३४०१
न करीं पठन घोष अक्षरांचा । बीजमंत्र आमुचा पांडुरंग ॥१॥
सर्वकाळ नामचिंतन मानसीं । समाधान मनासी समाधि हे ॥ध्रु.॥
न करीं भ्रमण न रिघें कपाटीं । जाईंन तेथें दाटी वैष्णवांची ॥२॥
अनु नेणें कांहीं न वजें तपासी । नाचें दिंडीपाशीं जागरणीं ॥३॥
उपवास व्रत न करीं पारणें । रामकृष्ण म्हणें नारायण ॥४॥
आणिकांची सेवा स्तुती नेणें वाणूं । तुका म्हणे आणु दुजें नाहीं ॥५॥
३४०२
पुंडलिकाचे निकटसेवे । कैसा धांवे बराडी ॥१॥
आपुलें थोरपण । नारायण विसरला ॥ध्रु.॥
उभा कटीं ठेवुनि कर। न म्हणे पर बैससें ॥२॥
तुका म्हणे जगदीशा । करणें आशा भक्तांची ॥३॥
३४०३
बाळ काय जाणे जीवनउपाय । मायबाप वाहे सर्व चिंता ॥१॥
आइतें भोजन खेळणें अंतरीं । अंकिताचे शिरीं भार नाहीं ॥ध्रु॥
आपुलें शरीर रिक्षतां न कळें । सांभाळूनि लळे पाळी माय ॥२॥
तुका म्हणे माझा विठ्ठल जनिता । जेथें आमची सत्ता तयावरी ॥३॥
३४०५
काय करिती केलीं नित्य पापें । वसे नाम ज्यापें विठोबाचें ॥१॥
तृणीं हुताशन लागला ते रासी । जळतील तैसीं क्षणमात्रें ॥ध्रु.॥
विष्णुमूर्तिपाद पाहतां चरण । तेथें कर्म कोण राहूं शके ॥२॥
तुका म्हणे नाम जाळी महादोष । जेथें होय घोष कीर्तनाचा ॥३॥
३४०६
वेद नेलें शंखासुरें । केलें ब्रम्ह्यानें गार्‍हाणें ॥१॥
धांव धांव झडकरी । ऐसें कृपाळुवा हरी ॥ध्रु.॥
गजेंद्र नाडियें गांजिला । तेणें तुझा धांवा केला ॥२॥
तुका म्हणे पद्मनाभा । जेथें पाहें तेथें उभा ॥३॥
३४०७
माकडा दिसती कंवटी नारळा । भोक्ता निराळा वरील सारी ॥१॥
एका रस एका तोंडीं पडे माती । आपुलाले नेती विभाग ते ॥ध्रु.॥
सुनियांसी क्षीर वाढिल्या ओकवी । भोगित्यां पोसवी धणीवरी ॥२॥
तुका म्हणे भार वागविती मूर्ख । नेतील तें सार परीक्षक ॥३॥
३४०८
भेटीची आवडी उतावळि मन । लागलेंसे ध्यान जीवीं जीवा ॥१॥
आतां आवडीचा पुरवावा सोहळा । येऊनी गोपाळा क्षेम देई ॥ध्रु.॥
नेत्र उन्मळित राहिले ताटस्त । गंगा अश्रुपात वहावली ॥२॥
तुका म्हणे तुम्ही करा साचपणा । मुळींच्या वचना आपुलिया ॥३॥
३४०९
धवळलें जगदाकार । आंधार तो निरसला ॥१॥
लपों जातां नाहीं ठाव । प्रगट पा पसारा ॥ध्रु.॥
खरियाचा दिवस आला । वाढी बोला न पुरे ॥२॥
तुका म्हणे जिवें साटीं । पडिली मिठी धुरेसी ॥३॥
३४१०
मातेची अवस्था काय जाणे बाळ । तिसी तों सकळ चिंता त्याची ॥१॥
ऐसें परस्परें आहे चि विचारा । भोपळ्याचा तारा दगडासी ॥ध्रु.॥
भुजंग पोटाळी चंदनाचें अंग । निवे परि संग नव्हे तैसा ॥२॥
तुका म्हणे करा परिसाचे परी । मज ठेवा सरी लोखंडाचे ॥३॥
३४११
लावूनि कोलित । माझा करितील घात ॥१॥
ऐसे बहुतांचे संधी । सांपडला खोळेमधीं ॥ध्रु.॥
पाहातील उणें । तेथें देती अनुमोदनें ॥२॥
तुका म्हणे रिघे । पुढें नाहीं जालें धींगे ॥३॥
३४१२
ऐसी एकां अटी । रीतीं सिणती करंटीं ॥१॥
साच आपुल्या पुरतें । करून नेघेती कां हितें ॥ध्रु.॥
कां हीं वेचितील वाणी । निरर्थक चि कारणीं ॥२॥
तुका म्हणे देवा । कांहीं समर्पूनि सेवा ॥३॥
३४१३
चालिले सोबती । काय मानिली निश्चिती ॥१॥
काय करिसी एकला । काळ सन्निध पातला ॥ध्रु.॥
कांहीं सावध तो बरवा । करीं आपुला काढावा ॥२॥
चालिले अगळे । हळू च कान केश डोळे ॥३॥
वोसरले दांत । दाढा गडबडल्या आंत ॥४॥
एकली तळमळ । जिव्हा भलते ठायीं लोळे ॥५॥
तुका म्हणे यांणीं । तुझी मांडिली घालणी ॥६॥
३४१४
नका मजपाशीं । वदो प्रपंचाचे विशीं ॥१॥
आतां नाइकावी कानीं । मज देवाविण वाणी ॥ध्रु.॥
येऊनियां रूपा । कोण पाहे पुण्यपापा ॥२॥
मागे आजिवरी । जालें माप नेलें चोरी ॥३॥
सांडियेलीं पानें । पुढें पिका अवलोकन ॥४॥
पडों नेदी तुका । आड गुंपूं कांहीं चुका ॥५॥
३४१५
जाले आतां सांटे । कासयाचे लहान मोटे ॥१॥
एक एका पडिलों हातीं । जाली तेव्हां चि निश्चींती ॥ध्रु.॥
नाहीं फिरों येत मागें । जालें साक्षीचिया अंगें ॥२॥
तुका म्हणे देवा । आतां येथें कोठें हेवा ॥३॥
३४१६
माझें मज द्यावें । नाहीं करवीत नवें ॥१॥
सहस्रनामाचें रूपडें । भक्त कैवारी चोखडें ॥ध्रु.॥
साक्षीविण बोलें । तरी मज पाहिजे दंडिलें ॥२॥
तुका म्हणे माल । माझा खरा तो विठ्ठल ॥३॥
३४१७
करूं स्तुती तरि ते निंदा । तुम्ही जाणां हे गोविंदा ॥१॥
आम्हां लडिवाळांचे बोल । करा कवतुकें नवल ॥ध्रु.॥
बोबड्या उत्तरीं । तुम्हा रंजवितों हरी ॥२॥
मागतों भातुकें । तुका म्हणे कवतुकें ॥३॥
३४१८
नव्हतील जपें नव्हतील तपें । आम्हांसी हें सोपें गीतीं गातां ॥१॥
न करितां ध्यान न करितां धारणा । तो नाचे कीर्तनामाजी हरि ॥ध्रु.॥
जयासी नाहीं रूप आणि आकार । तो चि कटी कर उभा विटे ॥२॥
अनंत ब्रम्हांडें जयाचिया पोटीं । तो आम्हां संपुष्टीं भक्तिभावें ॥३॥
तुका म्हणे वर्म जाणती लडिवाळें । जें होतीं निर्मळें अंतर्बाहीं ॥४॥
३४१९
आम्ही जालों बळिवंत । होऊनियां शरणागत ॥१॥
केला घरांत रिघावा । ठायीं पडियेला ठेवा ॥ध्रु.॥
हातां चढलें धन । नेणं रचिलें कारण ॥२॥
तुका म्हणे मिठी । पायीं देउनि केली सुटी ॥३॥
३४२०
लागपाठ केला । आतां वांटा नित्य त्याला ॥१॥
करा जोडीचा हव्यास । आलें दुरील घरास ॥ध्रु.॥
फोडिलीं भांडारें । मोहोरलीं एकसरें ॥२॥
अवघियां पुरतें । तुका म्हणे घ्यावें हातें ॥३॥
३४२१
एकीं असे हेवा । एक अनावड जीवां ॥१॥
देवें केल्या भिन्न जाती । उत्तम कनिष्ठ मध्यस्ती ॥ध्रु.॥
प्रीतिसाटीं भेद । कोणी पूज्य कोणी निंद्य ॥२॥
तुका म्हणे कळा । त्याचा जाणे हा कळवळा ॥३॥
३४२२
स्वामीचें हें देणें । येथें पावलों दर्षणें ॥१॥
करूं आवडीनें वाद । तुमच्या सुखाचा संवाद ॥ध्रु.॥
कळावया वर्म । हा तों पायांचा चि धर्म ॥२॥
तुका म्हणे सिद्धी । हे चि पाववावी बुद्धी ॥३॥
३४२३
रुसलों संसारा । आम्ही आणीक व्यापारा ॥१॥
म्हणऊनि केली सांडी । देउनि पडिलों मुरकंडी ॥ध्रु.॥
परते चि ना मागें । मोहो निष्ठ जालों अंगें ॥२॥
सांपडला देव । तुका म्हणे गेला भेव ॥३॥
३४२४
हें तों वाटलें आश्चर्य । तुम्हां न धरवे धीर ॥१॥
माझा फुटतसे प्राण । धांवा धांवा म्हणऊन ॥ध्रु.॥
काय नेणों दिशा । जाल्या तुम्हांविण ओशा ॥२॥
तुका म्हणे कां गा । नाइकिजे पांडुरंगा ॥३॥
३४२५
धांवा केला धांवा । श्रम होऊं नेदी जीवा ॥१॥
वर्षे अमृताच्या धारा । घेई वोसंगा लेंकरा ॥ध्रु.॥
उशीर तो आतां । न करावा हे चिंता ॥२॥
तुका म्हणे त्वरें । वेग करीं विश्वंभरे ॥३॥
३४२६
जोडिले अंजुळ । असें दानउतावळि ॥१॥
पाहा वाहा कृपादृष्टी । आणा अनुभवा गोष्टी ॥ध्रु.॥
तूं धनी मी सेवक । आइक्य तें एका एक ॥२॥
करितों विनंती । तुका सन्मुख पुढती ॥३॥
३४२७
काय तुज कैसें जाणवेल देवा । आणावें अनुभवा कैशा परी ॥१॥
सगुण निर्गुण थोर कीं लहान । न कळे अनुमान मज तुझा ॥ध्रु.॥
कोण तो निर्धार करूं हा विचार । भवसिंधु पार तरावया ॥२॥
तुका म्हणे कैसे पाय आतुडती । न पडे श्रीपती वर्म ठावें ॥३॥
३४२८
मी तव बैसलों धरुनियां ध्यास । न करीं उदास पांडुरंगा ॥१॥
नको आतां मज दवडूं श्रीहरी । मागाया भिकारी जालों दास ॥ध्रु.॥
भुकेलों कृपेच्या वचनाकारणें । आशा नारायणें पुरवावी ॥२॥
तुका म्हणे येऊनियां देई भेटी । कुरवाळुनी पोटीं धरीं मज ॥३॥
३४२९
आतां तुझें नाम गात असें गीतीं । म्हणोनी मानिती लोक मज ॥१॥
अन्नवस्त्रचिंता नाहीं या पोटाची । वारिली देहाची थोर पीडा ॥ध्रु.॥
सज्जन संबंधी तुटली उपाधी । रोकडी या बंदीं सुटलोंसें ॥२॥
घ्यावा द्यावा कोणें करावा सायास । गेली आशापाश वारोनियां ॥३॥
तुका म्हणे तुज कळेल तें आतां । करा जी अनंता मायबापा ॥४॥
३४३०
कामक्रोध माझे लावियेले पाठीं । बहुत हिंपुटीं जालों देवा ॥१॥
आवरितां तुझे तुज नावरती । थोर वाटे चित्तीं आश्चर्य हें ॥ध्रु.॥
तुझिया विनोदें आम्हां प्राणसाटी । भयभीत पोटीं सदा दुःखी ॥२॥
तुका म्हणे माझ्या कपाळाचा गुण । तुला हांसे कोण समर्थासी ॥३॥
३४३१
सन्मुख चि तुम्हीं सांगावी जी सेवा । ऐसे माझे देवा मनोरथ ॥१॥
निघों आम्ही कांहीं चित्तवित्त घरें । आपुल्या उदारें जीवावरी ॥ध्रु.॥
बोल परस्परें वाढवावें सुख । पाहावें श्रीमुख डोळेभरी ॥२॥
तुका म्हणे सत्य बोलतों वचन । करुनी चरण साक्ष तुझे ॥३॥
३४३२
मज अनाथाकारणें । करीं येणें केशवा ॥१॥
जीव झुरे तुजसाटीं । वाट पोटीं पहातसें ॥ध्रु.॥
चित्त रंगलें चरणीं । तुजवांचूनि न राहे ॥२॥
तुका म्हणे कृपावंत । माझी चिंता असावी ॥३॥
३४३३
कासया वांचूनि जालों भूमी भार । तुझ्या पायीं थार नाहीं तरी ॥१॥
जातां भलें काय डोळियांचें काम । जंव पुरुषोत्तम न देखती ॥ध्रु.॥
काय मुख पेंव श्वापदाचें धांव । नित्य तुझें नांव नुच्चारितां ॥२॥
तुका म्हणे आतां पांडुरंगाविण । न वांचतां क्षण जीव भला ॥३॥
३४३४
नको मज ताठा नको अभिमान । तुजवांचूनि क्षीण होतो जीव ॥१॥
दुर्धर हे माया न होय सुटका । वैकुंठनायका सोडवीं मज ॥२॥
तुका म्हणे तुझें जालिया दर्षण । मग निवारण होइल सर्व ॥३॥
३४३५
चाल घरा उभा राहें नारायणा । ठेवूं दे चरणांवरि माथा ॥१॥
वेळोवेळां देई क्षेमआलिंगन । वरी अवलोकन कृपादृष्टी ॥ध्रु.॥
प्रक्षाळूं दे पाय बैसें माजघरीं । चित्त स्थिर करीं पांडुरंगा ॥२॥
आहे त्या संचितें करवीन भोजन । काय न जेवून करिसी आतां ॥३॥
करुणाकरें नाहीं कळों दिलें वर्म । दुरी होतां भ्रम कोण वारी ॥४॥
तुका म्हणे आतां आवडीच्या सत्ता । बोलिलों अनंता करवीन तें ॥५॥
३४३६
देवाची ते खूण आला ज्याच्या घरा । त्याच्या पडे चिरा मनुष्यपणा ॥१॥
देवाची ते खूण करावें वाटोंळें । आपणा वेगळें कोणी नाहीं ॥ध्रु.॥
देवाची ते खूण गुंतों नेदी आशा । ममतेच्या पाशा शिवों नेदी ॥२॥
देवाची ते खूण गुंतों नेदी वाचा । लागों असत्याचा मळ नेदी ॥३॥
देवाची ते खूण तोडी मायाजाळ । आणि हें सकळ जग हरी ॥४॥
पहा देवें तेंचि बळकाविलें स्थळ । तुक्यापें सकळ चिन्हें होतीं ॥५॥
३४३७
अनंताचे मुखीं होसील गाइला । अमुप विठ्ठला दास तुम्हां ॥१॥
माझें कोठें आलें होईंल विचारा । तरीं च अव्हेरा योग्य जालों ॥ध्रु.॥
सर्वकाळ तुम्ही असा जी संपन्न । चतुरा नारायण शिरोमणि ॥२॥
तुका म्हणे ऐसे कलियुगींचे जीव । तरी नये कीव बहुपापी ॥३॥
३४३८
न करावी चिंता । भय धरावें सर्वथा ॥१॥
दासां साहे नारायण । होय रिक्षता आपण ॥ध्रु.॥
न लगे परिहार । कांहीं योजावें उत्तर ॥२॥
न धरावी शंका । नये बोलों म्हणे तुका ॥३॥
३४३९
भांडवल माझें लटिक्याचे गांठी । उदीम तो तुटी यावी हा चि ॥१॥
कैसी तुझी वाट पाहों कोणा तोंडें । भोंवतीं किं रे भांडे गर्भवास ॥ध्रु.॥
चहूं खाणीचिया रंगलोंसें संगें । सुष्ट दुष्ट अंगें धरूनियां ॥२॥
बहुतांचे बहु पालटलों सळे । बहु आला काळें रंग अंगा ॥३॥
उकलूनि नये दावितां अंतर । घडिचा पदर सारूनियां ॥४॥
तुका म्हणे करीं गोंवळें यासाटीं । आपल्या पालटीं संगें देवा ॥५॥
३४४०
संतसंगतीं न करावा वास । एखादे गुणदोष अंगा येती ॥१॥
मग तया दोषा नाहीं परिहार । होय अपहार सुकृताचा ॥२॥
तुका म्हणे नमस्कारावे दुरून । अंतरीं धरून राहें रूप ॥३॥
३४४१
जें ज्याचें जेवण । तें चि याचकासी दान ॥१॥
आतां जाऊं चोजवीत । जेथें वसतील संत ॥ध्रु.॥
होतीं धालीं पोटें । मागें उरलीं उच्छिष्ट ॥२॥
तुका म्हणे धांव । पुढें खुंटईंल हांव ॥३॥
३४४२
धरावा तो बरा । ठाव वसतीचा थारा ॥१॥
निजविल्या जागविती । निज पुरवूनि देती ॥ध्रु.॥
एक वेवसाव । त्यांचा संग त्यांचा जीव ॥२॥
हितें केलें हित । ग्वाही एक एकां चित्त ॥३॥
विषमाचें कांहीं । आड तया एक नाहीं ॥४॥
तुका म्हणे बरीं । घरा येतील त्यापरी ॥५॥
३४४३
धोंडएासवें आदळितां फुटे डोकें । तों तों त्याच्या सुखें घामेजेना ॥१॥
इंगळासी सन्निधान अतित्याईं । क्षेम देतां काईं सुख वाटे ॥२॥
तुका म्हणे आम्हांसवें जो रुसला । तयाचा अबोला आकाशासीं ॥३॥
३४४४
सरे आम्हांपाशीं एक शुद्धभाव । नाहीं तरी वाव उपचार ॥१॥
कोण मानी वरी रसाळ बोलणें । नाहीं जाली मनें ओळखी तों ॥२॥
तुका म्हणे आम्हां जाणीवेचें दुःख । न पाहों त्या मुख दुर्जनाचें ॥३॥
३४४५
आतां तळमळ । केली पाहिजे सीतळ ॥१॥
करील तें पाहें देव । पायीं ठेवुनियां भाव ॥ध्रु.॥
तो चि अन्नदाता । नाहीं आणिकांची सत्ता ॥२॥
तुका म्हणे दासा । नुपेक्षील हा भरवसा ॥३॥
३४४६
लांब धांवे पाय चोरी । भरोवरी जनाच्या ॥१॥
आतां कैसें होय याचें । सिजतां काचें राहिलें ॥ध्रु.॥
खाय ओकी वेळोवेळां । कैसी कळा राहेल ॥२॥
तुका म्हणे भावहीण । त्याचा सीण पाचावा ॥३॥
३४४७
माझ्या इंद्रियांसीं लागलें भांडण । म्हणतील कान रसना धाली ॥१॥
करिती तळमळ हस्त पाद भाळ । नेत्रांसी दुकाळ पडिला थोर ॥ध्रु.॥
गुण गाय मुख आइकती कान । आमचें कारण तैसें नव्हे ॥२॥
दरुषणें फिटे सकळांचा पांग । जेथें ज्याचा भाग घेइल तें ॥३॥
तुका म्हणे ऐसें करीं नारायणा । माझी ही वासना ऐसी आहे ॥४॥
३४४८
सिद्धीचा दास नव्हें श्रुतीचा अंकिला । होईंन विठ्ठला सर्व तुझा ॥१॥
सर्वकाळ सुख आमच्या मानसीं । राहिलें जयासी नास नाहीं ॥ध्रु.॥
नेणें पुण्य पाप न पाहें लोचनीं । आणिका वांचूनि पांडुरंगा ॥२॥
न करीं आस मुक्तीचे सायास । भक्तिप्रेमरस सांडूनियां ॥३॥
गर्भवासीं धाक नाहीं येतां जातां । हृदयीं राहतां नाम तुझें ॥४॥
तुका म्हणे जालों तुझा चि अंकिला । न भें मी विठ्ठला कळिकाळासी ॥५॥
३४४९
जन्मा येऊनि तया लाभ जाला । बिडवईं भेटला पांडुरंगा ॥१॥
संसारदुःखें नासिलीं तेणें । उत्तम हें केणें नामघोष॥ध्रु.॥
धन्य ते संत सद्धि महानुभाव । पंढरीचा ठाव टाकियेला ॥२॥
प्रेमदाते ते च पतितपावन । धन्य दरुषण होय त्याला ॥३॥
पावटणिया पंथें जालिया सिद्धी । वोगळे समाधि सायुज्यता ॥४॥
प्रेम अराणूक नाहीं भय धाक । मज तेणें सुखें कांहीं चिंता ॥५॥
तें दुर्लभ संसारासी । जडजीवउद्धारलोकासी ॥६॥
तुका म्हणे त्यासी । धन्य भाग्य दरूषणें ॥७॥
३४५०
काय दिवस गेले अवघे चि वर्‍हाडें । तें आलें सांकडें कथेमाजी ॥१॥
क्षण एके ठायीं मन स्थिर नाहीं । अराणूक कइं होईंल पुढें ॥ध्रु.॥
कथेचे विरसें दोषा मूळ होय । तरण उपाय कैचा माती ॥२॥
काय तें सांचवुनि उरलें हें मागें । घटिका एक संगें काय गेलें ॥३॥
ते चि वाणी येथें करा उजळणी । काढावी मथूनि शब्दरत्नें ॥४॥
तुका म्हणे हें चि बोलावया चाड । उभयतां नाड हित असे ॥५॥
३४५१
शुद्धाशुद्ध निवडे कैसें । चर्म मास भिन्न नाहीं ॥१॥
कांहीं अधिक नाहीं उणें । कवण्या गुणें देवासी ॥ध्रु.॥
उदक भिन्न असे काईं । वाहाळ बावी सरिता नईं ॥२॥
सूर्य तेजें निवडी काय । रश्मी रसा सकळा खाय ॥३॥
वर्णां भिन्न दुधा नाहीं । सकळा गाई सारखें ॥४॥
करितां भिन्न नाहीं माती । मडक्या गति भिन्न नांवें ॥५॥
वर्त्ते एकविध अग्नि । नाहीं मनीं शुद्धाशुद्ध ॥६॥
तुका म्हणे पात्र चाड । किंवा विसें अमृत गोड ॥७॥
३४५२
न धरी प्रतिष्ठा कोणाची यम । म्हणतां कां रे राम लाजा झणी ॥१॥
सांपडे हातींचें सोडवील काळा । तो कां वेळोवेळां नये वाचे ॥ध्रु.॥
कोण लोक जो हा सुटला तो एक । गेले कुंभपाक रवरवांत ॥२॥
तुका म्हणे हित तों म्हणा विठ्ठल । न म्हणे तो भोगील कळेल तें ॥३॥
३४५३
म्हणवितां हरी न म्हणे तयाला । दरवडा पडिला देहामाजी ॥१॥
आयुष्यधन त्याचें नेले यमदूतीं । भुलविला निश्चिंतीं कामरंगें ॥ध्रु.॥
नावडे ती कथा देउळासी जातां । प्रियधनसुता लक्ष तेथें ॥२॥
कोण नेतो तयां घटिका दिवसा एका । कां रे म्हणे तुका नागवसी ॥३॥
३४५४
कथे बैसोनि सादरें । सुखचर्चा परस्परें । नवल काय तो उद्धरे । आणीक तरे सुगंधें ॥१॥
पुण्य घेई रे फुकाचें । पाप दुष्टवासनेचें । पेरिल्या बीजाचें । फळ घेई शेवटीं ॥ध्रु.॥
कथा विरस पाडी आळसें । छळणा करूनि मोडी रस । बुडवी आपणासरिसें । विटाळसें नावेसी ॥२॥
सज्जन चंदनाचिये परी । दुर्जन देशत्यागें दुरी । राहो म्हणे हरि । विनंती करी तुका हे ॥३॥
३४५५
कळों आलें तुझें जिणें । देवा तूं माझें पोसनें ॥१॥
वाट पाहासी आठवाची । सत्ता सतंत कईची ॥ध्रु.॥
बोलावितां यावें रूपा । सदा निर्गुणीं चि लपा ॥२॥
तुका म्हणे तूं परदेशी । येथें आम्हां अंगेजिसी ॥३॥
३४५६
आतां येथें लाजे नाहीं तुझें काम । जाय मज राम आठवूं दे ॥१॥
तुझे भिडे माझे बहु जाले घात । केलों या अंकित दुर्जनाचा ॥ध्रु.॥
माझें केलें मज पारिखें माहेर । नटोनी साचार चाळविलें ॥२॥
सुखासाटीं एक वाहियेलें खांदीं । तेणें बहु मांदी मेळविली ॥३॥
केला चौघाचार नेलों पांचांमधीं । नाहीं दिली शुद्धी धरूं आशा ॥४॥
तुका म्हणे आतां घेईंन कांटीवरी । धनी म्यां कैवारी केला देव ॥५॥
३४५७
आजिवरि होतों तुझे सत्ते खालीं । तोंवरी तों केली विटंबणा ॥१॥
आतां तुज राहों नेदीं या देशांत । ऐसा म्यां समर्थ केला धणी ॥ध्रु.॥
सापें रिग केला कोठें बाळपणीं । होतीसी पापिणी काय जाणों ॥२॥
तुका म्हणे म्यां हा बुडविला वेव्हार । तुझे चि ढोपर सोलावया ॥३॥
३४५८
देवाच्या निरोपें पिटितों डांगोरा । लाजे नका थारा देऊं कोणी ॥१॥
मोडिलें या रांडे सुपंथ मारग । चालविलें जग यमपंथें ॥ध्रु.॥
परिचारीं केली आपुली च रूढी । पोटींची ते कुडी ठावी नाहीं ॥२॥
तुका म्हणे आणा राउळा धरून । फजित करून सोडूं मग ॥३॥
३४५९
कां रे तुम्ही निर्मळ हरिगुण गा ना । नाचत आनंदरूप वैकुंठासी जा ना ॥१॥
काय गणिकेच्या याती अधिकार मोटा । दोषी अजामेळ ऐसीं नेलीं वैकुंठा ॥ध्रु.॥
ऐसे नेणों मागें किती अनंत अपार । पंच महादोषी पातकां नाहीं पार ॥२॥
पुत्राचिया लोभें नष्ट म्हणे नारायण । कोण कर्तव्य तुका म्हणे त्याचें पुण्य ॥३॥
३४६०
बैसोनियां खाऊं जोडी । ओढाओढी चुकवूनि ॥१॥
ऐसें केलें नारायणें । बरवें जिणें सुखाचें ॥ध्रु.॥
घरीच्या घरीं भांडवल । न लगे बोल वेचावे ॥२॥
तुका म्हणे आटाआटी । चुकली दाटी सकळ ॥३॥
३४६१
नाहीं भ्यालों तरी पावलों या ठाया । तुम्हां आळवाया जवळिकें ॥१॥
सत्ताबळें आतां मागेन भोजन । केलें तें चिंतन आजिवरी ॥ध्रु.॥
नवनीतासाटीं खादला हा जीव । थोड्यासाटीं कीव कोण करी ॥२॥
तुका म्हणे ताक न लगे हें घाटे । पांडुरंगा खोटें चाळवण ॥३॥
३४६२
सारीन तें आतां एकाचि भोजनें । वारीन मागणें वेळोवेळां ॥१॥
सेवटींच्या घासें गोड करीं माते । अगे कृपावंते पांडुरंगे ॥ध्रु.॥
वंचूं नये आतां कांहीं च प्रकार । धाकल्याचें थोर जाल्यावरी ॥२॥
तुका म्हणे आतां बहु चाळवावें । कांहीं नेदीं ठावें उरों मागें ॥३॥
३४६३
पोट धालें मग न लगे परती । जालिया निश्चिंती खेळ गोड ॥१॥
आपुलिया हातें देईं वो कवळ । विठ्ठल शीतळ जीवन वरी ॥ध्रु.॥
घराचा विसर होईंल आनंद । नाचेन मी छंदें प्रेमाचिया ॥२॥
तुका म्हणे तों च वरी करकर । मग हें उत्तर खंडईंल ॥३॥
३४६४
बोलविसी तरी । तुझ्या येईंन उत्तरीं ॥१॥
कांहीं कोड कवतिकें । हातीं द्यावया भातुकें ॥ध्रु.॥
बोलविसी तैसें । करीन सेवन सरिसें ॥२॥
तुका म्हणे देवा । माझें चळण तुज सवा ॥३॥
३४६५
दिला जीवभाव । तेव्हां सांडिला म्यां ठाव ॥१॥
आतां वर्ते तुझी सत्ता । येथें सकळ अनंता ॥ध्रु.॥
माझीया मरणें । तुम्ही बैसविलें ठाणें ॥२॥
तुका म्हणे काई । मी हें माझें येथें नाहीं ॥३॥
३४६६
एकाचिये वेठी । सांपडलों फुकासाटीं ॥१॥
घेतों काम सत्ताबळें । माझें करूनि भेंडोळें ॥ध्रु.॥
धांवे मागें मागें । जाय तिकडे चि लागे ॥२॥
तुका म्हणे नेलें । माझें सर्वस्वें विठ्ठलें ॥३॥
३४६७
बराडियाची आवडी पुरे । जया झुरे साटीं तें ॥१॥
तैसें जालें माझ्या मना । नुठी चरणावरूनि ॥ध्रु.॥
मागलिया पेणें पावे । विसांवे तें ठाकणीं ॥२॥
तुका म्हणे छाया भेटे । बरें वाटे तापे त्या ॥३॥
३४६८
आतां द्यावें अभयदान । जीवन ये कृपेचें ॥१॥
उभारोनी बाहो देवा । हात ठेवा मस्तकीं ॥ध्रु.॥
नाभी नाभी या उत्तरें । करुणाकरें सांतवीजे ॥२॥
तुका म्हणे केली आस । तो हा दिस फळाचा ॥३॥
३४६९
बहुजन्में सोस केला । त्याचा जाला परिणाम ॥१॥
विठ्ठलसें नाम कंठीं । आवडी पोटीं संचितें ॥ध्रु.॥
येथुन तेथवरी आतां । न लगे चिंता करावी ॥२॥
तुका म्हणे धालें मन । हें चि दान शकुनाचें ॥३॥
३४७०
उसंतिल्या कर्मवाटा । बहु मोटा आघात ॥१॥
शीघ्र यावें शीघ्र यावें । हातीं न्यावें धरूनि ॥ध्रु.॥
भागलों या खटपटे । घटपटें करितां ॥२॥
तुका म्हणे कृपावंता । माझी चिंता खंडावी॥३॥
३४७१
तुम्हांसी हें अवघें ठावें । किती द्यावें स्मरण ॥१॥
कां बा तुम्ही ऐसें नेणें । निष्ठ‍पणें टाळित असां ॥ध्रु.॥
आळवितां मायबापा । नये कृपा अझूनि ॥२॥
तुका म्हणे जगदीशा । काय असां निजेले ॥३॥
३४७२
नेलें सळेंबळें । चित्तावित्ताचें गांठोळें ॥१॥
साहए जालीं घरिच्या घरीं । होतां ठायीं च कुठोरी ॥ध्रु.॥
मी पातलों या भावा । कपट तें नेणें देवा ॥२॥
तुका म्हणे उघडें केलें । माझें माझ्या हातें नेलें ॥३॥
३४७३
जाला हा डांगोरा । मुखीं लहानाचे थोरा ॥१॥
नागविलों जनाचारीं । कोणी बैसों नेदी दारी ॥ध्रु.॥
संचिताचा ठेवा। आतां आला तैसा घ्यावा ॥२॥
तुका म्हणे देवें । म्हणों केलें हें बरवें ॥३॥
३४७४
किती चौघाचारें । येथें गोविलीं वेव्हारें ॥१॥
असे बांधविले गळे । होऊं न सकती निराळे ॥ध्रु.॥
आपलें आपण । केलें कां नाहीं जतन ॥२॥
तुका म्हणे खंडदंडें । येरझारीं लपती लंडें ॥३॥
३४७५
पांडुरंगा ऐसा सांडुनि वेव्हारा । आणिकांची करा आस वांयां ॥१॥
बहुतांसी दिला उद्धार उदारें । निवडीना खरें खोटें कांहीं ॥ध्रु.॥
याचिया अंकिता वैकुंठ बंदर । आणीक वेव्हार चालितना ॥२॥
तुका म्हणे माझे हातींचें वजन । यासी बोल कोण ठेवूं सके ॥३॥
३४७६
ठेवूनि इमान राहिलों चरणीं । म्हणउनि धणी कृपा करी ॥१॥
आम्हांसी भांडार करणें जतन । आलें गेलें कोण उंच निंच ॥ध्रु.॥
करूनि सांभाळीं राहिला निराळा । एक एक वेळा आज्ञा केली ॥२॥
तुका म्हणे योग्यायोग्य विनीत । देवा नाहीं चित्त येथें देणें ॥३॥
३४७७
आतां नव्हे गोड कांहीं करितां संसार । आणीक संचार जाला माजी ॥१॥
ब्रम्हरसें गेलें भरूनियां अंग । आधील तो रंग पालटला ॥ध्रु.॥
रसनेचिये रुची कंठीं नारायण । बैसोनियां मन निवविलें ॥२॥
तुका म्हणे आतां बैसलों ठाकणीं । इच्छेची ते धणी पुरईंल ॥३॥
३४७८
आतां काशासाटीं दुरी । अंतर उरी राखिली ॥१॥
करीं लवकरी मुळ । लहानें तीळ मुळीचिया ॥ध्रु.॥
दोहीं ठायीं उदेगवाणें । दरुषणें निश्चिंती ॥२॥
तुका म्हणे वेग व्हावा । ऐसी जीवा उत्कंठा ॥३॥
३४७९
पडिली हे रूढि जगा परिचार । चालविती वेव्हार सत्य म्हूण ॥१॥
मरणाची कां रे नाहीं आठवण । संचिताचा धन लोभ हेवा ॥ध्रु.॥
देहाचें भय तें काळाचें भातुकें । ग्रासूनि तें एकें ठेविलेंसे ॥२॥
तुका म्हणे कांहीं उघडा रे डोळे । जाणोनि अंधळे होऊं नका ॥३॥
३४८०
जेथें पाहें तेथें कांडिती भूस । चिपाडें चोखूनि पाहाती रस ॥१॥
काय सांगों देवा भुलले जीव । बहु यांची येतसे कींव ॥ध्रु.॥
वेठीचें मोटळें लटिकें चि फुगे । पेणिया जाऊनि भिक्षा मागे ॥२॥
तुका म्हणे कां उगे चि खोल । जवळी दाखवी आपणां बोल ॥३॥
३४८१
जाणिवेच्या भारें चेंपला उर । सदा बुरबुर सरे चि ना ॥१॥
किती याचें ऐकों कानीं । मारिलें घाणीं नाळकरी ॥ध्रु.॥
मिठेंविण आळणी बोल । कोरडी फोल घसघस ॥२॥
तुका म्हणे डेंगा न कळे हित । किती फजित करूं तरी ॥३॥
३४८२
अनुतापयुक्त गेलिया अभिमान । विसरूं वचन मागिलांचा ॥१॥
त्याचे पाय माझे लागोत कपाळीं । भोग उष्टावळी धन्यकाळ ॥ध्रु.॥
षड उर्मी जिंहीं हाणितल्या लाता । शरण या संता आल्या वेगीं ॥२॥
तुका म्हणे जाती वोळे लवकरी । ठायीं चि अंतरीं शुद्ध होती ॥३॥
३४८३
खोल ओले पडे तें पीक उत्तम । उथळाचा श्रम वांयां जाय ॥१॥
लटिक्याचे आम्ही नव्हों सांटेकरी । थीतें घाली भरी पदरीचें ॥ध्रु.॥
कोणा इहलोकीं पाहिजे पसारा । दंभ पोट भरायाचे चाडे ॥२॥
तुका म्हणे कसीं अगी जें उतरे । तें चि येथें सरे जातिशुद्ध ॥३॥
३४८४
गोमट्या बीजाचीं फळें ही गोमटीं । बाहे तें चि पोटीं समतुक ॥१॥
जातीच्या संतोषें चित्तासी विश्रांति । परतोनि मागुती फिरों नेणें ॥ध्रु.॥
खर्‍याचे पारखीं येत नाहीं तोटा । निवडे तो खोटा ढाळें दुरी ॥२॥
तुका म्हणे मज सत्याचि आवडी । करितां तांतडी येत नाहीं ॥३॥
३४८५
मन जालें भाट । कीर्ति मुखें घडघडाट । पडियेली वाट । ये चि चाली स्वभावें ॥१॥
बोलें देवाचे पवाडे । नित्य नवे चि रोकडे । ज्या परी आवडे । तैसा तैसा करूनि ॥ध्रु.॥
रोखीं रहावें समोर । पुढें मागें चाले भार । करावें उत्तर । सेवा रुजू करूनि ॥२॥
पूर वर्षला देकारें । संतोषाच्या अभयें करें । अंगींच्या उत्तरें । तुकया स्वामी शृंगारी ॥३॥
३४८६
दूरि तों चि होतों आपुले आशंके । नव्हतें ठाउकें मूळभेद ॥१॥
आतां जेथें तेथें येइन सांगातें । लपाया पुरतें उरों नेदीं ॥ध्रु.॥
मिथ्या मोहें मज लाविला उशीर । तरी हे अंतर जालें होतें ॥२॥
तुका म्हणे कां रे दाखविसी भिन्न । लटिका चि सीण लपंडाईं ॥३॥
३४८७
कळों नये तों चि चुकावितां बरें । मग पाठमोरें काय काज ॥ १॥
धरिलेती आतां द्या जी माझा डाव । सांपडतां भाव ऐसा आहे ॥ ध्रु.॥
होतासी अंतरें झाकिलिया डोळीं । तो मी हा न्याहाळीं धरुनी दृष्टी ॥ २॥
तुका म्हणे तुज रडीची च खोडी । अहाच बराडी तो मी नव्हे ॥.३॥
३४८८
करिसी लाघवें । तूं हें खेळसी आघवें ॥१॥
केला अहंकार आड । आम्हां जगासी हा नाड ॥ध्रु.॥
यथंभुतें यावें । दावूं लपों ही जाणावें ॥२॥
तुका म्हणे हो श्रीपती । आतां चाळवाल किती ॥३॥
३४८९
विश्वास तो देव । म्हणुनि धरियेला भाव ॥१॥
माझी वदवितो वाणी । ज्याणें धरिली धरणी ॥ध्रु.॥
जोडिलीं अक्षरें । नव्हेती बुद्धीचीं उत्तरें ॥२॥
नाहीं केली आटी । कांहीं मानदंभासाटीं॥३॥
कोणी भाग्यवंत । तया कळेल उचित ॥४॥
तुका म्हणे झरा । आहे मुळींचा चि खरा ॥५॥
३४९०
सुराणीचीं जालों लाडिकीं एकलीं । वडील धाकुलीं आम्ही देवा ॥१॥
म्हणऊनि कांहीं न घडे अव्हेर । गोमटें उत्तर भातुकें ही ॥ध्रु.॥
कांहीं एक नाहीं वंचिलें वेगळें । मुळीचिया मुळें स्थिराविलें ॥२॥
लेवविलीं अंगीं आपुलीं भूषणें । अळंकार लेणें सकळ ही ॥३॥
सारितां न सरे आमुप भांडार । धना अंतपार नाहीं लेखा ॥४॥
तुका म्हणे आम्ही आळवूं आवडी । म्हणऊनी जोडी दाखविली ॥५॥
३४९१
एका वेळे केलें रितें कलिवर । आंत दिली थार पांडुरंगा ॥१॥
पाळण पोषण लागलें ते सोईं । देहाचें तें काईं सर्वभावें ॥ध्रु.॥
माझिया मरणें जाली हे वसति । लागली ते ज्योती अविनाशा ॥२॥
जाला ऐसा एका घायें येथें नाहीं । तुका म्हणे कांहीं बोलों नये ॥३॥
३४९२
पावतों ताडन । तरी हें मोकलितों जन ॥१॥
मग मी आठवितों दुःखें । देवा सावकाश मुखें ॥ध्रु.॥
होती अप्रतिष्ठा । हो तों वरपडा कष्टा ॥२॥
तुका म्हणे मान । होतां उत्तम खंडन ॥३॥
३४९३
धरावें तों भय । अंतरोनि जाती पाय ॥१॥
जाल्या तुटी देवासवें । काय वांचोनि करावें ॥ध्रु.॥
कोणासी पारिखें । लेखूं आपणासारिखें ॥२॥
तुका म्हणे असो । अथवा हें आतां नासो ॥३॥
३४९४
आम्हांसी सांगाती । होती अराले ते होती ॥१॥
येती आइकतां हाक । दोन मिळोन म्हणती एक ॥ध्रु.॥
आणिकां उत्तरीं । नसे गोवी वैखरी ॥२॥
तुका म्हणे बोल । खूण पहाती विठ्ठल ॥३॥
३४९५
आनंदाचा थारा । सुखें मोहरला झरा ॥१॥
ऐसी प्रभुची ज्या कळा । त्याच्या कोण पाहे बळा ॥ध्रु.॥
अंकिता ऐसया । होइल पावविलें ठाया ॥२॥
तुका म्हणे ऐसें । दिलें आभंड प्रकासे ॥३॥
३४९६
काहे लकडा घांस कटावे । खोद हि जुमीन मठ बनावे ॥१॥
देवलवासी तरवरछाया । घरघर माईं खपरिबसमाया ॥ध्रु.॥
कां छांडियें भार फेरे सीर भागें । मायाको दुःख मिटलिये अंगें ॥२॥
कहे तुका तुम सुनो हो सिद्धी । रामबिना और झुटा कछु धंदा ॥३॥
३४९७
आणीक पाखांडें असती उदंडें । तळमळिती पिंडें आपुलिया ॥१॥
त्याचिया बोलाचा नाहीं विश्वास । घातलीसे कास तुझ्या नामीं ॥ध्रु.॥
दृढ एक चित्तें जालों या जीवासी । लाज सर्वविशीं तुम्हांसी हे ॥२॥
पीडों नेदी पशु आपुले अंकित । आहे जें उचित तैसें करा ॥३॥
तुका म्हणे किती भाकावी करुणा । कोप नारायणा येइल तुम्हां ॥४॥
३४९८
व्हावया भिकारी हें आम्हां कारण । अंतरोनि जन जावें दुरी ॥१॥
संबंध तुटावा शब्दाचा ही स्पर्श । म्हणऊनि आस मोकलिली ॥२॥
तुका म्हणे दुःखें उबगला जीव । म्हणऊनी कीव भाकीं देवा ॥३॥
३४९९
कोरडिया ऐशा सारून गोष्टी । करा उठाउठीं हित आधीं ॥१॥
खोळंबला राहे आपुला मारग । पहावी ते मग तुटी कोठें ॥ध्रु.॥
लौकिकाचा आड येईंल पसारा । मग येरझारा दुःख देती ॥२॥
तुका म्हणे डांख लागे अळंकारें । मग नव्हे खरें पुटाविण ॥३॥
३५००
ऐसें ठावें नाहीं मूढा । सोस काकुलती पुढां ॥१॥
माझीं नका जाळूं भांडीं । पोटीं भय सोस तोंडीं ॥ध्रु.॥
पातलिया काळ । तेव्हां काय चाले बळ ॥२॥
संचित तें करी । नरका जाया मेल्यावरी ॥३॥
परउपकार । न घडावा हा विचार ॥४॥
तुका म्हणे लांसी । आतां भेटों नये ऐसी ॥५॥