युधिष्ठिर उवाच ॥
यमस्वाराधनंब्रूहिश्रीव सपुरुषोत्तम । कथं न गम्येत कृष्ण नाकं नरकेसर्म् ॥१॥
श्रीकृष्ण उवाच ॥ द्वारवत्यां पुरा पार्थ स्त्रातोऽहं लवणाम्भारी । द्दष्टबान्मुनिमा यातं सुद्नलं नाम पार्थिब ॥२॥
प्रज्वलंतमिवादित्य तपसा द्यतितात्मना । तं प्रणत्यार्ध्यसत्कारैः पप्रच्छाहं युधिष्ठिर ॥३॥
यमादर्शननामानं ब्रतं जन्तुभयापहम् । कथयामास सकलं मालो विस्मयान्वितः ॥४॥
मुद्नल उवाच ॥ अकस्मात्कृष्ण मुर्च्छा मे पाणतोऽस्नि धरातले । पश्याभि दंडपुरुषैर्मद्देहात्प्रज्वलन्निव ॥५॥
अंगुष्ठमाव्र पुरुषो बल दाकृष्य रोषितः । बद्धी यममटैर्गाढ नीयते वेदवादिभिः ॥६॥
क्षणात्सभायां पश्यामि यमंपिंगललोचनम् । कृष्णावदातं रौद्रास्यं मृत्युं व्याधिशतान्वितम् ॥७॥
वातपित्त महाश्लेष्मैर्मर्तिमद्भरुपासितम् । कासशोफज्वरातंकस्फो टिकालूतमारिभि ॥८॥
ज्वरगर्दभशीर्षादिभगंदरमलक्षन्यैः । गंख्मालाक्षिरोगैश्व मृव्रकृच्छहरद्रणै ॥९॥
वेदनाभिः प्रमेहैश्व पिटकैर्गंडबुहुदैः विषूचिकागलग्राहदरिद्राभूततरकरैः ॥१०॥
इत्थं बहुविधैरुद्रैर्नानारूपभयंकरैः । करालशस्त्रहस्तै संग्राभैर्नरकैस्तथा ॥११॥
राक्षसैर्दानबैरुग्रैरुपविष्टैःपुराःस्थितैः । धर्माधिकरणस्थैश्व चिव्रगुप्तादिलेखकैः ॥१२॥
सिंहैर्व्याघ्रैर्वराहैश्व तरक्षैश्वादुजं तु कैः । वृद्धिकैर्दंशमशकैः शिवासर्पैः सडुंडुमैः ॥१३॥
गृघ्रैरुलूकैर्वहुभिमीवुणैर्डाकिनीग्रहैः । अपस्मारस्मरोन्मादवृद्धिकारेवतीग्रहैः ॥१४॥
पिशाचैर्यक्ष्कष्मांडैः पाश्खड्गधनुर्द्धरैः । मुक्तकेशैस्त्रासकरैर्भृकुटीकुटिलाननैः ॥१५॥
बृहत्कायर्नारकीयैः षापिष्ठानां नियामवैः । असिपव्रवनांगारैः क्षारगर्ताङगदाहकैः ॥१६॥
असिभंगामिषच्छेदरुधिरस्त्रावकादिभिः । आरथानेसंमृतो भाति यमो मृत्युपमोपमः ॥१७॥
स आहे किंकरान्सर्वान्धर्मराजो जनार्दन । किमयं मुनिरानीतो यष्माभिर्भ्रांतनामभिः ॥१८॥
मुद्नलो नाम कौडिंण्ये नगरे भीष्मकात्मजः । क्षव्रियोऽरित स आनेयः क्षीणायुस्त्यज्यतां सुनिः ॥१९॥
इत्युक्तार ते गतास्तर भादायाताः पुनरेवते । ऊचुर्यव्र भटाः प्रह्रा धर्मराजं सविरमयाः ॥२०॥
अस्माभिस्तव्र क्षीणायुर्नदेही लक्षितो गतैः । न जानीमो भानसनो कथंचिद्भान्तमानसाः ॥२१॥
यमराज उवाच ॥ प्रायेण ते न द्दश्यन्ते पुरुपैर्यमकिंकरैः । कृताव्रयोदशीयैस्तु नरकार्तिधिनाशिनी ॥२२॥
उज्जयिन्यांपयागे वागैरवेवाथयेमृताः । तिलान्नगोहिरण्यादि दत्तं यैश्व गवाह्रिकम् ॥२३॥
दूत उवाच ॥ कीद्दशं तद्व्रते स्वामिञ्छंस नो स्भास्करात्मज । किं तव्र बद कर्तव्यं पुरुषैरतय तुष्टिदम् ॥२४॥
यम उवाच ॥ पुर्वाह्रे मार्गशीर्षादौ वर्पमेकं निरन्तरम् । व्रयोदश्यां सौरपदिने सुर्यांगरकवर्जितः ॥२५॥
मस नान्मा द्विजानष्टौ पंच चैव समाह्रयेत् । वेदांतगाञ्चातिशुद्धाञ्छांतचित्तान्सुशोभनान् ॥२६॥
वाचकश्वापि तन्मध्ये सदा भारकरवल्लभान् । दिनस्य प्रथमे यागे शुभौ द्शे समास्थितान् ॥२७॥
अंतर्वासोवृतान्भक्ताप्रशसदिरमुखस्थितान् । अग्यंगयेच्छिरोदेशत्तिलरौलेन मर्हयेत ॥२८॥
स्त्रापयेद्नन्धकाषायैः सुखोष्णाम्बुभिरेव च । पृथवपृथवस्त्राप्रयित्बासर्वागेब द्विजोत्तमान् ॥२९॥
शुचिर्भूत्वा तथाचांतो व्रती भक्तिपरायणः । स्वयं संभृत्य शुश्रूपां तेषां कृत्वा नरोत्तम ॥३०॥
प्राङ्मुखानुपविष्टांश्वव्रयोदशपृथवपृथक । भोजयेच्छालिमुद्नाद्यं गुडपूपान्सुखोचितान् ॥३१॥
सुव्यञ्जनं सु पकान्नं भूयो विवेदयेत् । शुचिर्भूत्वा तथाचांप्तादर्चयेत्तिलतंडुलैः ॥३२॥
प्रस्थमाव्रैरथैकैकं ताम्रपाव्रसमन्वितैः । सदक्षिणैः सच्छव्रैश्व जलकुंभैः पविव्रकैः ॥३३॥
चर्मप्रावरणैः श्रेष्टैस्तेषां दत्वा विसर्जयेत् । मंव्रेणानेन राजेन्द्र अर्चयेत्तान्पृथवसुधीः ॥३४॥
ब्राह्मणान्वाचकं वापि षंक्तिभेदं न कारयेत् ॐ नमः शनैश्वरो मृत्युर्द्दबहस्तो विनाशकः ॥३५॥
अभाबः प्रलयः सौरिर्दुःखन्घ शमनोंऽन्तकः । लोकपाली ह्यतिकूरो रौद्रो घोराननः शिवः ॥३६॥
यमः प्रसन्नमानरको दद्यान्मेऽभयदक्षिणाम् । स्वाहा ॥ इत्युक्त्वा संप्रयच्छेत देयं दवा व्रती पुनः ॥३७॥
द्विजांश्वानुव्रजेतृप्तान्यृहांश्वार्चितचर्चितान् । एवं यः पुरुषः कश्वित्सकृद्व्रतमिदं चरेत् ॥३८॥
स मृतोऽपि नरो मर्त्यो नायाति मम मंदिरम् । अद्दष्टो ममदूतैस्तुविमाननार्कमंडले ॥३९॥
स चायाति पुरीं विष्णोस्ततः शिवपुरं व्रजेत् । कृतं चीणं व्रतं तेन मुद्नलेन ममोदितम् ॥४०॥
तेन नायात्यसौ लोके मम क्षव्रियपुङ्गवः । इति कालवचः श्रुत्वा तेऽपि दूतागतारतु मे ॥४१॥
अहें पुनः समापन्नस्तूर्णं कालैर्विसर्जितः । खशरीरं पुनः प्राप्य नीरोगः पूनरुत्थितः ॥४२॥
त्वां व्रष्टुमागतः प्रौक्तमेतद्वृत्तं मया तव । इत्युक्त्वा मुद्नलो रजरप्रथातः स्वगृहं प्रति ॥४३॥
इदं कुरुष्व कौतेय त्वमप्यव्र महीतले । ततो यास्यस्यसंदिग्धं वंचयित्वा यमं मृतः ॥४४॥
एवं येन्येऽपि पुरुषाः स्त्रियो वापि पुधिष्ठिर । व्रयोदश्यां व्रयोदश्यां ये चरिष्यंति भूतले ॥४५॥
एकभक्तेन नक्तेन उपवासेन वा पुनः। यमदर्शनमाख्यातं व्रतं सर्वव्रतोत्तमम् ॥४६॥
सर्वपापविनिर्भुक्ता दिव्ययानसमाश्रिताः। यास्यःतीन्द्रपुरं ह्रटा अप्सरोगणसंवृतः ॥४७॥
दोधूयमानाश्वमरैः रतूयमानाः सुरासुरैः गन्धर्वतूर्यनादेन च्छवपंक्तिविराजिताः ॥४८॥
अद्वष्टवाघोररूपास्यैर्यमदूतैर्युधिष्ठिर । अनर्दिताव्याधिगतैरद्दष्टयमकिङ्करैः ॥४९॥
अनारितामहारौद्रैर्नानाप्रहरणोत्तमैः । यमद्दष्टिपथा सुक्तैः सर्वसौख्यसमन्वितैः ॥५०॥
सर्वसौख्यसमायुक्तैः शिववत्सौम्यदर्शनाः । स्त्रर्गे वसंति सचिरं भाविताः स्वेन कर्मणा ॥५१॥
स्नाप्य व्रयोदशमुनीयुक्तैः शिववत्सौम्यदर्शनाः । स्व्रर्गे वसंति सुचिरं भाविताः रवेन कर्मणा ॥५२॥
स्नाप्य व्रयोदशमुनीन्घृतपःयसेन संभोज्यापूज्य तिलतन्दुलबस्त्रदानैः । कुर्वंति ते व्रतमिद व्रिदशेह्रि पूताः पश्यंति ते यममुत्वं न कदाचिदवे ॥५३॥ [ ३ - ७७ ]
इति श्रीभविष्ये महापुराणे उत्तरपर्वणि श्रीकृष्णयुधिष्ठिरसंवादे यमदर्शनव्रयोदशीव्रतवर्णनं नामैकोननवतितमोऽध्यायः ॥८९॥