ट मिथ्या मानावे ॥२॥

छाये माकड विटे । धांवे कुपीं काय भेटे । तुका म्हणे फुटे । डोईं गुडघे कोंपर ॥३॥

३७०५

गुणांचा चि सांटा । करूं न वजों आणिका वाटा ॥१॥

करिती छंद नानापरी । भरोन सिणती आडभरी ॥ध्रु.॥

नेमली पंगती । आम्हां संतांची संगती ॥२॥

तुका म्हणे लीळा । येर कवतुक पाहों डोळां ॥३॥

३७०६

शिकल्या शब्दाचें उत्पादितों ज्ञान । दरपणींचें धन उपर वाया ॥१॥

अनुभउ कइं होईंन भोगिता । सांकडें तें आतां हें चि आलें ॥ध्रु.॥

गायें नाचें करीं शरीराचे धर्म । बीजकळावर्म तुमचें दान ॥२॥

तुका म्हणे केला उशीर न साहे । द्याल तरी आहे सर्व सद्धि ॥३॥

३७०७

सिकविला तैसा पढों जाणे पुसा । कैंची साच दशा तैसी अंगीं ।

स्वप्नींच्या सुखें नाहीं होत राजा । तैसा दिसे माझा अनुभव ॥१॥

कासया हा केला जिहुवे अळंकार । पायांसी अंतर दिसतसे ॥ध्रु.॥

दर्पणींचें धन हातीं ना पदरीं । डोळां दिसें परी सत्याचिये ।

आस केली तरी लाळ चि घोंटावी । ठकाठकी तेवीं दिसतसे ॥२॥

कवित्वें रसाळ वदविली वाणी । साक्ष ही पुराणीं घडे ऐसी ।

तुका म्हणे गुरें राखोनि गोंवारी । माझीं म्हणे परि लाभ नाहीं ॥३॥

३७०८

अनुभव तो नाहीं अमुचिया दरषणें । अइकिलें कानें वदे वाणी ।

जेविल्याचा कैसा अनुभव अंतरीं । म्हणतां मांडे पुरी काय होतें ॥१॥

नाहींनाहीं गेली तळमळ दातारा । कां जी हरिहरा चाळविलें ॥ध्रु.॥

पत्रीं कुशळता भेटी अनादर । काय तें उत्तर येइल मानूं ।

अंतरीं सबाह्यी कां नाहीं सारिखें । धरूनि पारिखें वर्त्ततसां ॥२॥

आलों आलों ऐसी दाऊनियां आस । वाहों बुडतयास काय द्यावें ।

तुका म्हणे अहो चतुरा शिरोमणि । किती माझी वाणी तुम्ही कोठें ॥३॥

३७०९

केलें तरी आता साच चि करावें । विचारिलें द्यावें कृपादान ॥१॥

संकल्पासी नाहीं बोलिला विकल्प । तुम्हां पुण्यपाप कळे देवा ॥ध्रु.॥

उदार शक्ति तंव तुमची भूमंडळीं । ऐसी ब्रिदावळी गर्जतसे ॥२॥

तुका म्हणे अहो रकुमादेवीवरा । उपरोध कां धरा माझा आतां ॥३॥

३७१०

अहो पुरुषोत्तमा । तुम्हां काशाची उपमा ॥१॥

सतंत तो नाहीं बुद्धी । नाळवितां नाहीं शुद्धि ॥ध्रु.॥

जागविलें तरी । तुम्हां वेक्तियेणें हरी ॥२॥

तुका म्हणे देवा । तुम्हा नित्य दिस नवा ॥३॥

३७११

मथनें भोगे सार । ताकें घडे उपकार ॥१॥

बरवी सायासाची जोडी । अनुभविया ठावी गोडी ॥ध्रु.॥

पाक आणि रुचि । जेथें तेथें ते कइंची ॥२॥

वाढितो पंगती । तुका आवडी संगती ॥३॥

३७१२

चिंतनाची जोडी । हा चि लाभ घडोघडी ॥१॥

तुम्ही वसूनि अंतरीं । मज जागवा निर्धारीं ॥ध्रु.॥

जाय जेथें मन । आड घाला सुदर्शन ॥२॥

तुका म्हणे भोजें । नाचें हो ऐसें न लजें ॥३॥

३७१३

आवडीची न पुरे धणी । प्रीत मनीं बैसली ॥१॥

नित्य नवा कळवळा । मायबाळामध्यें तों ॥ध्रु.॥

सुख सुखा भेटों आलें । होय वाल्हें पोटींचे ॥२॥

तुका म्हणे ब्रम्हानंदें । संतवृंदें चरणापें ॥३॥

३७१४

जडलों तों आतां पायीं । होऊं काईं वेगळा ॥१॥

तुम्हीं संतीं कृपा केली । गंगे चाली ओघाची ॥ध्रु.॥

सांभाळिलों मायबापा । केलों तापावेगळा ॥२॥

वोरसें या जीव धाला । तुका ठेला मौन्य चि ॥३॥

३७१५

काळावरी सत्ता । ऐशा करितो वारता ॥१॥

तो मी हीणाहूनि सांडें । देवे दुर्‍हे काळतोंडें ॥ध्रु.॥

मानूनी भर्वसा । होतों दासा मी ऐसा ॥२॥

तुका म्हणे मान । गेलों वाढवूं थोरपण ॥३॥

३७१६

समर्थाचे सेवे कोठें नाहीं घात । पाहों नये अंत पांडुरंगा ॥१॥

आहे तैसी नीत विचारावी बरी । येऊनी भीतरी वास करा ॥ध्रु.॥

निढळ राखिलें तरी भयाभीत । हर्षामर्ष चित्त पावतसे ॥२॥

तुका म्हणे तरी कळेल निवाड । दर्शनाची चाड शुभकीर्ति ॥३॥

३७१७

बहु धीर केला । जाण न होसी विठ्ठला ॥१॥

आतां धरीन पदरीं । करीन तुज मज सरी ॥ध्रु.॥

जालों जीवासी उदार । उभा राहिलों समोर ॥२॥

तुका विनवी संतां । ऐसें सांगा पंढरिनाथा ॥३॥

३७१८

नेदावी सलगी न करावा संग । करी चित्ता भंग वेळोवेळा ॥१॥

सर्प शांतिरूप न म्हणावा भला । झोंबे खवळीला तात्काळ तो ॥२॥

तुका म्हणे दुरी राखावा दुर्जन । करावें वचन न घडे तें ॥३॥

३७१९

मज अभयदान देईं दातारा । कृपेच्या सागरा मायबापा ॥१॥

देहभाव तुझ्या ठेवियेला पायीं । आणीक मी कांहीं दुजें नेणें ॥ध्रु.॥

सेवाभक्तिहीन नेणता पतित । आतां माझे हित तुझ्या पायीं ॥२॥

तुका म्हणे माझें सर्व ही साधन । नाम संकीर्तन विठोबाचें ॥३॥

३७२०

करावा वर्षाव । तृषाक्रांत जाला जीव ॥१॥

पाहें आकाशाची वास । जाणता तूं जगनिवास ॥ध्रु.॥

संयोगें विस्तार । वाढी लागे तो अंकूर ॥२॥

तुका म्हणे फळें । चरणांबुजें तीं सकळें ॥३॥

३७२१

करीं ऐसी धांवाधांवी । चित्त लावीं चरणापें ॥१॥

मग तो माझा मायबाप । घेइल ताप हरूनी ॥ध्रु.॥

बहुतांच्या मतें गोवा । होऊं जीवा नेदावा ॥२॥

तुका म्हणे करुणाबोलें । धीर विठ्ठलें निघेना ॥३॥

३७२२

एकविध नारायण । तेथें विषमाचा सीण । पालटों चि भिन्न । नये अणुप्रमाण ॥१॥

अवघें सारावें गाबाळ । चुकवूनियां कोल्हाळ । आनंदाचें स्थळ । एकाएकीं एकांत ॥ध्रु.॥

कायावाचामन । स्वरूपीं च अनुसंधान । लक्ष भेदी बाण । येणे पाडें लवलाहो ॥२॥

तुका म्हणे आळस निद्रा । येथें देउनियां चिरा । देउनियां धीरा । मिठी जाणा जागृतीं ॥३॥

३७२३

हारपोनि गेली निशी । निद्रा कैसी न देखों ॥१॥

नारायणीं वसलें घर । निरंतर आनंद ॥ध्रु.॥

अवघा रुधविला ठाव । नेला वाव मी माझें ॥२॥

तुका म्हणे एके ठावीं । असूं नाहीं सीनाभिन्न ॥३॥

३७२४

पाहा कैसेकैसे । देवें उद्धरिले आनयासें ॥१॥

ऐका नवल्याची ठेव । नेणतां भक्तिभाव ॥ध्रु.॥

कैलासासी नेला । भिल्ल पानेडी बैसला ॥२॥

पांखांच्या फडत्कारीं । उद्धरुनी नेली घारी ॥३॥

खेचरें पिंडी दिला पाव । त्या पूजनें धाये देव ॥४॥

तुका म्हणे भोळा । स्वामी माझा हो कोंवळा ॥५॥

३७२५

अनुभव ऐसा । मज लागला सरिसा ॥१॥

पाठी बैसली सेजारीं । नव्हे शांत कोणे परी ॥ध्रु.॥

कोठें न लगे जावें । कांहीं घालावया ठावें ॥२॥

तुका म्हणे कोटि । दुःखाच्या च तये पोटीं ॥३॥

३७२६

पाठीवरी भार । जातो वाहूनियां खर ॥१॥

संत नेतील त्या ठाया । माझी आधीन त्यां काया ॥ध्रु.॥

मोटचौफळ । अंतीं उच्छिष्टाचें बळ ॥२॥

न संडीं मारग । येथें न चोरूनि अंग ॥३॥

आपुलिया सत्ता । चालविती नाहीं चिंता ॥४॥

कळवळिला तुका । घराचार येथें नका ॥५॥

३७२७

मागें पुढें जालों लाटा । अवघा मोटा सरळ ॥१॥

नाहीं कोठें रितें अंग । नित्य रंग नवा चि ॥ध्रु.॥

पोसिंद्याचे पडिलों हातीं । वोझें माती चुकली ॥२॥

जोगावलों पोटीं खर । पाठी भार वरि नाहीं ॥३॥

अवघिया मोकळ्या दिशा । नाहीं वोळसा कामाचा ॥४॥

संताचिये लोळें द्वारीं । पळती दुरी गोमाशा ॥५॥

कांहीं न साहेसा जाला । तुका नेला समर्थ ॥६॥

पातोगें महाद्वारीं । वरि झुली वाकळा ॥७॥

३७२८

करणें न करणें वारलें जेथें । जातों तेणें पंथें संतसंगें ॥१॥

संतीं हें पहिलें लाविलें निशाण । ते खुणा पाहोन गर्जें नाम ॥२॥

तुका म्हणे तुम्हीं चला या चि वाटे । भरवशानें भेटे पांडुरंग ॥३॥

३७२९

कइंचें कारण । तृष्णा वाढविते सीण ॥१॥

काय करूनि ऐसा संग । सोसें चि तूं पांडुरंग ॥ध्रु.॥

रूपीं नाहीं गोडी । हांवे हांवे उर फोडी ॥२॥

तुका न पडे भरी । ऐशा वरदळाचे थोरी ॥३॥

३७३०

धन्य तो ग्राम जेथें हरिदास । धन्य तो चि वास भाग्य तया ॥१॥

ब्रम्हज्ञान तेथें असे घरोघरीं । धन्य त्या नरनारी चतुर्भुज ॥ध्रु.॥

नाहीं पापा रिघ काळाचें जीवन । हरिनामकीर्त्तन घरोघरीं ॥२॥

तुका म्हणे तिहीं तारिलें सकळां । आपल्या कोटिकुळासहित जीव ॥३॥

३७३१

मारूं नये सर्प संतांचिये दृष्टी । होतील ते कष्टी व्यापकपणें ॥१॥

एक सूत्र जीवशिवीं आइक्यता । रोम उपडितां अंग कांपे ॥ध्रु.॥

नाहीं साहों येत दुखाची ते जाती । परपीडा भूतीं साम्य जालें ॥२॥

तुका म्हणे दिला नीतीचा संकेत । पुजा नांवें चित्त सुखी तेणें ॥३॥

३७३२

भय होतें आम्हीपणें । पाठी येणें घातलें ॥१॥

अवघा आपुला चि देश । काळा लेश उरे चि ना ॥ध्रु.॥

समर्थाचें नाम घेतां । मग चिंता काशाची ॥२॥

तुका म्हणें नारायणें । जालें जिणें सुखाचें ॥३॥

३७३३

विषम वाटे दुरवरी । चालूनि परती घरी । मागील ते उरी । नाहीं उरली भयाची ॥१॥

मुख्य न व्हावा तो नाड । सेवटाचे हातीं गोड । सरलिया चाड । मग कैचे उद्वेग ॥ध्रु.॥

होता पहिला अभ्यास । समयीं घालावया कास । तेव्हां लटिके दोष । योगें अनुतापाच्या ॥२॥

तुका म्हणे आहे । बुद्धी केलियानें साहे । जवळी च पाहें । देव वाट स्मरणाची ॥३॥

३७३४

आतां कोठें धांवे मन । तुझे चरण देखिलिया ॥१॥

भाग गेला सीण गेला । अवघा जाला आनंदु ॥ध्रु.॥

प्रेमरसें बैसली मिठी । आवडी लाठी मुखासी ॥२॥

तुका म्हणे आम्हां जोगें । विठ्ठल घोगें खरें माप ॥३॥

३७३५

विश्वीं विश्वंभर । बोले वेदांतींचा सार ॥१॥

जगीं जगदीश । शास्त्रें वदती सावकास ॥ध्रु.॥

व्यापिलें हें नारायणें । ऐसीं गर्जती पुराणें ॥२॥

जनीं जनार्दन । संत बोलती वचनें ॥३॥

सूर्याचिया परी । तुका लोकीं क्रीडा करी ॥४॥

३७३६

निरोधती परि न मोडे विकार । बहु हीं दुस्तर विषयद्वारें ॥१॥

राहातेति तुम्ही भरोनि अंतरीं । होतों तदाकारी निर्विषचि ॥ध्रु.॥

कृपेचिया साक्षी असती जवळी । वचनें मोकळीं सरत नाहीं ॥२॥

तुका म्हणे ताळा मेळवणीपाशीं । विनंती पायापाशीं हे चि करीं ॥३॥

३७३७

अद्वय चि द्वय जालें चि कारण । धरिलें नारायणें भक्तिसुख ॥१॥

अपरोक्ष आकार जाला चतुर्भुज । एकतत्व बीज भिन्न नाहीं ॥ध्रु.॥

शून्य निरशुन्यी राहिलें निर्मळ । तें दिसे केवळ इटेवरी ॥२॥

सुखें घ्यावें नाम वदना ही चाड । सरिता वापी आड एक पाणी ॥३॥

तुका म्हणे मी च आहें तेणें सुखें । भेद नाहीं मुखें नाम गातों ॥४॥

३७३८

उदार चक्रवर्ती । वैकुंठीचा भूपति । पुंडलिकाचिया प्रीती । विटेवरी राहिला ॥१॥

सर्वसिद्धीचा दातार । सवें आणिला परिवार । भक्त अभयंकर । घ्याघ्या ऐसें म्हणतसे ॥ध्रु.॥

जेणें हें विश्व निमिऩलें । महर्षीदेवा संस्थापिलें । एकवीस स्वर्गांतें धरिलें । सत्तामात्रें आपुलिया ॥२॥

तुका म्हणे कृपावंत । इच्छिले पुरवी अर्थ । रिद्धिसिद्धिमुक्ती देतसे । शेखीं संग आपुला ॥३॥

३७३९

सकलगुणें संपन्न । एक देवाचें लक्षण ॥१॥

वरकड कोठें कांहीं । एक आहे एक नाहीं ॥ध्रु.॥

षड्गुण ऐश्वर्य संपन्न । एक भगवंतीं जाण ॥२॥

तुका म्हणे जेंजें बोला । तेंतें साजे या विठ्ठला ॥३॥

३७४०

वैकुंठींचें सुख पंढरिये आलें । अवघें पुंडलिकें सांटविलें ॥१॥

घ्या रे घ्या रे माझे बाप । जिव्हा घेउनि खरें माप। करा एक खेप । मग करणें न लगे ॥ध्रु.॥

विषय गुंडोनी ठेवीं पसारा । मग धांव घ्या पंढरपुरा ॥२॥

जंव आहे आयुष्याचा लेश । तंव करीं पंढरीचा वास ॥३॥

अळस न करीं लाभाचा । तुका विनवी कुणबियाचा ॥४॥

३७४१

देवाचें चरित्र नाठवे सर्वथा । विनोदार्थ कथा गोड वाटे ॥१॥

हातावरि हात हासोनि आफळी । वाजवितां टाळी लाज वाटे ॥२॥

तुका म्हणे थुंका त्याच्या तोंडावरि । जातो यमपुरी भोगावया ॥३॥

३७४२

अद्वैतीं तों माझें नाहीं समाधान । गोड हे चरण सेवा तुझी ॥१॥

करूनी उचित देई हें चि दान । आवडे कीर्तन नाम तुझें ॥ध्रु.॥

देवभक्तपण सुखाचा सोहळा । ठेवुनी निराळा दावी मज ॥२॥

तुका म्हणे आहे तुझें हें सकळ । कोणी एके काळें देई मज ॥३॥

३७४३

हें चि माझें तप हें चि माझें दान । हें चि अनुष्ठान नाम तुझें ॥१॥

हें चि माझें तीर्थ हें चि माझें व्रत । सत्य हें सुकृत नाम तुझें ॥ध्रु.॥

हा चि माझा धर्म हें चि माझें कर्म । हा चि नित्यनेम नाम तुझें ॥२॥

हा चि माझा योग हा चि माझा यज्ञ । हें चि जपध्यान नाम तुझें ॥३॥

हें चि माझें ज्ञान श्रवण मनन । हें चि निजध्यासन नाम तुझे ॥४॥

हा चि कुळाचार हा चि कुळधर्म । हा चि नित्यनेम नाम तुझें ॥५॥

हा माझा आचार हा माझा विचार । हा माझा निर्धार नाम तुझें ॥६॥

तुका म्हणे दुजें सांगायासि नाहीं । नामेंविण कांहीं धनवित्त ॥७॥

३७४४

कोण साक्षीविण । केलें उद्धारा भजन ॥१॥

ऐसें सांगा जी दातारा । माझी भक्ति परंपरा ॥ध्रु.॥

कोणें नाहीं केली आळी । ब्रम्हज्ञानाहुनि वेगळी ॥२॥

कोणाचें तों कोड । नाहीं पुरविला लाड ॥३॥

कोणाच्या उद्धारा । केला विलंब माघारा ॥४॥

तुका म्हणे भिन्न । कांहो बोले साक्षीविण ॥५॥

३७४५

सुखरूप चाली । हळूहळू उसंतिली ॥१॥

बाळगोपाळाची वाट । सेवे सेवकता नीट ॥ध्रु.॥

जरी झाला श्रम । तरी पडों नये भ्रम ॥२॥

तुका म्हणे दासां । देव सरिसासरिसा ॥३॥

३७४६

चुकली ते वाट । पुढें सांपडवी नीट ॥१॥

म्हणउनी गर्भवास । नेणती ते हरिचे दास ॥ध्रु.॥

संचिताचा संग । काय जाणों पावें भंग ॥२॥

तुका म्हणे दृष्टी । उघडितों नव्हे कष्टी ॥३॥

३७४७

कइं तो दिवस देखेन डोळां । कल्याण मंगळामंगळाचें ॥१॥

आयुष्याच्या शेवटीं पायांसवे भेटी । कळिवरें तुटी जाल्या त्वरे ॥ध्रु.॥

सरो हें संचित पदरींचा गोवा । उताविळे देवा मन जालें ॥२॥

पाउलापाउलीं करितां विचार । अनंतविकार चित्ता अंगीं ॥३॥

म्हणउनि भयाभीत होतो जीव । भाकितसें कींव अटाहासें ॥४॥

तुका म्हणे होइल आइकिलें कानीं । तरि चक्रपाणी धांव घाला ॥५॥

दुःखाच्या उत्तरीं आळविले पाय । पाहणें तों काय अजून अंत ॥६॥

३७४८

कळों येतें वर्म । तरी न पवतों श्रम ॥१॥

तुम्हां शिरीं होता भार । आम्हां कैचा संचार ॥ध्रु.॥

होतें अभयदान । तरी स्थिर होतें मन ॥२॥

तुका म्हणे पाहें । ऐसी वाट उभा आहे ॥३॥

३७४९

वारंवार हा चि न पडावा विसर । वसावें अंतर तुमच्या गुणीं ॥१॥

इच्छेचा ये दाता तूं एक समर्था । अगा कृपावंता मायबापा ॥ध्रु.॥

लाभाचिये वोढी उताविळे मन । त्यापरि चिंतन चरणाचें ॥२॥

तुका म्हणे जीवी जीवन ओलावा । पांडुरंगे दावा शीघ्र आतां ॥३॥

३७५०

आइका माझीं कवतुकउत्तरें । देउनी सादरें चित्त देवा ॥१॥

वोरसें आवडी आलों पायापासीं । होय तें मनेसीं सुख कीजे ॥ध्रु.॥

तुमचें न भंगे सवाौत्तमपण । करितां समाधान लेंकराचें॥२॥

तुका म्हणे जरी बोलतों बोबडें । तरी वाडे कोडें कवतुक ॥३॥

३७५१

जन्मा आलियाचा लाभ । पद्मनाभदरुषणें ॥१॥

पाठीलागा येतो काळ । तूं कृपाळु माउली ॥ध्रु.॥

कोण्या उपायें हें घडे । भव आंगडें सुटकेचें ॥२॥

बहु उसंतीत आलों । तया भ्यालों स्थळासी ॥३॥

तुका म्हणे तूं जननी । ये निर्वाणी विठ्ठले ॥४॥

३७५२

नाहीं गुणदोष लिंपों देत अंगीं । झाडितां प्रसंगीं वरावरी ॥१॥

निकटवासिया आळवितों धांवा । तेथूनियां देवा सोडवूनी ॥ध्रु.॥

उमटे अंतरीं तें करूं प्रगट । कळोनी बोभाट धांव घालीं ॥२॥

तुका म्हणे तरि वांचलों या काळें । समर्थाचे बळें सुखी असों ॥३॥

३७५३

आतां येणें पडिपाडें । रस सेवूं हा निवाडें । मुंगी नेली गोडें । ठेविलिये अडचणी ॥१॥

तैसें होय माझ्या जीवा । चरण न सोडीं केशवा । विषयबुद्धि हेवा । वोस पडो सकळ ॥ध्रु.॥

भुकेलिया श्वाना । गांठ पडे सवें अन्ना । भुकों पाहे प्राणा । परि तोंडिंची न सोडी ॥२॥

काय जिंकियेलें मन । जीवित्व कामातुरा तृण । मागे विभिचारिण । भक्ती तुका ये जाती ॥३॥

३७५४

न पवीजे तया ठाया । आलों कायाक्लेशेसीं ॥१॥

आतां माझें आणीं मना । नारायणा ओजेचें ॥ध्रु.॥

बहु रिणें पिडिलों फार । परिहार करावा ॥२॥

तुका म्हणे निर्बळशक्ति । काकुलती म्हुण येतों ॥३॥

३७५५

बहु फिरलों ठायाठाव । कोठें भाव पुरे चि ना ॥१॥

समाधान तों पावलों । उरलों बोलों यावरि ॥ध्रु.॥

घे गा देवा आशीर्वाद । आमुच्या नांद भाग्यानें ॥२॥

तुका म्हणे जेवूं आधी । खवखव मधीं सारावी ॥३॥

३७५६

कोण येथें रिता गेला । जो जो आला या ठाया ॥१॥

तातडी ते काय आतां । ज्याची चिंता तयासी ॥ध्रु.॥

नांवासाटीं नेघें भार । न लगे फार वित्पित्त ॥२॥

तुका म्हणे न लगे जावें । कोठें देवें सुचनें ॥३॥

३७५७

इंिद्रयाचें पुरे कोड । तें चि गोड पुढती ही ॥१॥

जावें म्हणती पंढरपुरा । हा चि बरा संसार ॥ध्रु.॥

बैसलें तें मनामुळीं । सुख डोळीं देखिलें ॥२॥

तुका म्हणे देती कान । वाणावाण निवडूनी ॥३॥

३७५८

आतां देवा मोकळिलें । तुम्ही भलें दिसेना ॥१॥

आतां नाहीं जीवभाव । उरला ठाव वेगळा ॥ध्रु.॥

सांभाळुन घ्यावें देवा । आपणासवा यावरि ॥२॥

तुका म्हणे नग्न भाज । तरि ते लाज स्वामीसी ॥३॥

३७५९

आशाबद्ध आम्ही भाकितसों कींव । तत्पर हा जीव कार्यापाशीं ॥१॥

प्रतिउत्तराची पाहातसें वाट । करूनि बोभाट महाद्वारीं ॥ध्रु.॥

आपुल्या उचितें करूनियां ठेवीं । संबंध गोसावी तोडोनियां ॥२॥

तुका म्हणे एक जालिया निवाड । कोण बडबड करी मग ॥३॥

३७६०

खद्योतें फुलविलें रविपुढें ढुंग । साक्षी तंव जग उभयतां ॥१॥

आपल्या आपण नाहीं शोभों येत । चार करी स्फीत दाखवूनि ॥ध्रु.॥

खाणार ताकाचें आसातें माजीरें । आपणें चि अधीर कळों येतें ॥२॥

तुका म्हणे जळो मैंदाची मवाळी । दावूनियां नळी कापी सुखें ॥३॥

३७६१

नाहीं सरों येत कोरडएा उत्तरीं । जिव्हाळ्याची बरी ओल ठायीं ॥१॥

आपुलिया हिता मानिसी कारण । सत्या नारायण साहे असो ॥ध्रु.॥

निर्वाणीं निवाड होतो आगीमुखें । तप्त लोह सुखें धरितां हातीं ॥२॥

तुका म्हणे नेम न टळतां बरें । खर्‍यासी चि खरें ऐसें नांव ॥३॥

३७६२

आलों उल्लंघुनि दुःखाचे पर्वत । पायांपाशीं हित तुमच्या तरी ॥१॥

न देखेल लासा दुःखी होतें मन । कठिणें कठिण वाटतसे ॥ध्रु.॥

नव्हे सांडी परि वाटतें निरास । न ये माझा दिस संकल्पाचा ॥२॥

तुका म्हणे तुम्हीं सदैव जी देवा । माझ्या हा चि जीवा एक ठाव ॥३॥

३७६३

किती सोसिती करंटीं । नेणों संसाराची आटी । सर्वकाळ पोटीं । चिंतेची हळहळ ॥१॥

रिकामिया तोंडें राम । काय उच्चारितां श्रम । उफराटा भ्रम । गोवी विषय माजिरा ॥ध्रु.॥

कळतां न कळे । उघडे झाकियेले डोळे । भरलें त्याचे चाळे । अंगीं वारें मायेचें ॥२॥

तुका म्हणे जन । ऐसें नांवबुद्धिहीन । बहुरंगें भिन्न । एकीं एक निमलें ॥३॥

३७६४

मंगळाचा मंगळ सांटा । विट तोटा नेणे तें ॥१॥

हें भरा सातें आलें । भलें भलें म्हणवावें ॥ध्रु.॥

जनीं जनार्दन वसे । येथें दिसे तें शुद्ध ॥२॥

तुका म्हणे बहुतां मुखें । खरें सुखें ठेवावें ॥३॥

३७६५

नामाचा महिमा बोलिलों उत्कर्ष । अंगा कांहीं रस न ये चि तो ॥१॥

कैसें समाधान राहे पांडुरंगा । न लगे चि अंगा आणी कांहीं ॥ध्रु.॥

लाभाचिये अंगीं सोस कवतुकें । फिक्याचें तें फिकें वेवसाव ॥२॥

तुका म्हणे करा आपुला महिमा । नका जाऊं धर्मावरि माझ्या ॥३॥

३७६६

हें चि वारंवार । पडताळुनी उत्तर ॥१॥

करितों पायांसी विनंती । नुपेक्षावें कमळापती ॥ध्रु.॥

गंगोदकें गंगे । अर्घ्य द्यावें पांडुरंगे ॥२॥

जोडोनियां हात । करी तुका प्रणिपात ॥३॥

३७६७

अवचित या तुमच्या पायां । देवराया पावलों ॥१॥

बरवें जालें देशाउर । आल्या दुर सारिखें ॥ध्रु.॥

राहोनियां जातों ठाया । आलियाची निशानी ॥२॥

तुका म्हणे चरणसेवा । जोडी हेवा लाधली ॥३॥

३७६८

आतां पाविजेल घरा । या दातारा संगती ॥१॥

पायावरि ठेवूं माथा । सर्वथा हा नुपेक्षी ॥ध्रु.॥

येथून तेथवरि आतां । नाहीं सत्ता आणिकांची ॥२॥

तुका म्हणे चक्रपाणी । शिरोमणी बळियांचा ॥३॥

३७६९

बरवें माझ्या केलें मनें । पंथें येणें निघालें ॥१॥

अभयें च जावें ठाया । देवराया प्रतापें ॥ध्रु.॥

साधनाचा न लगे पांग । अवघें सांग कीर्तन ॥२॥

तुका म्हणे सत्ता थोरी । कोण करी खोळंबा ॥३॥

३७७०

मागें पुढें नाहीं । दुजें यावेगळें कांहीं ॥१॥

नाहीं उरलें आणीक । केला झाडा सकळिक ॥ध्रु.॥

विश्वासावांचून । नांवें दुजियाचे शून्य ॥२॥

देवाविण कांहीं । तुका म्हणे उरी नाहीं ॥३॥

३७७१

वैराग्याचा अंगीं जालासे संचार । इच्छी वनांतर सेवावया ॥१॥

कां जी याचें करूं नये समाधान । वियोगानें मन सिणतसे ॥ध्रु.॥

नये चि यावया पंढरीचें मूळ । न देवे चि माळ कंठींची ही ॥२॥

तुका म्हणे जालें अप्रीतीचें जिणें । लाजिर हें वाणें सेवा करी ॥३॥

३७७२

आळिकरा कोठें साहातें कठिण । आपुला तें प्राण देऊं पाहे ॥१॥

सांभाळावें मायबापें कृपादृष्टी । पीडितां तो दृष्टी देखों नये ॥ध्रु.॥

अंतरलों मागें संवसारा हातीं । पायांपें सरतीं जालों नाहीं ॥२॥

तुका म्हणे तुम्ही विचारा जी देवा । ठेवाल तें ठेवा कोणे परी ॥३॥

३७७३

स्वप्नींचें हें धन हातीं ना पदरीं । प्रत्यक्ष कां हरि होऊं नये ॥१॥

आजुनि कां करा चाळवाचाळवी । सावकाशें द्यावी सत्य भेटी ॥ध्रु.॥

बोलोनियां फेडा जीवींची काजळी । पाहेन कोमळीं चरणांबुजें ॥२॥

तुका म्हणे माझ्या जीवींचिया जीवा । सारूनियां ठेवा पडदा आतां ॥३॥

३७७४

येतील अंतरा शिष्टाचे अनुभव । तळमळी जीव तया सुखा ॥१॥

आतां माझा जीव घेउनियां बळी । बैसवावें वोळी संतांचिये ॥ध्रु.॥

विस्तारिली वाचा फळेंविण वेल । कोरडे चि बोल फोस वांझे ॥२॥

तुका म्हणे आलों निर्वाणा च वरी । राहों नेदीं उरी नारायणा ॥३॥

३७७५

म्हणउनि काय जीऊं भक्तपण । जायाचीं भूषणें अळंकार ॥१॥

आपुल्या कष्टाची करूनियां जोडी । मिरवीन उघडी इच्छावसें ॥ध्रु.॥

तुके तरि तुकीं खर्‍याचे उत्तम । मुलाम्याच्या भ्रम कोठवरि ॥२॥

तुका म्हणे पुढें आणि मागें फांस । पावें ऐसा नास न करीं देवा ॥३॥

 

३७७६

आपण चि व्हाल साहे । कसियाला हे धांवणी ॥१॥

भाकिली ते उरली कींव । आहे जीव जीवपणें ॥ध्रु.॥

आहाच कैंचा बीजा मोड । प्रीति कोड वांचूनि ॥२॥

तुका म्हणे दंडिन काया । याल तया धांवणिया ॥३॥

३७७७

निश्चितीनें होतों करुनियां सेवा । कां जी मन देवा उद्वेगिलें ॥१॥

अनंत उठती चित्ताचे तरंग । करावा हा त्याग वाटतसे ॥ध्रु.॥

कोण तुम्हांविण मनाचा चाळक । दुजें सांगा एक नारायणा ॥२॥

तुका म्हणे माझा मांडिला विनोद । करऊं नेणें छंद कराल काइ ॥३॥

३७७८

आश्वासावें दास । तरी घडे तो विश्वास ॥१॥

नाहीं चुकत चाकरी । पुट लाडे शोचे थोरी ॥ध्रु.॥

स्वामीच्या उत्तरें । सुख वाटे अभयें करें ॥२॥

न मगें परि भातें । तुका म्हणे निढळि रितें ॥३॥

३७७९

जेणें होय हित । तें तूं जाणसी उचित ॥१॥

मज नको लावूं तैसें । वांयां जायें ऐसें पिसें ॥ध्रु.॥

धरितोसी सत्ता । होसी सकळ जाणता ॥२॥

चतुराच्या राया । अंगीकारावें तुकया ॥३॥

३७८०

राहे उभा वादावादीं । तरी फंदीं सांपडे ॥१॥

लव्हाळ्यासी कोठें बळ । करिल जळ आपुलें ॥ध्रु.॥

कठिणासी बळजोडा । नम्र पीडा देखेना ॥२॥

तुका म्हणे सर्वरसीं । मिळे त्यासी गोत तें ॥३॥

३७८१

म्हणउनि जाली तुटी । नाहीं भेटी अहंकारें ॥१॥

दाखविलें देवें वर्म । अवघा भ्रम नासला ॥ध्रु.॥

हातें मुरगाळितां कान । नाहीं भिन्न वेदना ॥२॥

तुका म्हणे एकांतसुखें । अवघें गोतें गुंतलें ॥३॥

३७८२

न पडो आतां हाडीं घाव । मध्यें कींव नासक ॥१॥

करविली आत्महत्या । जीवा कां द्वंदाचा ॥ध्रु.॥

आशापाशीं गुंतला गळा । तेणें कळाहीन जालों ॥२॥

तुका म्हणे लावूं मुळी । जीवकुळी थोरेसी ॥३॥

३७८३

सामावे कारण । नाहीं सोसत धरणें ॥१॥

लादी थींके लाजिरवाणी । हीनकमाईंची घाणी ॥ध्रु.॥

पुष्प जवळी नाका । दुगपधीच्या नांवें थुंका ॥२॥

तुका म्हणे किती । उपदेशहीन जाती ॥३॥

३७८४

असाल ते तुम्ही असा । आम्ही सहसा निवडों ना ॥१॥

अनुसरलों एका चित्तें । हातोंहातें गींवसित ॥ध्रु.॥

गुणदोष काशासाटीं । तुमचे पोटीं वागवूं ॥२॥

तुका म्हणे दुजें आतां । कोठें चित्ता आतळों ॥३॥

३७८५

सोंवळा होऊं तों वोंवळें जडलें । सांडीमांडी बोलतोंडीं बीजीं ॥१॥

एकसरीं केलीं कळिवरें साटी । आतां नका तुटी पायांसवें ॥ध्रु.॥

संकल्पीं विकल्प पापाचा सुकाळ । रज्जुसर्प मूळ मरणाचें ॥२॥

तुका म्हणे हें तूं ब्रम्हांड चाळिता । मी कां करूं चिंता पांडुरंगा ॥३॥

३७८६

आहे तैसा आतां आहे ठायीं बरा । ठेविलों दातारा उचितें त्या ॥१॥

वचनाचा भार पडिलिया शिरीं । जालें मग भारी उतरेना ॥ध्रु.॥

अबोल्याची सवे लावुनियां मना । फाकों नेदीं गुणा ऐसें करूं ॥२॥

तुका म्हणे आम्हां गोंवळ्याचा संग । राखतें तें अंग जाणतसों ॥३॥

३७८७

तूं माझा कोंवसा । परी न कळे या धसां ॥१॥

कूट खाती मागें पुढें । जाती नरयेगांवा पुढें ॥ध्रु.॥

माझी म्हणती कवी । निषेधुनि पापी जीवीं ॥२॥

तुका म्हणे पांडुरंगा । आतां कोण लेखी जगा ॥३॥

३७८८

दर्पणासी बुजे । नखटें तोंड पळवी लाजे ॥१॥

गुण ज्याचे जो अंतरीं । तो चि त्यासी पीडा करी ॥ध्रु.॥

चोरा रुचे निशी । देखोनियां विटे शशी ॥२॥

तुका म्हणे जन । देवा असे भाग्यहीन ॥३॥

३७८९

म्हणउनि शरण जावें । सर्वभावें देवासी ॥१॥

तो हा उतरील पार । भवदुस्तरनदीचा ॥ध्रु.॥

बहु आहे करुणावंत । अनंत हें नाम ज्या ॥२॥

तुका म्हणे साक्षी आलें । तरी केलें प्रगट ॥३॥

३७९०

ऐसीं वर्में आम्हां असोनियां हातीं । कां होऊं नेणतीं दिशाभुली ॥१॥

पोटाळुनी पाय कवळीन उभा । कृपे पद्मनाभा हालों नेदीं ॥ध्रु.॥

आपुले इच्छेसी घालीन संपुष्टीं । श्रीमुख तें दृष्टी न्याहाळीन ॥२॥

तुका म्हणे बहु सांडियेलीं मतें । आपुल्या पुरतें धरुनी ठेलों ॥३॥

३७९१

रत्नाच्या वोवणी कांचे ऐशा घरी । आव्हेरुनी दुरी अधिकारें ॥१॥

जातिस्वभाव आला डोळ्यां आड । तया घडे नाड न कळतां ॥ध्रु.॥

कामधेनु देखे जैशा गाईंम्हैसी । आणिकांतें ऐसी करोनियां ॥२॥

तुका म्हणे काय बोलोनियां फार । जयाचा वेव्हार तया साजे ॥३॥

३७९२

तरी च हीं केलीं । दानें वाईंट चांगलीं ॥१॥

येक येक शोभवावें । केलें कवतुक देवें ॥ध्रु.॥

काय त्याची सत्ता । सूत्र आणीक चाळिता ॥२॥

तुका म्हणे धुरें । डोळे भरिले परि खरें ॥३॥

३७९३

अंधळें तें सांगे सांगितल्या खुणा । अनुभव देखणा प्रगट त्या ॥१॥

नांदणुक सांगे वडिलाचें बळ । कैसा तो दुर्बळ सुख पावे ॥२॥

तुका म्हणे नांदों आपल्या प्रतापें । तयासी लोकांपें स्तुती सांगों ॥३॥

३७९४

करी आणिकांचा अपमान । खळ छळवादी ब्राम्हण। तया देतां दान । नरका जाती उभयतां ॥१॥

तैसें जालें दोघांजणां । मागतिया यजमाना । जाळियेलें वनां । आपणासहित कांचणी ॥ध्रु.॥

घडितां दगडाची नाव । मोल क्लेश गेले वाव । तरता नाहीं ठाव । बुडवी तारूं तरतीया ॥२॥

चोरा दिधला सांटा । तेणें मारियेल्या वाटा । तुका म्हणे ताठा । हें तंव दोघे नाडती ॥३॥

३७९५

जळो ते जाणींव जळो ते शाहाणींव । राहो माझा भाव विठ्ठलपायीं ॥१॥

जळो तो आचार जळो तो विचार । राहो मन स्थीर विठ्ठलपायीं ॥ध्रु.॥

जळो हा लौकिक जळो दंभमान । लागो जीव ध्यान विठ्ठलाचें ॥२॥

जळो हें शरीर जळो हा संबंध । राहो परमानंद माझा कंठीं ॥३॥

तुका म्हणे येथे अवघें चि होय । धरीं मना सोय विठोबाची ॥४॥

३७९६

विश्वास धरूनि राहिलों निवांत । ठेवूनियां चित्त तुझे पायीं ॥१॥

तरावें बुडावें तुझिया वचनें । निर्धार हा मनें केला माझा ॥ध्रु.॥

न कळे हें मज साच चाळविलें । देसी तें उगलें घेइन देवा ॥२॥

मागणें तें सरे ऐसें करीं देवा । नाहीं तरी सेवा सांगा पुढें ॥३॥

करावें कांहीं कीं पाहावें उगलें । तुका म्हणे बोलें पांडुरंगा ॥४॥

३७९७

देवाचिये पायीं देई मना बुडी । नको धांवों वोढी इंिद्रयांचे ॥१॥

सर्व सुखें तेथें होती एकवेळे । न सरती काळें कल्पांतीं ही ॥ध्रु.॥

जाणें येणें खुंटे धांवे वेरजार । न लगे डोंगर उसंतावे ॥२॥

सांगन तें तुज इतुलें चि आतां । मानी धन कांता विषतुल्य ॥३॥

तुका म्हणे तुझे होती उपकार । उतरों हा पार भवसिंधु ॥४॥

३७९८

आम्ही विठ्ठलाचे दास जालों आतां । न चले हे सत्ता आणिकांची ॥१॥

नावरे तयासी ऐसें नाहीं दुजें । करितां पंढरिराजें काय नव्हे ॥ध्रु.॥

कोठें तुज ठाव घ्यावयासी धांवा । मना तूं विसावा घेईं आतां ॥२॥

इंिद्रयांची वोढी मोडिला व्यापार । ज्या अंगें संचार चाळी तुज ॥३॥

तुका म्हणे आम्ही जिंकोनियां काळ । बैसलों निश्चळि होऊनियां ॥४॥

३७९९

सांगतों तरि तुम्ही भजा रे विठ्ठला । नाहीं तरि गेला जन्म वांयां ॥१॥

करितां भरोवरी दुरावसी दुरी । भवाचिये पुरीं वाहावसी ॥२॥

कांहीं न लगे एक भाव चि कारण । तुका म्हणे आण विठ्ठलाची ॥३॥

३८००

शब्दज्ञानी येऊं नेदीं दृष्टीपुढें । छळवादी कुडे अभक्त ते ॥१॥

जळो ते जाणींव जळो त्याचे दंभ । जळो त्याचें तोंड दुर्जनाचें ॥२॥

तुका म्हणे येती दाटूनि छळाया । त्यांच्या बोडूं डोया न धरूं भीड ॥३॥

N/A

References : N/A
Last Updated : December 09, 2007

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP