गंडमालानिदान
गंडमालानिदान.
कर्करधुकोलामलकप्रमाणै: कक्षांसमन्यागलवङक्षणेषु ॥
मेद:कफाभ्यां चिरमन्दपाकै: स्याद्नण्डमाला बहुभिस्तु गण्डै: ॥
रोगाच्या शरीरांत मेद आणि कफ हे वाढले असता त्यापासून त्याची मान, गळा, खांदे, काखा व जांगाडे यांच्या ठिकाणी बोर अथवा आवळा यांच्या एवढया ज्या लहान मोठया गांठी उत्पन्न होतात व फार दिवसांनी हळूहळू पिकतात त्या गांठींच्या समूहाला गंडमाला असे म्हणतात.
लक्षणें.
ते ग्रन्यय: केचिदवाप्तपाका: स्नवन्ति नश्यन्ति भवन्ति चान्ये ॥
कालानुबन्धं चिरमादधाति सैवापचीति प्रवदन्ति केचित् ॥२॥
साध्या स्मृता पीनसपार्श्वशूलकासज्वरच्छर्दियुता न साध्या ॥३॥
त्यांपैकी काही गाठी पिकतात, काही स्रवतात, काहीं नाहीशा होतात व काही नव्या उद्भवतात व त्यापासून रोग्यास पुष्कळ दिवसपर्यंत पीडा सोसावी लागते. हिलाच कोणी अपची म्हणतात व ही बहुतकरून साध्य असते. पण जेव्हां ती पीनस, पार्श्चशूल, कस, ज्वर व छर्दि या उपद्रवांनी युक्त होते तेव्हा तिला असाध्यत्व येते.