मराठी मुख्य सूची|मराठी साहित्य|कीर्तन आख्यान|
याज्ञवल्क्य आणि मैत्रेयी

याज्ञवल्क्य आणि मैत्रेयी

कीर्तनकारांना नित्य उपयोगी अशी आख्याने. विष्णुदासांनी याला ’कीर्तन-मुक्ताहार’ असे नाव दिले होते.


कीर्तनानुक्रम.
पद---- भ्रमे भरें भुललासी सावध । मानवी मागुती नये कायारे सावध ॥धृ.॥ देह गेह सुतधन जायारे सावध ॥ जायांची ही सांदी यांची मायारे सावध ॥१॥
भ्रमे भरें. ॥ शिकविति निजगुज श्रुतीरे सावध ॥ षट्‍ शास्त्र श्रवणी गोडी लागोरे सावध ॥२॥
भ्रमे भरे . ॥ धरीं धरीं संत संगी प्रीतीरे सावध ॥ देहाचिया काय केली मातीरे सावध ॥३॥
भ्रमे भरे. ॥ तुज करुं विनंति मी किती हो सावध ॥ तेणे रंगी निजानंदी जोडी रे सावध ॥४॥
भ्रमे भरे. ॥
भ्रमलक्षण.
ओंवी --- धन पुत्र आणि दारा ॥ इतुकाचि मानूनि थारा ॥ विसरोनी गेला ईश्वरा । तो एक मूर्ख ॥१॥
परमार्थ संसारी तारक ॥ परमार्थ जन्माचे सार्थक । परमार्थ संसारी तारक ॥ परमार्थ दाखवी परलोक ॥ धार्मिकासी ॥२॥
असो भगवत्प्राप्तीविण । करी संसाराचा शीण ॥ त्या मूर्खाचे मुखावलोकन । करुंच नये ॥३॥
नरदेहाचा दुरुपयोग.
श्लोक--- प्राप्य चाप्युत्तमं जन्म. ॥घातक: ॥१॥
पद--- दैवें नरतनू सांपडली । मूढा तुज कशि भुल पडली ॥१॥
अमूल्य आयुष्य जातें रे । कां करितोसि मातेरें ॥२॥
मोह मदें बा कां भुलशी ॥ काळ व्याळ गिळी तुजशी ॥३॥ शिवदिन सांगे मृदुवचनें । सावध होई श्रुतिवचनें ॥४॥
श्लोक ---- आत्मक्रीड आत्मरति: क्रियावानेघ ब्रम्हविदां वरिष्ठ: ॥

देहभंगुरत्व.
श्लोक --- ईश्वरोऽहमहं भोगी । आत्मसंभाविता: स्तब्धा: धनमानमदान्विता: । इत्यज्ञानविमोहिता: ॥
ओवी ---- मी मनें वाचा देहें । करि तें कैसे नोहे ॥ कें मज वांचोनि आहे । आज्ञा सिद्ध आन ॥१॥
माझिया कुळाचा उजाळू । कां जातीगोतांचा मेळू ॥ पाहतां ब्रम्हाही हळू । उणाचि असे ॥१॥
अभंग --- देह हें काळाचे वित्त कुबेराचें ॥ बा अंतकाळाचे कोणी नाहीं ॥१॥
ओंवी --- ऐसें शरीर बहुतांचे ॥ हें मूर्ख म्हणे आमुचें ॥ परंतु खाजें जीवाचे । तापत्रयी बोलिले ॥१॥
देह परमार्थी लाविले । तरीच याचें सार्थक झालें ॥ नाही तरी व्यर्थची गेले । ना आघाते मृत्युपंथे ॥१॥

गृहाचे परकीयत्व.
ओवी--- मृत्तिका खणोन निघर केले । ते माझे असें दृढ कल्पिलें ॥ परी हें बहुतांचे कळलें । नाहींच तयाशी ॥१॥
ऐसी गृहाचि स्थिती । मिथ्या आली आत्मप्रतीती ॥ जन्मो दों दिवसांची वस्ति। कोठे तरी करावी ॥२॥

कुपुत्र.
श्लोक --- यस्य पुत्रो नवै विद्वन्न शूरो न च धार्मिक: ॥ अप्रकाशं कुलं तस्य नष्टचंद्रेण शर्वरी ॥१॥
धनचंचलत्व.
श्लोक --- हे लक्ष्मि क्षणिके स्वभावचपले मूढे च पापेऽचमे । न त्वं चोत्तमपात्रमिच्छसि खले प्रायेण दुश्चारिणि ॥ ये देवार्चनसत्यशौचनिरता ये चापि धर्मे रता । स्तभ्यो लज्जसि निर्दये गतमतिनीचो जनो वल्लभ: ॥१॥
अभंग --- धनवंतालागीं । सर्वमान्यता हे जगीं ॥१॥
मातापिता बंधुजन । सर्व मानिती वचन ॥२॥
जंव चाले मोठा धंदा । तव बहीण म्हणे दादा ॥३॥
सदा श्रृंगार भूषणे । कांता लवे बहुमानें ॥४॥
तुका म्हणे धन । भाग्य अशाश्वत जाण ॥५॥
श्लोक --- धनानि भूमौ । गच्छति जीव एक: ॥१॥

श्रुतिबोध.
श्लोक---यस्मिन्‍ द्यो: पृथिवी । अमृतस्यैष सेतु: ॥१॥
यत्सर्वज्ञ: सर्वविद्यस्यैष । यद्विभाति ॥२॥
भिद्यते हृदयग्रंथि तस्मिन्दष्टे परावरे ॥३॥

सत्संगति.
अभंग --- काय बानूं आता संताचे उपकार । तैसे मज येती सांभाळीत ॥१॥
श्लोक --- सदा सर्वदा सज्जनाचेंनि संगे । तुटे वाद संवाद तो हितकारी ॥१॥
अभंग --- शरण जावें संतजना । सत्य मानावें निर्गुणा ॥१॥
नानमती काय चाड । करणें सत्याचा निवाड ॥२॥
ज्ञान भक्तीनें शिणवावें । भक्ति तयेसि म्हणावें ॥३॥
रामी रामदास सांगे । सर्वकाळ संतसंगे ॥४॥

N/A

References : N/A
Last Updated : December 06, 2017

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP