पूर्वभागः - अध्यायः ६२

ऋषय ऊचुः ॥
कथं विष्णोः प्रसादाद्वै ध्रुवो बुद्धिमतां वरः ॥
मेढीभूतो ग्राहाणां वै वक्तुमर्हसि सांप्रतम् ॥१॥

सूत उवाच ॥
एतमर्थं मया पृष्टो नानाशास्त्रविशारदः ॥
मार्कण्डेयः पुरा प्राह मह्यं शुश्रूषवे द्विजाः ॥२॥

मार्कंडेय उवाच ॥
सार्वभौमो महातेजाः सर्वशस्त्रभृतां वरः ॥
उत्तानपादो राजा वै पालयामास मेदिनीम् ॥३॥

तस्य भार्याद्वयमभूत्सुनीतिः सुरुचिस्तथा ॥
अग्रजायामभूत्पुत्रः सुनीत्यां तु महा यशाः ॥४॥

ध्रुवो नाम महाप्राज्ञः कुलदीपो महामतिः ॥
कदाचित्सप्तवर्षोपि पितुरङ्कमुपाविशत् ॥५॥

सुरुचिस्तं विनिर्धूय स्वपुत्रं प्रीतिमानसा ॥
न्यवेशयत्तं विप्रेन्द्रा ह्यङ्कं रूपेण मानिता ॥६॥

अलब्ध्वा स पितुर्धीमानङ्कं दुःखितमानसः ॥
मातुः समीपमागम्य रुरोद स पुनः पुनः ॥७॥

रुदन्तं पुत्रमाहेदं माता शोकपरिप्लुता ॥
सुरुचिर्दयिता भर्तुस्तस्याः पुत्रोपि तादृशः ॥८॥

मम त्वं मंदभाग्याया जातः पुत्रोप्यभाग्यवान् ॥
किं शोचसि किमर्थं त्वं रोदमानः पुनः पुनः ॥९॥

सन्तप्तहृदयो भूत्वा मम शोकं करिष्यसि ॥
स्वस्थस्थानं ध्रुवं पुत्र स्वशक्त्या त्वं समाप्नुयाः ॥१೦  ॥

इत्युक्तः स तु मात्रा वै निर्जगाम तदा वनम् ॥
विश्वामित्रं ततो दृष्ट्वा प्रणिपत्य यथाविधि ॥११॥

उवाच प्रांजलिर्भूत्वा भगवन् वक्तुमर्हसि ॥
सर्वेषामुपरिस्थानं केन प्राप्स्यामि सत्तम ॥१२॥

पितुरङ्के समासीनं माता मां सुरुचिर्मुने ॥
व्यधूनयत्स तं राजा पिता नोवाच किंचन ॥१३॥

एतस्मात्कारणाद्ब्रह्मंस्त्रस्तोहं मातरं गतः ॥
सुनीतिराह मे माता माकृथाः शोकमुत्तमम् ॥१४॥

स्वकर्मणा परं स्थानं प्राप्तुमर्हसि पुत्रक ॥
तस्या हि वचनं श्रुत्वा स्थानं तव महामुने ॥१५॥

प्राप्तो वनमिदं ब्रह्मन्नद्य त्वां दृष्टवान्प्रभो ॥
तव प्रसादात्प्राप्स्येहं स्थानमद्भुतमुत्तमम् ॥१६॥

इत्युक्तः स मुनिः श्रीमान्प्रहसन्निदमब्रवीत् ॥
राजपुत्र श्रृणुष्वेदं स्थानमुत्तममाप्स्यसि ॥१७॥

आराध्य जगतामीशं केशवं क्लेशनाशनम् ॥
दक्षिणांगभवं शंभोर्महादेवस्य धीमतः ॥१८॥

जप नित्यं महाप्राज्ञ सर्वपाप विनाशनम् ॥
इष्टदं परमं शुद्धं पवित्रममलं परम् ॥१९॥

ब्रूहि मंत्रमिमं दिव्यं प्रणवेन समन्वितम् ॥
नमोस्तु वासुदेवाय इत्येवं नियतेन्द्रियः ॥२೦  ॥

ध्यायन्सनातनं विष्णुं जपहोमपरायणः ॥
इत्युक्तः प्रणिपत्यैनं विश्वामित्रं महायशाः ॥२१॥

प्राङ्मुखो नियतो भूत्वा जजाप प्रीतमानसः ॥
शाकमूलफलाहारः संवत्सरमतंद्रितः ॥२२॥

जजाप मंत्रमनिशमजस्रं स पुनः पुनः ॥
वेताला राक्षसा घोराः सिंहाद्याश्च महामृगाः ॥२३॥

तमभ्ययुर्महात्मानं बुद्धिमोहाय भीषणाः ॥
जपन् स वासुदेवेति न किंचित्प्रत्यपद्यत ॥२४॥

सुनीति रस्य या माता तस्या रूपेण संवृता ॥
पिशाचि समनुप्राप्ता रुरोद भृशदुःखता ॥२५॥

मम त्वमेकः पुत्रोसि किमर्थं क्लिश्यते भवान् ॥
मामनाथामपहाय तप आस्थितवानसि ॥२६॥

एवमादीनि वाक्यानि भाषमाणां महातपाः ॥
अनिरीक्ष्यैव हृष्टात्मा हरेर्नाम जजाप सः ॥२७॥

ततः प्रशेमुः सर्वत्र विघ्नरूपाणि तत्र वै ॥
तता गरुडमारुह्य कालमघसमद्युतिः ॥२८॥

सर्वदेवैः परिवृतः स्तूयमानो महर्षिभिः ॥
आययौ भगवान्विष्णुः ध्रुवांतिकमरातिहा ॥२९॥

समागतं विलोक्याथ कोसावित्येव चिंतयन् ॥
पिबन्निव हृषीकेशं नय नाभ्यां जगत्पतिम् ॥३೦  ॥

जपन् स वासुदेवेति ध्रुवस्तस्थौ महाद्युतिः ॥
शंखप्रांतेन गोविंदः पस्पर्शास्यं हि तस्य वै ॥३१॥

ततः स परमं ज्ञानमवाप्य पुरुषोत्तमम् ॥
तुष्टाव प्रांजलिर्भूत्वा सर्वलोकेश्वरं हरिम् ॥३२॥

प्रसीद देवदेवेश शंखचक्रगदाधर ॥
लोकात्मन् वेदगुह्यात्मन् त्वां प्रपन्नोस्मि केशव ॥३३॥

न विदुस्त्वां महात्मानं सनकाद्या महर्षयः ॥
तत्कथं त्वामहं विद्यां नमस्ते भुवनेश्वर ॥३४॥

तमहा प्रहसन्विष्णुरेहि वत्स ध्रुवो भवान् ॥
स्थानं ध्रुवं समासाद्य ज्योतिषामग्रभुग्भव ॥३५॥

मात्रा त्वं सहितस्तत्र ज्योतिषां स्थानमाप्नुहि ॥
मत्स्थानमेतत्परमं ध्रुवं नित्यं सुशोभनम् ॥३६॥

तपसाराध्य देवेशं पुरा लब्धं हि शंकरात् ॥
वासुदेवेति यो नित्यं प्रणवेन समन्वितम् ॥३७॥

नमस्कारसमायुक्तं भगवच्छब्दसुंयुतम् ॥
जपेदेवं हि यो विद्वान्ध्रुवं स्थानं प्रपद्यते ॥३८॥

ततो देवाः सगंधर्वाः सिद्धाश्च परमर्षयः ॥
मात्रा सह ध्रुवं सर्वे तस्मिन् स्थाने न्यवेशयन् ॥३९॥

विष्णोराज्ञां पुरस्कृत्य ज्योतिषां स्थानमाप्तवान् ॥
एवं ध्रुवो महातेजा द्वादशाक्षरविद्यया ॥४೦  ॥

अवाप महतीं सिद्धिमेतत्ते कथितं मया ॥४१॥
सूत उवाच ॥

तस्माद्यो वासुदेवाय प्रणामं कुरुते नरः ॥
स याति ध्रुवसालोक्यं ध्रुवत्वं तस्य तत्तथा ॥४२॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे भुवनकोशे ध्रुवसंस्थानवर्णनं नाम द्विषष्टितमोऽध्यायः ॥६२॥