२८०१
संतसेवेसि अंग चोरी । दृष्टी न पडो तयावरी ॥१॥
ऐसियासी व्याली रांड । जळो जळो तिचें तोंड ॥ध्रु.॥
संतचरणीं ठेवितां भाव । आपेंआप भेटे देव ॥२॥
तुका म्हणे संतसेवा । माझ्या पूर्वजांचा ठेवा ॥३॥
२८०२
गेले पळाले दिवस रोज । काय म्हणतोसि माझें माझें ॥१॥
सळे धरोनि बैसला काळ । फाकों नेदी घटिका पळ ॥ध्रु.॥
कां रे अद्यापि न कळे । केश फिरले कान डोळे ॥२॥
हित कळोनि असतां हातीं । तोंडीं पाडोनि घेसी माती ॥३॥
तुज ठाउकें मी जाणार । पाया शोधोनि बांधिसी घर ॥४॥
तुका म्हणे वेगें । पंढरिराया शरण रिघें ॥५॥
२८०३
आतां माझ्या मायबापा । तूं या पापा प्रायिश्चत्त ॥१॥
फजित हे केले खळ । तो विटाळ निवारीं ॥ध्रु.॥
प्रेम आतां पाजीं रस । करीं वास अंतरीं ॥२॥
तुका म्हणे पांडुरंगा । जिवलगा माझिया ॥३॥
२८०४
कां रे न पवसी धांवण्या । अंगराख्या नारायणा ॥१॥
अंगीं असोनियां बळ । होसी खट्याळ नाठाळ ॥ध्रु.॥
आम्हां नरकासी जातां । काय येइल तुझ्या हातां ॥२॥
तुका म्हणे कान्हा। क्रियानष्टा नारायणा ॥३॥
२८०५
माझे पाय तुझी डोईं । ऐसें करिं गा भाक देई ॥१॥
पाहतां तंव उफराटें । घडे तईं भाग्य मोठें ॥ध्रु.॥
बहु साधन मोलाच । यासी जोडा दुजें कैचें ॥२॥
नका अनमानूं विठ्ठला । तुका म्हणे धडा जाला ॥३॥
२८०६
पवित्र तें अन्न । हरिचिंतनीं भोजन ॥१॥
येर वेठ्या पोट भरी । चाम मसकाचे परी ॥ध्रु.॥
जेऊनि तो धाला । हरिचिंतनीं केला काला ॥२॥
तुका म्हणे चवी आलें । जें कां मिश्रित विठ्ठलें ॥३॥
२८०७
चरणाचा महिमा । हा तो तुझ्या पुरुषोत्तमा ॥१॥
अंध पारखी माणिकें । बोलविशी स्पष्ट मुकें ॥ध्रु.॥
काय नाहीं सत्ता । हातीं तुझ्या पंढरीनाथा ॥२॥
तुका म्हणे मूढा । मज चेष्टविलें जडा ॥३॥
२८०८
बळिवंत कर्म । करी आपुला तो धर्म ॥१॥
पुढें घालुनियां सत्ता । न्यावें पतना पतिता ॥ध्रु.॥
आचरणें खोटीं । केलीं सलताती पोटीं ॥२॥
तुका म्हणे देवा । नाहीं भजन केली सेवा ॥३॥
२८०९
कैं वाहावें जीवन । कैं पलंगीं शयन ॥१॥
जैसी जैसी वेळ पडे । तैसें तैसें होणें घडे ॥ध्रु.॥
कैं भौज्य नानापरी । कैं कोरड्या भाकरी ॥२॥
कैं बसावें वहनीं । कैं पायीं अन्हवाणी ॥३॥
कैं उत्तम प्रावणॉ । कैं वसनें तीं जीर्णे ॥४॥
कैं सकळ संपत्ती । कैं भोगणें विपत्ती ॥५॥
कैं सज्जनाशीं संग । कैं दुर्जनाशीं योग ॥६॥
तुका म्हणे जाण । सुख दुःख तें समान ॥७॥
२८१०
उंचनिंच नेणे कांहीं भगवंत । तिष्ठे भाव भक्त देखोनियां ॥१॥
दासीपुत्र कण्या विदुराच्या भक्षी । दैत्या घरीं रक्षी प्रल्हादासी ॥ध्रु.॥
चर्म रंगूं लागे रोहिदासा संगीं । कबिराचे मागीं विणी शेले ॥२॥
सजनकसाया विकुं लागे मास । मळा सांवत्यास खुरपूं लागे ॥३॥
नरहरिसोनारा घडों फुंकू लागे । चोख्यामेर्या संगें ढोरें ओढी ॥४॥
नामयाची जनी सवें वेची शेणी । धर्मा घरीं पाणी वाहे झाडी ॥५॥
नाम्यासवें जेवी नव्हे संकोचित । ज्ञानियाची भिंत अंगीं ओढी ॥६॥
अर्जुनाचीं घोडीं हाकी हा सारथी । भक्षी पोहे प्रीती सुदाम्याची ॥७॥
गौळियांचे घरीं गाईं अंगें वळी । द्वारपाळ बळीद्वारीं जाला ॥८॥
यंकोबाचें ॠण फेडी हृषीकेशी । आंबॠषीचे सोशी गर्भवास ॥९॥
मिराबाईं साटीं घेतो विषप्याला । दामाजीचा जाला पाडेवार ॥१०॥
घडी माती वाहे गोर्या कुंभाराची । हुंडी महत्याची अंगें भरी ॥११॥
पुंडलिकासाटीं अझूनि तिष्ठत । तुका म्हणे मात धन्य याची ॥१२॥
२८११
भेटीलागीं जीवा लागलीसे आस । पाहे रात्रीं दिवस वाट तुझी ॥१॥
पूर्णिमेचा चंद्र चकोराचें जीवन । तैसें माझें मन वाट पाहे ॥ध्रु.॥
दिवाळीच्या मुळा लेंकी आसावली । पाहतसे वाटुली पंढरीची ॥२॥
भुकेलिया बाळ अति शोक करी । वाट पाहे परि माउलीची ॥३॥
तुका म्हणे मज लागलीसे भूक । धांवूनि श्रीमुख दावीं देवा ॥४॥
२८१२
आले संत पाय ठेविती मस्तकीं । येहीं उभयलोकीं सरता केलों ॥१॥
वंदीन पाउलें लोळेन चरणीं । आजि इच्छाधणी फिटईंल ॥ध्रु.॥
अवघीं पूर्व पुण्यें जालीं सानुकूळ । अवघें चि मंगळ संतभेटी ॥२॥
तुका म्हणे कृतकृत्य जालों देवा । नेणें परि सेवा डोळां देखें ॥३॥
२८१३
करीं धंदा परि आवडती पाय । प्रीती सांगों काय नेणां देवा ॥१॥
रूप डोळां देखें सदा सर्वकाळ । संपादितों आळ प्रपंचाचा ॥ध्रु.॥
नेमून ठेविली कारया कारणीं । आमुचिये वाणी गुण वदे ॥२॥
मनासीं उत्कंठा दर्शनाचा हेवा । नाहीं लोभ जीवा धन धान्य ॥३॥
उसंतितों पंथ वेठीचिया परी । जीवनसूत्र दोरीपाशीं ओढ ॥४॥
तुका म्हणे ऐसें करितों निर्वाण । जीव तुम्हां भिन्न नाहीं माझा ॥५॥
२८१४
कां रे माझीं पोरें म्हणसील ढोरें । मायबाप खरें काय एक ॥१॥
कां रे गेलें म्हणोनि करिसी तळमळ । मिथ्याचि कोल्हाळ मेलियाचा ॥ध्रु.॥
कां रे माझें माझें म्हणसील गोत । नो संडविती दूत यमा हातीं ॥२॥
कां रे मी बळिया म्हणविसी ऐसा । सरणापाशीं कैसा उचलविसी ॥३॥
तुका म्हणे न धरीं भरवसा कांहीं । वेगीं शरण जाई पांडुरंगा ॥४ ॥
२८१५
अगा करुणाकरा करितसें धांवा । या मज सोडवा लवकरि ॥१॥
ऐकोनियां माझीं करुणेचीं वचनें । व्हावें नारायणें उतावीळ ॥ध्रु.॥
मागें पुढें अवघा दिसे रिता ठाव । ठेवूनि पायीं भाव वाट पाहें ॥२॥
उशीर तो आतां न पाहिजे केला । अहो जी विठ्ठला मायबापा ॥३॥
उरलें तें एक हें चि मज आतां । अवघें विचारितां शून्य जालें ॥४॥
तुका म्हणे आतां करीं कृपादान । पाउलें समान दावीं डोळां ॥५॥
२८१६
न मनीं ते ज्ञानी न मनीं ते पंडित । ऐसे परीचे एकएका भावें ॥१॥
धातू पोसोनियां आणिकां उपदेश । अंतरीं तो लेश प्रेम नाहीं ॥ध्रु.॥
न मनीं ते योगी न मनीं ते हरिदास । दर्शनें बहुवस बहुतां परीचीं ॥२॥
तुका म्हणे तयां नमन बाह्यात्कारी । आवडती परी चत्तिशुद्धीचे ॥३॥
२८१७
कासिया पाषाण पूजिती पितळ । अष्ट धातु खळ भावें विण ॥१॥
भाव चि कारण भाव चि कारण । मोक्षाचें साधन बोलियेलें ॥ध्रु.॥
काय करिल जपमाळा कंठमाळा । करिशी वेळोवेळां विषयजप ॥२॥
काय करिशील पंडित हे वाणी । अक्षराभिमानी थोर होय ॥३॥
काय करिशील कुशल गायन । अंतरीं मळीण कुबुद्धि ते ॥४॥
तुका म्हणे भाव नाहीं करी सेवा । तेणें काय देवा योग्य होशी ॥५॥
२८१८
अंतरींचें गोड । राहें आवडीचें कोड ॥१॥
संघष्टणें येती अंगा । गुणदोष मनभंगा ॥ध्रु.॥
उचिताच्या कळा । नाहीं कळती सकळा ॥२॥
तुका म्हणे अभावना । भावीं मूळ तें पतना ॥३॥
२८१९
शिळा जया देव । तैसा फळे त्याचा भाव ॥१॥
होय जतन तें गोड । अंतरा येती नाड ॥ध्रु.॥
देव जोडे भावें । इच्छेचें तें प्रेम घ्यावें ॥२॥
तुका म्हणे मोड दावी । तैशीं फळें आलीं व्हावीं ॥३॥
२८२०
कासया जी ऐसा माझे माथां ठेवा । भार तुम्ही देवा संतजन ॥१॥
विचित्र विंदानी नानाकळा खेळ । नाचवी पुतळे नारायण ॥ध्रु.॥
काय वानरांची अंगींची ते शक्ति । उदका तरती वरी शिळा ॥२॥
तुका म्हणे करी निमित्य चि आड । चेष्टवूनि जड दावी पुढें ॥३॥
२८२१
पायां पडावें हें माझें भांडवल । सरती हे बोल कोठें पायीं ॥१॥
तरि हे सलगी कवतुक केलें । लडिवाळ धाकुलें असें बाळ ॥ध्रु.॥
काय उणें तुम्हां संताचिये घरीं । विदित या परी सकळ ही ॥२॥
तुका म्हणे माझें उचित हे सेवा । नये करूं ठेवाठेवी कांहीं ॥३॥
२८२२
वदवावी वाणी माझी कृपावंता । वागपुष्प संतां समर्पीशी ॥१॥
सर्वसंकटाचा तुम्हां परिहार । घालावा म्यां भार पांडुरंगा ॥ध्रु.॥
एकसरें चिंता ठेवूनियां पायीं । जालों उतराईं होतों तेणें ॥२॥
तुका म्हणे येथें जालें अवसान । काया वाचा मन वेचूनियां ॥३॥
२८२३
नमावे पाय हें माझें उचित । आशीर्वादें हित तुमचिया॥१॥
कृपेचा वोरस न समाये पोटीं । म्हणोनि उफराटीं वचनें हीं ॥ध्रु.॥
तुमची उष्टावळी हें माझें भोजन । झाडावें अंगण केरपुंजे ॥२॥
परि ऐसें पुण्य नाहीं माझें गांठीं । जेणें पडे मिठी पायांसवें ॥३॥
तुका म्हणे राहे आठवण चित्ती । ऐशी कृपा संतीं केली तुम्हीं ॥४॥
१८२४
काय नाहीं माता गौरवीत बाळा । काय नाहीं लळा पाळीत ते ॥१॥
काय नाहीं त्याची करीत ते सेवा । काय नाहीं जीवा गोमटें तें ॥ध्रु.॥
अमंगळपणें कांटाळा न धरी । उचलोनि करीं कंठीं लावी ॥२॥
लेववी आपुले अंगें अळंकार । संतोषाये फार देखोनियां ॥३॥
तुका म्हणे स्तुति योग्य नाहीं परी । तुम्हां लाज थोरी अंकिताची ॥४॥
२८२५
माझिया मीपणावर पडों पाषाण । जळो हें भूषण नाम माझें ।
पापा नाहीं पार दुःखाचे डोंगर । जालों ये भूमीसी ओझें ॥१॥
काय विटंबना सांगों किती । पाषाण फुटती ऐसें दुःख ।
नर नारी सकळ उत्तम चांडाळ । न पाहाती माझें मुख ॥ध्रु.॥
काया वाचा मनें अघटित । करणें चर्मचक्षु हात पाय ।
निंदा द्वेष घात विश्वासीं व्यभिचार । आणीक सांगों किती काय ॥२॥
लक्ष्मीमदें मातें घडले महा दोष । पत्नी दोनी भेदभेद ।
पितृवचन घडली अवज्ञा अविचार। कुटिल कचर वादी निंद्य ॥३॥
आणीक किती सांगों ते अवगुण । न वळे जिव्हा कांपे मन ।
भुतदया उपकार नाहीं शब्दा धीर । विषयीं लंपट हीन ॥४॥
संत महानुभाव ऐका हें उत्तरें । अवगुण अविचारें वृद्धि पापा ।
तुका म्हणे सरतें करा पांडुरंगीं । शरण आलों मायबापा ॥५॥
२८२६
फिराविलीं दोनी । कन्या आणि चक्रपाणी ॥१॥
जाला आनंदें आनंद । अवतरले गोविंद ॥ध्रु.॥
तुटलीं बंधनें । वसुदेवदेवकीचीं दर्शनें ॥२॥
गोकुळासी आलें । ब्रम्ह अव्यक्त चांगलें ॥३॥
नंद दसवंती । धन्य देखिले श्रीपती ॥४॥
निशीं जन्मकाळ । आले अष्टमी गोपाळ ॥५॥
आनंदली मही । भार गेला सकळ ही ॥६॥
तुका म्हणे कंसा । आट भोविला वळसा ॥७॥
२८२७
सोडियेल्या गांठी । दरुषणें कृष्णभेटी ॥१॥
करिती नारी अक्षवाणें । जीवभाव देती दानें ॥ध्रु.॥
उपजल्या काळें । रूपें मोहीलीं सकळें ॥२॥
तुका तेथें वारी । एकी आडोनि दुसरी ॥३॥
२८२८
मुख डोळां पाहे । तैशी च ते उभी राहे ॥१॥
केल्याविण नव्हे हातीं । धरोनि आरती परती ॥ध्रु.॥
न धरिती मनीं । कांहीं संकोच दाटणी ॥२॥
तुका म्हणें देवें । ओस केल्या देहभावें ॥३॥
२८२९
गोकुळीच्या सुखा । अंतपार नाहीं लेखा ॥१॥
बाळकृष्ण नंदा घरीं । आनंदल्या नरनारी ॥ध्रु.॥
गुढिया तोरणें । करिती कथा गाती गाणें ॥२॥
तुका म्हणे छंदें । येणें वेधिलीं गोविंदें ॥३॥
२८३०
विटंबिलें भट । दिला पाठीवरी पाट ॥१॥
खोटें जाणोनि अंतर । न साहे चि विश्वंभर ॥ध्रु.॥
तें चि करी दान । जैसें आइके वचन ॥२॥
तुका म्हणे देवें । पूतना शोषियेली जीवें ॥३॥
॥५॥
२८३१
प्रेम देवाचें देणें । देहभाव जाय जेणें । न धरावी मनें । शुद्धी देशकाळाची ॥१॥
मुH लज्जाविरहित । भाग्यवंत हरिभक्त। जाले वोसंडत । नामकीर्तिपवाडे ॥ध्रु.॥
जोडी जाली अविनाश । जन्मोनि जाले हरिसे दास । त्यांस नव्हे गर्भवास । परब्रम्हीं सौरस ॥२॥
हे चि वाहाती संकल्प । पुण्यप्रसंगाचे जप । तुका म्हणे पाप । गांवीं नाहीं हरिजना ॥३॥
२८३२
तो चि लटिक्यामाजी भला । म्हणे देव म्यां देखिला ॥१॥
ऐशियाच्या उपदेशें । भवबंधन कैसें नासे । बुडवी आपणासरिसे । अभिमानें आणिकांस ॥ध्रु.॥
आणिक नाहीं जोडा । देव म्हणवितां या मूढा ॥२॥
आणिकांचे न मनी साचें । तुका म्हणे या श्रेष्ठांचें ॥३॥
२८३३
होईंल जाला अंगें देव जो आपण । तयासी हे जन अवघे देव ॥१॥
येरांनीं सांगावी रेमट काहाणी । चित्ता रंजवणी करावया ॥ध्रु.॥
धाला आणिकांची नेणे तान भूक । सुखें पाहें सुख आपुलिया ॥२॥
तुका म्हणे येथें पाहिजे अनुभव । शब्दाचें गौरव कामा नये ॥३॥
२८३४
कां न वजावें बैसोनि कथे । ऐसें ऐका हो श्रोते । पांडुरंग तेथें । उभा असे तिष्ठत ॥१॥
म्हणऊनि करी धीर । लक्ष लावूनि सादर । भवसिंधुपार । असेल ज्या तरणें ॥ध्रु.॥
कथे कांहीं अणुमात्र। नो बोलावें हा वृत्तांत । देवभक्तां चत्ति । समरसीं खंडणा ॥२॥
कां वैष्णवा पूजावें । ऐका घेईंल जो भावें । चरणरजा शिवें । वोडविला मस्तक ॥३॥
ऐसें जाणा हे निभ्रांत । देव वैष्णवांचा अंकित । अलिप्त अतीत । परमित त्यासाठीं ॥४॥
घालोनि लोळणा। तुका आला लोटांगणीं । वंदी पायवणीं । संतचरणींचें माथां ॥५॥
२८३५
अनुभवें आलें अंगा । तें या जगा देतसें ॥१॥
नव्हती हाततुके बोल । मूळ ओल अंतरिंची ॥ध्रु.॥
उतरूनि दिलें कशीं । शुद्धरसीं सरे तें ॥२॥
तुका म्हणे दुसरें नाहीं । ऐसी ग्वाही गुजरली ॥३॥
२८३६
साधकाची दशा उदास असावी । उपाधि नसावी अंतर्बाही ॥१॥
लोलुपता काय नद्रिेतें जिणावें । भोजन करावें परमित ॥ध्रु.॥
एकांती लोकांतीं स्त्रियांशीं वचन । प्राण गेल्या जाण बोलों नये ॥२॥
संग सज्जनाचा उच्चार नामाचा । घोष कीर्तनाचा अहर्निशीं ॥३॥
तुका म्हणे ऐसा साधनीं जो राहे । तो चि ज्ञान लाहे गुरुकृपा ॥४॥
२८३७
अंतरींची ज्योती प्रकाशली दीप्ति । मुळींची जे होती आच्छादिली ॥१॥
तेथींचा आनंद ब्रम्हांडीं न माये । उपमेशीं काये देऊं सुखा ॥ध्रु.॥
भावाचे मथिलें निर्गुण संचलें । तें हें उभें केलें विटेवरी ॥२॥
तुरा म्हणे आम्हां ब्रम्हांड पंढरी । प्रेमाची जे थोरी सांठवण ॥३॥
२८३८
कासया गा मज घातलें संसारीं । चत्ति पायांवरी नाहीं तुझ्या ॥१॥
कासया गा मज घातलें या जन्मा । नाहीं तुझा प्रेमा नित्य नवा ॥ध्रु.॥
नामाविण माझी वाचा अमंगळ । ऐसा कां चांडाळ निमिऩयेलें ॥२॥
तुका म्हणे माझी जळो जळो काया । विठ्ठला सखया वांचूनियां ॥३॥
२८३९
प्रारब्धें चि जोडे धन । प्रारब्धें चि वाडे मान ॥१॥
सोस करिसी वांयां । भज मना पंढरीराया ॥ध्रु.॥
प्रारब्धें चि होय सुख। प्रारब्धें चि पावे दुःख ॥२॥
प्रारब्धें चि भरे पोट । तुका करीना बोभाट ॥३॥
२८४०
हीन माझी याति । वरी स्तुती केली संतीं ॥१॥
अंगीं वसूं पाहे गर्व । माझें हरावया सर्व ॥ध्रु.॥
मी एक जाणता । ऐसें वाटतसे चित्ता ॥२॥
राख राख गेलों वांयां । तुका म्हणे पंढरीराया ॥३॥
२८४१
तपाचे सायास । न लगे घेणें वनवास ॥१॥
ऐसें कळलें आम्हां एक । जालों नामाचे धारक ॥ध्रु.॥
जाळीं महाकर्में । दावीं निजसुख धर्में ॥२॥
तुका म्हणे येणें । कळिकाळ तें ठेंगणें ॥३॥
२८४२
माता कापी गळा । तेथें कोण राखी बाळा ॥१॥
हें कां नेणां नारायणा । मज चाळवितां दिना ॥ध्रु.॥
नागवी धावणें । तेथें साह्य व्हावें कोणें ॥२॥
राजा सर्व हरी । तेथें दुजा कोण वारी ॥३॥
तुझ्या केल्याविण । नव्हे स्थिर वश जन ॥४॥
तुका म्हणे हरी । सूत्र तुम्हां हातीं दोरी ॥५॥
२८४३
गाऊं नेणें परी मी कांहीं गाईंन । शरण जाईंन पांडुरंगा ॥१॥
ब्रम्हांडनायक मी त्याचा अंकित । काय यमदूत करिती काळ ॥ध्रु.॥
वश्या ज्याच्या नामें तारिली गणिका । अजामेळासारिखा पापरासीं ॥२॥
चरणींच्या रजें अहिल्या तारिली । रूपवंत केली कुबजा क्षणें ॥३॥
पृथिवी तारिली पाताळासी जातां । तुका म्हणे आतां आम्ही किती ॥४॥
२८४४
गाजराची पुंगी । तैसे नवे जाले जोगी ॥१॥
काय करोनि पठन । केली अहंता जतन ॥ध्रु.॥
अल्प असे ज्ञान । अंगीं ताठा अभिमान ॥२॥
तुका म्हणे लंड । त्याचें हाणोनि फोडा तोंड ॥३॥
२८४५
परद्रव्य परनारी । अभिळासूनि नाक धरी ॥१॥
जळो तयाचा आचार । व्यर्थ भार वाहे खर ॥ध्रु.॥
सोहोर्याची स्थिती । क्रोधें विटाळला चित्ती ॥२॥
तुका म्हणे सोंग । दावी बाहेरील रंग ॥३॥
२८४६
टळिा टोपी उंच दावी । जगीं मी एक गोसावी ॥१॥
अवघा वरपंग सारा । पोटीं विषयांचा थारा ॥ध्रु.॥
मुद्रा लावितां कोरोनि । मान व्हावयासी जनीं ॥२॥
तुका म्हणे ऐसे किती । नरका गेले पुढें जाती ॥३॥
२८४७
ऐसे संत जाले कळीं । तोंडीं तमाखूची नळी ॥१॥
स्नानसंध्या बुडविली । पुढें भांग वोडवली ॥ध्रु.॥
भांगभुर्का हें साधन । पची पडे मद्यपान ॥२॥
तुका म्हणे अवघें सोंग । तेथें कैचा पांडुरंग ॥३॥
२८४८
जातीची शिंदळी । तिला कोण वंशावळी ॥१॥
आपघर ना बापघर । चित्ती मनीं व्यभिचार ॥ध्रु.॥
सेजे असोनियां धणी । परद्वार मना आणी ॥२॥
तुका म्हणे असील जाती । जातीसाठीं खाती माती ॥३॥
२८४९
अंधर्याची काठी । हिरोनियां कडा लोटी ॥१॥
हें कां देखण्या उचित । लाभ किंवा कांहीं हित ॥ध्रु.॥
साकर म्हणोनि माती । चाळवूनि द्यावी हातीं ॥२॥
तुका म्हणे वाटे । देवा पसरावे सराटे ॥३॥
२८५०
प्रीतिचिया बोला नाहीं पेसपाड । भलतसें गोड करूनि घेईं ॥१॥
तैसें विठ्ठलराया तुज मज आहे । आवडीनें गायें नाम तुझें ॥ध्रु.॥
वेडे वांकडे बाळकाचे बोल । करिती नवल मायबाप ॥२॥
तुका म्हणे तुज येवो माझी दया । जीवींच्या सखया जिवलगा ॥३॥
२८५१
माझे मज कळों येती अवगुण । काय करूं मन अनावर ॥१॥
आतां आड उभा राहें नारायणा । दयासिंधुपणा साच करीं ॥ध्रु.॥
वाचा वदे परी करणें कठीण । इंद्रियां अधीन जालों देवा ॥२॥
तुका म्हणे तुझा जैसा तैसा दास । न धरीं उदास मायबापा ॥३॥
२८५२
वर्णावी ते थोरी एका विठ्ठलाची । कीर्ती मानवाची सांगों नये ॥१॥
उदंड चि जाले जन्मोनियां मेले । होऊनियां गेले राव रंक ॥ध्रु.॥
त्यांचें नाम कोणी नेघे चराचरीं । साही वेद चारी वर्णिताती ॥२॥
अक्षय अढळ चळेना ढळेना । तया नारायणा ध्यात जावें ॥३॥
तुका म्हणे तुझी विठ्ठल चित्ती ध्यातां । जन्ममरण व्यथा दूर होती ॥४॥
२८५३
नको देऊं देवा पोटीं हें संतान । मायाजाळें जाण नाठवसी ॥१॥
नको देऊं देवा द्रव्य आणि भाग्य । तो एक उद्वेग होय जीवा ॥२॥
तुका म्हणे करीं फकिराचे परी । रात्रदिवस हरि येइल घरा ॥३॥
२८५४
जोडोनियां धन उत्तम वेव्हारें । उदास विचारें वेच करी ॥१॥
उत्तम चि गती तो एक पावेल । उत्तम भोगील जीव खाणी ॥ध्रु.॥
परउपकारी नेणें परनिंदा । परस्त्रिया सदा बहिणी माया ॥२॥
भूतदया गाईंपशूचें पालन । तान्हेल्या जीवन वनामाजी ॥३॥
शांतिरूपें नव्हे कोणाचा वाईंट । वाढवी महत्व वडिलांचें ॥४॥
तुका म्हणे हें चि आश्रमाचें फळ । परमपद बळ वैराग्याचें ॥५॥
२८५५
हरि म्हणतां गति पातकें नासती । कळिकाळ कांपती हरि म्हणतां ॥१॥
हरि म्हणतां भक्ति हरि म्हणतां मुक्ति । चुके यातायाती हरि म्हणतां ॥ध्रु.॥
तपें अनुष्ठानें न लगती साधनें । तुटती बंधनें हरि म्हणतां ॥२॥
तुका म्हणे भावें जपा हरिचें नाम । मग काळयम शरण तुम्हा ॥३॥
२८५६
नये वांटूं मन । कांहीं न देखावें भिन्न ॥१॥
पाय विठोबाचे चित्ती । असों द्यावे दिवसराती ॥ध्रु.॥
नये काकुळती । कोणा यावें हरिभक्ति ॥२॥
तुका म्हणे साईं । करील कृपेची विठाईं ॥३॥
२८५७
सकळ देवांचें दैवत । उभें असे रंगा आंत ॥१॥
रंगा लुटा माझे बाप । शुद्ध भाव खरें माप ॥ध्रु.॥
रंग लुटिला बहुतीं । शुक नारदादि संतीं ॥२॥
तुका लुटितां हे रंग । साह्य जाला पांडुरंग ॥३॥
२८५८
उशीर कां केला । कृपाळुवा विठ्ठला ॥१॥
मज दिलें कोणा हातीं । काय मानिली निश्चिंती ॥ध्रु.॥
कोठवरी धरूं धीर । आतां मन करूं स्थिर ॥२॥
तुका म्हणे जीव । ऐसी भाकितसे कींव ॥३॥
२८५९
तुका वेडा अविचार । करी बडबड फार ॥१॥
नित्य वाचे हा चि छंद । राम कृष्ण हरि गोविंद ॥ध्रु.॥
धरी पांडुरंगीं भाव। आणीक नेणें दुजा देव ॥२॥
गुरुज्ञान सर्वा ठायीं । दुजें न विचारी कांहीं ॥३॥
बोल नाईंके कोणाचे । कथे नागवा चि नाचे ॥४॥
संगउपचारें कांटाळे । सुखें भलते ठायीं लोळे ॥५॥
कांहीं उपदेशिलें नेणे । वाचे विठ्ठल विठ्ठल म्हणे ॥६॥
केला बहुतीं फजित । तरी हें चि करी नित्य ॥७॥
अहो पंडितजन । तुका टाकावा थुंकोन ॥८॥
२८६०
आली सिंहस्थपर्वणी । न्हाव्या भटा जाली धणी॥१॥
अंतरीं पापाच्या कोडी । वरिवरि बोडी डोईं दाढी ॥ध्रु.॥
बोडिलें तें निघालें । काय पालटलें सांग वहिलें ॥२॥
पाप गेल्याची काय खुण । नाहीं पालटले अवगुण ॥३॥
भक्तिभावें विण । तुका म्हणे अवघा सीण ॥४॥
२८६१
तुज घालोनियां पूजितों संपुष्टीं । परि तुझ्या पोटीं चवदा भुवनें ॥१॥
तुज नाचऊनि दाखवूं कौतुका । परी रूपरेखा नाहीं तुज ॥ध्रु.॥
तुजलागीं आम्ही गात असों गीत । परी तूं अतीत शब्दाहूनि ॥२॥
तुजलागीं आम्हीं घातियेल्या माळा । परि तूं वेगळा कतृऩत्वासी ॥३॥
तुका म्हणे आतां होऊनि परमित । माझें कांहीं हित विचारावें ॥४॥
२८६२
पापाची मी राशी । सेवाचोर पायांपाशीं ॥१॥
करा दंड नारायणा । माझ्या मनाची खंडणा ॥ध्रु.॥
जना हातीं सेवा । घेतों लंडपणें देवा ॥२॥
तुझा ना संसार । तुका दोहींकडे चोर ॥३॥
२८६३
दुडीवरी दुडी । चाले मोकळी गुजरी ॥१॥
ध्यान लागो ऐसें हरी । तुझे चरणीं तैशापरी ॥ध्रु.॥
आवंतण्याची आस । जैसी लागे दुर्बळासी ॥२॥
लोभ्या कळांतराची आस । बोटें मोजी दिवस मास ॥३॥
तुका म्हणे पंढरीनाथा । मजला आणिक नको व्यथा ॥४॥
२८६४
लागोनियां पायां विनवितों तुम्हाला । करें टाळी बोला मुखें नाम ॥१॥
विठ्ठल विठ्ठल म्हणा वेळोवेळां । हा सुखसोहळा स्वर्गी नाहीं ॥ध्रु.॥
कृष्ण विष्णु हरि गोविंद गोपाळ । मार्ग हा प्रांजळ वैकुंठीचा ॥२॥
सकळांसीं येथें आहे अधिकार । कलयुगीं उद्धार हरिनामें ॥३॥
तुका म्हणे नामापाशीं चारी मुक्ति । ऐसें बहुग्रंथीं बोलियेलें ॥४॥
२८६५
लटिकें हासें लटिकें रडें । लटिकें उडें लटिक्यापें॥१॥
लटिकें माझें लटिकें तुझें । लटिकें ओझें लटिक्याचें ॥ध्रु.॥
लटिकें गायें लटिकें ध्यायें । लटिकें जायें लटिक्यापें ॥३॥
लटिका भोगी लटिका त्यागी । लटिका जोगी जग माया ॥३॥
लटिका तुका लटिक्या भावें । लटिकें बोले लटिक्यासवें ॥४॥
२८६६.
जालों म्हणती त्याचें मज वाटे आश्चर्य । ऐका नव्हे धीर वचन माझें ॥१॥
शिजलिया अन्ना ग्वाही दांत हात । जिव्हेसी चाखत न कळे कैसें ॥ध्रु.॥
तापलिया तेली बावन चंदन । बुंद एक क्षण शीतळ करी ॥२॥
पारखी तो जाणे अंतरींचा भेद । मूढजना छंद लावण्यांचा ॥३॥
तुका म्हणे कसीं निवडे आपण । शुद्ध मंद हीन जैसें तैसें ॥४॥
२८६७
हे चि थोर भक्ति आवडती देवा । संकल्पावी माया संसाराची ॥१॥
ठेविलें अनंतें तैसें चि राह वें । चित्ती असों द्यावें समाधान ॥ध्रु.॥
वाहिल्या उद्वेग दुःख चि केवळ । भोगणें तें फळ संचिताचें ॥२॥
तुका म्हणे घालूं तयावरी भार । वाहूं हा संसार देवा पायीं ॥३॥
२८६८
जन्मा येणें घडे पातकाचे मूळें । संचिताचें फळ आपुलिया ॥१॥
मग वांयांविण दुःख वाहों नये । रुसोनियां काय देवावरी ॥ध्रु.॥
ठाउका चि आहे संसार दुःखाचा । चित्ती सीण याचा वाहों नये ॥२॥
तुका म्हणे नाम त्याचें आठवावें । तेणें विसरावें जन्मदुःख ॥३॥
२८६९
आतां माझे नका वाणूं गुण दोष । करितों उपदेश याचा कांहीं ॥१॥
मानदंभासाठीं छळीतसें कोणा । आण या चरणां विठोबाची ॥२॥
तुका म्हणे हें तों ठावें पांडुरंगा । काय कळे जगा अंतरींचें ॥३॥
२८७०
काय माझें नेती वाईंट म्हणोन । करूं समाधान कशासाटीं ॥१॥
काय मज लोक नेती परलोका । जातां कोणा एका निवारेल ॥ध्रु.॥
न म्हणें कोणासी उत्तम वाईंट । सुखें माझी कूट खावो मागें ॥२॥
सर्व माझा भार असे पांडुरंगा । काय माझें जगासवें काज ॥३॥
तुका म्हणे माझें सर्व ही साधन । नामसंकीर्त्तन विठोबाचें ॥४॥
देवांनीं स्वामींस चिंचवडास नेलें होतें ते अभंग, आरत्या ॥ १३ ॥
२८७१
वांजा गाईं दुभती । देवा ऐसी तुझी ख्याति ॥१॥
ऐसें मागत नाहीं तुज । चरण दाखवावे मज ॥ध्रु.॥
चातक पाखरूं । त्यासी वर्षे मेघधारु ॥
पक्षी राजहंस । अमोलिक मोतीं त्यास॥३॥
तुका म्हणे देवा । कां गा खोचलासी जीवा ॥४॥
२८७२.
परतें मी आहें सहज चि दुरी । वेगळें भिकारी नामरूपा ॥१॥
न लगे रुसावें धरावा संकोच । सहज तें नीच आलें भागा ॥ध्रु.॥
पडिलिये ठायीं उच्छिष्ट सेवावें । आरते तें चि देवें केलें ऐसें ॥२॥
तुका म्हणे तुम्ही आम्हां जी वेगळे । केलेती निराळे द्विज देवें ॥३॥
२८७३
चिंतामणिदेवा गणपतीसी आणा । करवावें भोजना दुजे पात्रीं ॥१॥
देव म्हणती तुक्या एवढी कैची थोरी । अभिमानाभीतरी नागवलों ॥ध्रु.॥
वाडवेळ जाला सिळे जालें अन्न । तटस्थ ब्राम्हण बैसलेती ॥२॥
तुका म्हणे देवा तुमच्या सुकृतें । आणीन त्वरित मोरयासी ॥३॥
२८७४
भोक्ता नारायण लक्षुमीचा पति । म्हणोनि प्राणाहुती घेतलिया ॥१॥
भर्ता आणि भोक्ता कर्त्ता आणि करविता । आपण सहजता पूर्णकाम ॥ध्रु.॥
विश्वंभर कृपादृष्टी सांभाळीत । प्रार्थना करीत ब्राम्हणांची ॥२॥
कवळोकवळीं नाम घ्या गोविंदाचें । भोजन भक्तांचें तुका म्हणे ॥३॥
२८७५
माझा स्वामी तुझी वागवितो लात । तेथें मी पतित काय आलों ॥१॥
तीथॉ तुमच्या चरणीं जाहालीं निर्मळ । तेथें मी दुर्बळ काय वाणूं ॥२॥
तुका म्हणे तुम्ही देवा द्विजवंद्य । मी तों काय निंद्य हीन याति ॥३॥
२८७६
वंदिलें वंदावें जीवाचिये साटीं । किंवा बरी तुटी आरंभीं च ॥१॥
स्वहिताची चाड ते ऐका हे बोल । अवघें चि मोल धीरा अंगीं ॥ध्रु.॥
सिंपिलें तें रोंप वरीवरी बरें । वाळलिया वरी कोंभ नये ॥२॥
तुका म्हणे टाकीघायें देवपण । फुटलिया जन कुला पुसी ॥३॥
२८७७
आम्हां विष्णुदासां हें चि भांडवल । अवघा विठ्ठल धन वत्ति ॥१॥
वाणी नाहीं घ्यावें आपुलिया हातें । करोनियां चित्ती समाधान ॥२॥
तुका म्हणे द्रव्य मेळविलें मागें । हें तों कोणासंगें आलें नाहीं ॥३॥
२८७८
सुखाचे व्यवहारीं सुखलाभ जाला । आनंदें कोंदला मागें पुढें ॥१॥
संगती पंगती देवासवें घडे । नित्यानित्य पडे तें चि सांचा ॥ध्रु.॥
समर्थचे घरीं सकळ संपदा । नाहीं तुटी कदा कासयाची ॥२॥
तुका म्हणे येथें लाभाचिया कोटी । बहु वाव पोटीं समर्थाचे ॥३॥
२८७९
काय देवें खातां घेतलें हातींचें । आलें हें तयाचें थोर भय ॥१॥
म्हणतां गजरें राम एकसरें । जळती पापें थोरें भयधाकें ॥ध्रु.॥
काय खोळंबले हात पाय अंग । नाशिलें हें सांग रूप काय ॥२॥
कोण लोकीं सांगा घातला बाहेरी । म्हणतां हरि हरि तुका म्हणे ॥३॥
२८८०
उत्तम त्या याति । देवा शरण अनन्यगति ॥१॥
नाहीं दुजा ठाव । कांहीं उत्तम मध्यम भाव ॥ध्रु.॥
उमटती ठसे । ब्रम्हप्राप्ति अंगीं दिसे ॥२॥
भाविक विश्वासी ।तुका म्हणे नमन त्यांसी ॥३॥
॥१०॥
२८८१
ज्यासी नावडे एकादशी । तो जिता चि नरकवासी ॥१॥
ज्यासी नावडे हें व्रत । त्यासी नरक तो ही भीत ॥ध्रु.॥
ज्यासी मान्य एकादशी । तो जिता चि मुक्तवासी ॥२॥
ज्यासी घडे एकादशी । जाणें लागे विष्णुपाशीं ॥३॥
तुका म्हणे पुण्यराशी । तो चि करी एकादशी ॥४॥
२८८२
मुंगी होउनि साकर खावी । निजवस्तूची भेटी घ्यावी॥१॥
वाळवंटी साकर पडे । गज येउनि काय रडे ॥ध्रु.॥
जाला हरिदास गोसांवी । अवघी मायिक क्रिया दावी ॥२॥
पाठ पाठांतरिक विद्या । जनरंजवणी संध्या ॥३॥
प्रेम नसतां अंगा आणी । दृढ भाव नाहीं मनीं ॥४॥
ब्रम्हज्ञान वाचे बोले । करणी पाहातां न निवती डोळे ॥५॥
मिथ्या भगल वाढविती । आपुली आपण पूजा घेती ॥६॥
तुका म्हणे धाकुटें व्हावें । निजवस्तूसी मागुनि घ्यावें ॥७॥
२८८३
भय हरिजनीं । कांहीं न धरावें मनीं ॥१॥
नारायण ऐसा सखा । काय जगाचा हा लेखा ॥ध्रु.॥
चित्ती वत्ति हेवा । समर्पून राहा देवा ॥२॥
तुका म्हणे मन । असों द्यावें समाधान ॥३॥
२८८४
आयुष्य मोजावया बैसला मापारी । तूं कां रे वेव्हारी संसाराचा ॥१॥
नेईंल ओढोनि ठाउकें नसतां । न राहे दुश्चिता हरिविण ॥ध्रु.॥
कठीण हें दुःख यम जाचतील । कोण सोडवील तया ठायीं ॥२॥
राहतील दुरी सज्जन सोयरीं । आठवीं श्रीहरी लवलाहीं ॥३॥
तुका म्हणे किती करिसी लंडायी । होईंल भंडाईं पुढें थोर ॥४॥
२८८५
होऊं नको कांहीं या मना आधीन । नाइकें वचन याचें कांहीं ॥१॥
हटियाची गोष्टी मोडून टाकावी । सोईं ही धरावी विठोबाची ॥ध्रु.॥
आपुले आधीन करूनियां ठेवा । नाहीं तरि जीवा घातक हें ॥२॥
तुका म्हणे जाले जे मना आधीन । तयांसी बंधन यम करी ॥३॥
२८८६
नामाविण काय वाउगी चावट । वांयां वटवट हरीविण ॥१॥
फुकट चि सांगे लोकाचिया गोष्टी । राम जगजेठी वाचे नये ॥ध्रु.॥
मेळवूनि चाट करी सुरापान । विषयांच्या गुणें माततसे ॥२॥
बैसोनि टवाळी करी दुजयाची । नाहीं गोविंदाची आठवण ॥३॥
बळें यम दांत खाय तयावरी । जंव भरे दोरी आयुष्याची ॥४॥
तुका म्हणे तुला सोडवील कोण । नाहीं नारायण आठविला ॥५॥
२८८७
संत गाती हरिकीर्त्तनीं । त्यांचें घेइन पायवणी ॥१॥
हें चि तप तीर्थ माझें । आणीक मी नेणें दुजें ॥ध्रु.॥
काया कुरवंडी करीन । संत महंत ओंवाळीन ॥२॥
संत महंत माझी पूजा । अनुभाव नाहीं दुजा ॥३॥
तुका म्हणे नेणें कांहीं । अवघें आहे संतापायीं ॥४॥
२८८८
जालें भांडवल । अवघा पिकला विठ्ठल ॥१॥
आतां वाणी काशासाटीं । धीर धरावा च पोटीं ॥ध्रु.॥
आपुल्या संकोचें । म्हणऊनि तेथें टांचे ॥२॥
घेतों खर्या मापें । तुका देखोनियां सोपें ॥३॥
२८८९
शुद्ध ऐसें ब्रम्हज्ञान । करा मन सादर ॥१॥
रवि रसां सकळां शोषी । गुणदोषीं न लिंपे ॥ध्रु.॥
कोणासवें नाहीं चोरी । सकळांवरी समत्व ॥२॥
सत्य तरी ऐसें आहे । तुका पाहे उपदेशीं ॥३॥
२८९०
अग्नि हा पाचारी कोणासी साक्षेपें । हिंवें तो चि तापे जाणोनियां ॥१॥
उदक म्हणे काय या हो मज प्यावें । तृषित तो धांवे सेवावया ॥ध्रु.॥
काय वस्त्र म्हणे यावो मज नेसा । आपुले स्वइच्छा जग वोढी ॥२॥
तुक्यास्वामी म्हणे काय मज स्मरा । आपुल्या उद्धारा लागूनियां ॥३॥
२८९१
भक्त देवाघरचा सुना । देव भक्ताचा पोसणा ॥१॥
येर येरां जडलें कैसें । जीवा अंगें जैसें तैसें ॥ध्रु.॥
देव भक्ताची कृपाळु माता । भक्त देवाचा जनिता ॥२॥
तुका म्हणे अंगें । एक एकाचिया संगें ॥३॥
२८९२
बरवयांबरवंट । विटे चरण सम नीट ॥१॥
ते म्या हृदयीं धरिले । तापशमन पाउलें ॥ध्रु.॥
सकळां तीर्थां अधिष्ठान । करी लक्षुमी संवाहन ॥२॥
तुका म्हणे अंतीं । ठाव मागितला संतीं ॥३॥
२८९३
मासं चर्म हाडें । देवा अवघीं च गोडें ॥१॥
जे जे हरिरंगीं रंगले । कांहीं न वचे वांयां गेले ॥ध्रु.॥
वेद खाय शंखासुर । त्याचें वागवी कलिवर ॥२॥
तुका म्हणे ऐसा । बराडी हा भक्तिरसा ॥३॥
२८९४
कोणा चिंता आड । कोणा लोकलाज नाड ॥१॥
कैंचा राम अभागिया । करी कटकट वांयां ॥ध्रु.॥
स्मरणाचा राग । क्रोधें विटाळलें अंग ॥२॥
तुका म्हणे जडा । काय चाले या दगडा ॥३॥
२८९५
आपुलिया काजा । आम्हीं सांडियेलें लाजा ॥१॥
तुम्हां असों जागवीत । आपुलें आपुले हित ॥ध्रु.॥
तुम्ही देहशून्य । आम्हां कळे पाप पुण्य ॥२॥
सांगायासी लोकां । उरउरीत उरला तुका ॥३॥
२८९६
मायबापें केवळ काशी । तेणें न वजावें तीर्थासी ॥१॥
पुंडलीकें काय केलें । परब्रम्ह उभें ठेलें ॥ध्रु.॥
तैसा होई सावधान । हृदयीं धरीं नारायण ॥२॥
तुका म्हणे मायबापें । अवघीं देवाचीं स्वरूपें ॥३॥
२८९७
सत्य आम्हां मनीं । नव्हों गाबाळाचे धनी ॥१॥
ऐसें जाणा रे सकळ । भरा शुद्ध टांका मळ ॥ध्रु.॥
देतों तीक्ष्ण उत्तरें । पुढें व्हावयासी बरें ॥२॥
तुका म्हणे बरें घडे । देशोदेशीं चाले कोडें ॥३॥
२८९८
शिकवूनि हित । सोयी लावावे हे नीत ॥१॥
त्याग करूं नये खरें । ऐसें विचारावें बरें ॥ध्रु.॥
तुमचिया तोंडें । धर्माधर्म चि खंडे ॥२॥
मजसाटीं देवा । कां हो लपविला हेवा ॥३॥
जाला सावधान । त्यासी घालावें भोजन ॥४॥
तुका म्हणे पिता । वरी बाळाच्या तो हिता ॥५॥
२८९९
सुख सुखा भेटे । मग तोडिल्या न तुटे ॥१॥
रविरिश्मकळा । नये घालितां पैं डोळां ॥ध्रु.॥
दुरि तें जवळी । स्नेहें आकाशा कवळी ॥२॥
तुका म्हणे चत्ति । माझें पायीं अखंडित ॥३॥
२९००
तुम्हां न पडे वेच । माझा सरेल संकोच ॥१॥
फुकासाटीं जोडे यश । येथें कां करा आळस ॥ध्रु.॥
कृपेचें भुकेलें । होय जीवदान केलें ॥२॥
तुका म्हणे शिकविलें । माझें ऐकावें विठ्ठलें ॥३॥